1, 2. Gịnị mere Chineke ji jụ otu nwoke dịbu umeala n’obi? (Lee ihe e sere ná mmalite isiokwu a.)

MGBE Eze Sọl malitere ịchị ụmụ Izrel oge ochie, ọ dị obi umeala, ndị ọzọ na-akwanyekwara ya ùgwù. (1 Sam. 9:1, 2, 21; 10:20-24) Ma, obere oge ọ ghọchara eze, o mere ọtụtụ ihe gosiri na ọ dị mpako. E nwere otu oge Samuel onye amụma gburu oge ịga Gilgal chụọ àjà, Sọl enweghị ndidi chere ya. Ndị Filistia nọ na-ejikere ịbịa busoo ha agha, ọtụtụ ndị Izrel ana-ahapụkwa ya na-agbasasị. Ọ ga-abụ na Sọl nọ na-eche mgbe ahụ, sị: ‘M kwesịrị ime ihe ngwa ngwa ugbu a.’ N’ihi ya, ọ chụụrụ Chineke àjà, bụ́kwanụ ọrụ na-erughịrị ya. Ihe ahụ o mere wutere Jehova.—1 Sam. 13:5-9.

² Mgbe Samuel rutere Gilgal, ọ baara Sọl mba. Kama Sọl ga-anabata ihe a gwara ya, ọ gọwara isi ya, chọwadị ibulara ya ndị ọzọ, na-emekwa ka o nweghị oké ihe dị n’ihe ahụ o mere. (1 Sam. 13:10-14) Malite mgbe ahụ gawa, Sọl meweziri ihe ndị gosiri na ọ dị mpako, ndị mechara mee ka ọ gharazie ịbụ eze, ya na Jehova agharaziekwa ịdị ná mma.  (1 Sam. 15:22, 23) Ọ bụ eziokwu na Sọl dị umeala n’obi ná mmalite, ma otú ihe si gaara ya n’ikpeazụ jọgburu onwe ya.—1 Sam. 31:1-6.

3. (a) Gịnị ka ọtụtụ ndị chere gbasara ịdị umeala n’obi? (b) Olee ajụjụ ndị e kwesịrị ịza?

³ N’ụwa a onye ọ bụla na-achọ ịka ibe ya, ọtụtụ ndị chere na ha ga-abụrịrị ndị a ma ama ka ihe nwee ike ịgaziri ha. N’ihi ya, ha anaghị adị umeala n’obi. Dị ka ihe atụ, otu nwoke a ma ama na-eme fim, na-azọkwa ọchịchị kwuru, sị: “E nweghị ihe jikọrọ mụ na ịdị umeala n’obi, e nweghịkwanụ otú m ga-esi adịli umeala n’obi.” Oleezi ihe mere anyị ka ji kwesị ịdị umeala n’obi? Olee ihe e ji ama onye dị umeala n’obi na onye na-adịghị? Oleekwa otú anyị ga-esi na-adị umeala n’obi mgbe e nwere ihe mere ka o sie ike, ma ọ bụkwanụ mgbe ndị ọzọ chọrọ ime ka anyị dị mpako? N’isiokwu a, anyị ga-aza ajụjụ abụọ mbụ ahụ a jụrụ, zazie nke atọ n’isiokwu na-esonụ.

4. Gịnị ka e ji ama onye dị mpako?

⁴ Baịbụl gwara anyị otú ịdị umeala n’obi si dịrị iche n’ịdị mpako. (Gụọ Ilu 11:2.) Devid rịọrọ Jehova ka ọ ghara ‘ikwe ka ya mee omume mpako.’ (Ọma 19:13) Olee omume ndị bụ́ omume mpako? Ọ bụrụ na mmadụ akaa anya mee ihe a na-enyeghị ya ikike ime, o meela omume mpako. Mgbe ụfọdụ, anyị niile na-eme omume mpako n’ihi na anyị ezughị okè. Ma, ọ bụrụ na anyị na-emekarị ihe na-erughịrị anyị, otú ahụ Eze Sọl mere, ka oge na-aga, ihe anyị ga na-ewe Chineke iwe. Abụ Ọma 119:21 kwuru na Jehova ‘na-abara ndị mpako mba.’ Gịnị mere Jehova ji abara ha mba?

