Nahita potipotika siny tanimanga tany ambanin’ny tany ny mpikaroka, tamin’ny 2012. Efa 3 000 taona lasa no nisian’ilay izy. Tsy ilay potika siny anefa no tena mahaliana, fa ilay soratra eo amin’ilay izy.

Rehefa voatambatr’ireo mpikaroka ireo potipotika tanimanga, dia voavakin’izy ireo amin’izay ilay soratra kananita teo amin’ilay izy. Izao ilay soratra: “Esbala Bena Beda.” “Esbala zanakalahin’i Beda” no dikan’izany. Izay ny mpikaroka vao nahita an’io anarana io nisoratra tamin’ny zavatra efa tranainy be.

Misy olon-kafa antsoina hoe Esbala koa ao amin’ny Baiboly. Zanakalahin’i Saoly Mpanjaka ilay izy. (1 Tan. 8:33; 9:39) Hoy i Yosef Garfinkel, anisan’ireo manam-pahaizana nahita an’ilay siny: “Anarana ao amin’ny Baiboly ilay hoe Esbala, ary tamin’ny fotoana nanjakan’i Davida Mpanjaka ihany no nisy olona nanana an’io anarana io. Manaporofo an’izany koa izao ny zavatra hitan’ny mpikaroka ny any ambanin’ny tany.” Nahita porofo hafa indray àry ny mpikaroka hoe tena marina ny voalazan’ny Baiboly.

Antsoina hoe Isboseta koa i Esbala, ao amin’ny Baiboly. (2 Sam. 2:10) Nosoloana hoe “boseta” ilay hoe “bala.” Nahoana? Milaza ny mpikaroka fa ‘toa tsy te hampiasa an’ilay anarana hoe Esbala ny