5. Olee ihe mere mpako ji jọgbuo onwe ya?

⁵ Mmadụ ime ihe na-erughịrị ya jọgbudịrị onwe ya karịa mmadụ imehie ihe n’amaghị ama. Otu ihe mere o ji jọgbuo onwe ya bụ na onye na-eme otú a anaghị ewere Jehova ka onye kwesịrị ịchị ya. Nke abụọ bụ na ọ bụrụ na anyị emee ihe na-erughịrị anyị, anyị na ndị ọzọ nwere ike ise okwu. (Ilu 13:10) Nke atọ bụ na anyị nwere ike imenye onwe anyị ihere, ma ọ bụkwanụ a chịwa anyị ọchị, ma ọ bụrụ na a mata na anyị mere ihe anyị na-ekwesịghị ime. (Luk 14:8, 9) O nweghị mgbe mmadụ ịrụ ọrụ na-erughịrị ya na-arụpụta ezigbo ihe. Ọ kacha mma ịdị umeala n’obi otú ahụ Akwụkwọ Nsọ kwuru.

6, 7. Olee ihe e ji ama onye dị umeala n’obi?

⁶ Ihe e ji amakarị onye dị umeala n’obi bụ na ọ maara ebe ike ya ruru. Dị ka e kwuru na Baịbụl, otu ihe e ji ama onye dị umeala n’obi bụ na ọ naghị ebuli onwe ya elu. E kwuru na onye dị otú ahụ ‘dị nwayọọ n’obi.’ (Fil. 2:3) Onye dị umeala n’obi anaghị eme ihe na-erughịrị ya, ọ naghị etu ọnụ, ọ na-ekweta ma o mejọọ ihe, ọ na-egekwa ndị ọzọ ntị. N’eziokwu, ụdị àgwà a na-eme Jehova obi ụtọ.

⁷ Baịbụl kwuru na onye dị umeala n’obi ma na o nwere ihe ndị ọ na-agaghị emeli, ma ọ bụkwanụ ihe ndị a na-enyeghị ya ikike ime. Ihe a na-eme ka ọ kwanyere ndị ọzọ ùgwù, jirikwa obiọma na-emeso ha ihe.

8. Olee ihe ụfọdụ na-egosi na mmadụ adịwala mpako?

⁸ Olee otú anyị nwere ike isi malite ịdị mpako? Lee ihe ụfọdụ nwere ike inyere anyị aka ịmata ma ànyị adịwala mpako. Anyị nwere ike ịna-ewere onwe anyị ka ànyị adịka mkpa, ma ọ bụkwanụ were ya ka o nweghị onye ha ka anyị n’ihi ọrụ e nyere anyị. (Rom 12:16) Anyị nwere ike ịna-eme ihe ndị ga-eme ka ndị ọzọ towe anyị. (1 Tim. 2:9, 10) Ma ọ bụkwanụ anyị  nwere ike ikwo maka ọkwá anyị ma ọ bụ ndị anyị ma na-esi ọnwụ ka e mee ihe anyị chọrọ. (1 Kọr. 4:6) Mgbe ụfọdụ, onye na-eme ụdị ihe a nwedịrị ike ọ gaghị ama na ya adịwala mpako.

9. Olee ihe mere ụfọdụ ji dịwa mpako? Nye ihe atụ si na Baịbụl.

⁹ O nweghị onye na-agaghị amaliteli ịdị mpako ma ọ bụrụ na ọ chịkwaghị ihe na-agụ anụ ahụ́ ya agụụ. Oké ọchịchọ, anyaụfụ, na iwe ọkụ, emeela ka ụfọdụ kpaa àgwà gosiri na ha dị mpako. Ụdị ihe a mere ụfọdụ ndị a kọrọ akụkọ ha na Baịbụl, dị ka Absalọm, Ọzaya, na Nebukadneza. Jehova mesikwara ha ike n’ihi mpako ha.—2 Sam. 15:1-6; 18:9-17; 2 Ihe 26:16-21; Dan. 5:18-21.

10. Gịnị mere anyị ekwesịghị ikwubi ihe mere ndị ọzọ ji mee ihe ha mere? Nye ihe atụ.

¹⁰ Ma, e nwere ihe ndị ọzọ nwere ike ime ka ụfọdụ mee omume mpako. Iji maa atụ, ka anyị tụlee akụkọ a kọrọ na Jenesis 20:2-7 na Matiu 26:31-35. Ihe mere ha ji mee ihe ha mere ọ̀ bụ n’ihi na ha dị mpako? Ka ọ̀ ga-abụ na ha aghọtaghị ihe niile merenụ, ma ọ bụkwanụ na ha echebaghịrị ya echiche nke ọma? Ebe ọ bụ na anyị anọghị ndị ọzọ n’obi, ọ ga-akacha mma ka anyị ghara ikwubi ihe mere ha ji mee ihe ha mere n’ihi na anyị amaghị ihe dị ha n’obi.—Gụọ Jems 4:12.

11. Olee otú anyị ịma ihe bụ́ ọrụ anyị n’ọgbakọ Chineke si egosi na anyị dị umeala n’obi?

¹¹ Otú anyị si egosi na anyị dị umeala n’obi bụ na anyị ga-ebugodị ụzọ mara ihe bụ́ ọrụ anyị n’ọgbakọ Jehova. Jehova abụghị Chineke aghara. O nyere onye ọ bụla ihe ọ ga na-arụ n’ọgbakọ. Ọ bụ eziokwu na ihe onye ọ bụla na-arụ n’ọgbakọ dị iche iche, ma anyị niile dịcha mkpa. Jehova nwere obi ebere. O nyere onye ọ bụla n’ime anyị onyinye dị iche iche, meekwa ka anyị nwee nkà dị iche iche. Anyị nwere ike iji ha na-ejere Jehova ozi, na-emekwa ihe ga-abara ndị ọzọ uru. (Rom 12:4-8) Jehova enyela anyị onyinye ndị pụrụ iche. Ọ chọkwara ka anyị jiri ha na-eme ihe bara uru.—Gụọ 1 Pita 4:10.

12, 13. Gịnị mere o kwesịghị iju anyị anya ma ọ bụrụ na ihe anyị na-arụ n’ọgbakọ ana-agbanwe mgbe ụfọdụ?

¹² A kụghị ihe anyị ga-arụ n’ọgbakọ Jehova ntu. O nwere ike ịgbanwe ka oge na-aga. Tụlegodi ihe gbasara Jizọs. Ná mmalite, ya na Chineke nọ n’eluigwe. (Ilu 8:22) E mechaa, ya esoro Chineke kee ndị mmụọ ozi ndị ọzọ, eluigwe na ala nakwa ụmụ mmadụ. (Kọl. 1:16) Ma, ka oge na-aga, Jizọs nwetara ọrụ ọzọ n’ụwa. Ọ bịara ghọọ nwa ọhụrụ na-enweghị ihe ọ bụla ọ ma, mechaakwa ghọọ dimkpa. (Fil. 2:7) Mgbe o jichara ndụ ya chụọ àjà, ọ laghachiri eluigwe bụrụkwa mmụọ, ka ọ chịwa n’Alaeze Chineke n’afọ 1914. (Hib. 2:9) Ma, nke a agaghị abụ nke ikpeazụ ọrụ ya ga-agbanwe. Ọ chịchaa Ọchịchị Puku Afọ ya, ọ ga-ewerezi Alaeze ya nyefee Jehova, ka “Chineke wee bụrụ ihe niile n’ebe onye ọ bụla nọ.”—1 Kọr. 15:28.

¹³ Anyị kwesịkwara ịtụ anya na ọrụ anyị nwekwara ike ịgbanwe ka oge na-aga. Ihe ụfọdụ anyị kpebiri ime ná ndụ na-eso akpata mgbanwe ndị a. Dị ka ihe atụ, anyị nwere ike ikpebi na anyị ga-alụ di ma ọ bụ nwunye, ma ọ bụkwanụ kpebie na anyị ga-amụ ụmụ. Ka oge na-aga, anyị nwere ike ịhazi ihe ndị anyị na-eme ka anyị nwee ike ịbanye n’ozi oge niile. Ihe ọ bụla anyị kpebiri n’ihe ndị a nwechara ọrụ ya na ya so. Ọ bụrụ na ọnọdụ anyị agbanwee, o nwere ike ime ka anyị nwekwuo ọrụ anyị ga na-arụ ma ọ bụkwanụ mee ka nke anyị na-arụ arụ beleta. Ma ànyị ka na-eto eto ma ànyị emeela agadi, ma ahụ́ ọ̀ dị anyị ma ahụ́  ọ̀ na-enyetụ anyị nsogbu, Jehova ma ọrụ kacha mma ọ ga-enye anyị ná nzukọ ya. Ọ naghị atụ anya ka anyị mee ihe anyị na-agaghị emeli. O jikwa ihe ọ bụla anyị na-eme kpọrọ ihe.—Hib. 6:10.

14. Ọ bụrụ na anyị adịrị umeala n’obi, olee otú ọ ga-esi enyere anyị aka ịna-enwe obi ụtọ n’ọnọdụ ọ bụla anyị nọ na ya?

¹⁴ Ihe niile Jizọs rụrụ mere ya obi ụtọ, anyị nwekwara ike inwe obi ụtọ n’ihe ọ bụla anyị na-arụ. (Ilu 8:30, 31) Ihe ọ bụla onye dị umeala n’obi na-arụ n’ọgbakọ na-eju ya afọ. Inwetakwu ihe ùgwù n’ọgbakọ anaghị echu ya ụra, ọ naghịkwa emere ndị ọzọ anyaụfụ n’ihe ndị ha na-arụ. Kama, ọ na-eji ike ya niile arụ nke ọ bụla e nyere ya, na-enwekwa obi ụtọ na ya, n’ihi na o weere ya na ọrụ ọ bụla e nyere ya si n’aka Jehova. Ọ naghịkwa etinye anya n’ọrụ Jehova nyere ndị ọzọ n’ọgbakọ. Ọ bụrụ na anyị dị umeala n’obi, ọ ga-enyere anyị aka iji obi anyị niile na-akwanyere ndị ọzọ ùgwù ma na-akwado ha.—Rom 12:10.

15. Olee ihe anyị na-amụta n’otú Gidiọn si dịrị umeala n’obi?

¹⁵ Gidiọn bụ nwoke dị ezigbo umeala n’obi. N’oge mbụ mmụọ ozi Jehova bịakwutere ya, o kwuru na ya si n’ezinụlọ kacha nta n’Izrel. (Ikpe 6:15) Mgbe ọ narachara ọrụ ahụ Jehova nyere ya, ọ gbalịrị ghọta ihe a chọrọ ka o mee, rịọkwa Jehova ka o duzie ya. (Ikpe 6:36-40) Gidiọn nwere obi ike. Ma, ọ kpara àgwà otú gosiri na ọ ma ihe. (Ikpe 6:11, 27) O leghị ọrụ a e nyere ya anya ka ohere ọ ga-eji mee ka ndị mmadụ mara ya.  Kama nke ahụ, ozugbo ọ rụchara ọrụ e nyere, ọ laghachiri n’ọrụ ọ na-arụbu.—Ikpe 8:22, 23, 29.

16, 17. Gịnị ka onye dị umeala n’obi ga-atụle mgbe ọ na-eche ma ọ̀ ga-anara ọrụ a chọrọ inyekwu ya n’ọgbakọ?

¹⁶ Ihe anyị na-ekwu abụghị na onye dị umeala n’obi anaghị agba mbọ ka o ruo eruo ka a họpụta ya ịrụkwu ọrụ ndị dị n’ọgbakọ. Akwụkwọ Nsọ gbara anyị niile ume ka anyị gbaa mbọ na-enwe ọganihu. (1 Tim. 4:13-15) Ihe a Baịbụl kwuru ọ̀ pụtara na ihe ga-egosi na anyị na-enwe ọganihu bụ na a ga na-agbanwere anyị ihe anyị na-arụ? Ọ bụghị ihe ọ pụtara. Jehova ka ga-enyere anyị aka ịna-emekwu nke ọma n’ọrụ anyị na-arụ ugbu a. Anyị ga-enwelikwa ike ijikwu onyinye ndị Chineke nyere anyị na-eme ihe ndị bara uru.

¹⁷ Ihe e jikwa ama onye dị umeala n’obi bụ na tupu ya anara ọrụ ọhụrụ a chọrọ inye ya, ọ na-ebu ụzọ mara ihe ọ chọrọ ya n’aka. Ọ ga-elebazi anya n’otú ihe si dịrị ya iji mara ma ọ̀ ga-arụli ya. Dị ka ihe atụ, ọ bụrụ na ọ nara ọrụ ahụ, ọ̀ ka ga-enweli efe ịrụ ọrụ ndị ọzọ dị mkpa ọ na-arụ? Ò nwere ike inye ndị ọzọ ọrụ ndị ọ na-arụ ugbu a ka o nwee ike ịrụ nke ọhụrụ a chọrọ inye ya? Ọ bụrụ na ihe ọ zara n’ajụjụ nke mbụ ma ọ bụ na ha abụọ bụ mba, ọ pụtara na o nwere ike ikwu ka e nye onye ọzọ ọrụ ahụ ruo mgbe yanwa ga-enwe ike ịnara ọrụ ọhụrụ. Anyị kpee ekpere ma chebara ya echiche nke ọma, ọ ga-enyere anyị aka anyị aghara ikweta ime ihe anyị na-agaghị emeli. Ọ bụrụ na anyị dị umeala n’obi, anyị agaghị anara ọrụ ahụ.

18. (a) Anyị dịrị umeala n’obi, gịnị ka ọ ga-eme ka anyị mee ma e nye anyị ọrụ ọhụrụ? (b) Olee otú ihe e kwuru ná Ndị Rom 12:3 si gbasa onye dị umeala n’obi?

¹⁸ Akụkọ Gidiọn gosiri na anyị agaghị enweli ike ịrụ ọrụ e nyere anyị ma ọ bụrụ na Jehova anọnyereghị anyị. A sị ka e kwuwe, a kpọọla anyị ka anyị “soro Chineke [anyị] na-eje ije.” (Maị. 6:8) N’ihi ya, mgbe ọ bụla e nyekwuru anyị ọrụ ọhụrụ, anyị kwesịrị iche ezigbo echiche gbasara ihe Jehova na-agwa anyị n’Okwu ya nakwa n’ọgbakọ ya. Anyị kwesịrị ịmụta otú anyị ga-esi na-agbanwe ihe ndị anyị na-eme ka anyị nwee ike ịna-eso Jehova. Ka anyị cheta na ọ bụghị ike anyị na-eme ka anyị na-arụ ihe ndị anyị na-arụ n’ozi Jehova, kama ọ bụ n’ihi na Jehova dị umeala n’obi, chọọkwa inyere anyị aka. (Ọma 18:35) Ọ bụrụ na anyị ejiri obi umeala soro Chineke na-eje ije, ọ ga-eme ka anyị ghara ịna-eche na o nweghị onye ha ka anyị, ma ọ bụkwanụ na e nweghị ihe anyị dị mma ya.—Gụọ Ndị Rom 12:3.

19. Olee ihe ndị mere anyị ji kwesị ịdị umeala n’obi?

¹⁹ Onye dị umeala obi ma na ọ bụ naanị Jehova ka e kwesịrị inye otuto niile maka ọganihu ọ bụla anyị nwere n’ihi na ọ bụ ya kere anyị, ọ bụkwa ya bụ Onye Kasị Ihe Niile Elu n’eluigwe na ala. (Mkpu. 4:11) Anyị dịrị umeala n’obi, obi ga-adị anyị ụtọ n’ihe ọ bụla anyị na-arụ n’ozi Jehova, anyị ga-ejikwa obi anyị dum na-arụ ya. Onye dị umeala n’obi agaghị na-esi ọnwụ ka e mee uche ya, ọ ga na-ege ndị ọzọ ntị, nke ga-eme ka udo dịrị n’ọgbakọ Jehova. Ọ bụrụkwa na anyị adịrị umeala n’obi, anyị ga-ewere na ndị ọzọ ka anyị, ọ ga-emekwa ka anyị na-elezi anya ma ghara itinye aka ná mmehie dị oké njọ. Ọ bụ ihe ndị a niile mere ndị ohu Chineke ka ji kwesị ịdị umeala n’obi, Jehova ejighịkwa ndị dị umeala n’obi egwu egwu. Ma, oleekwanụ otú anyị ga-esi na-adị umeala n’obi mgbe e nwere ihe mere ka o sie ike? Isiokwu na-esonụ ga-agwa anyị ihe ga-enyere anyị aka.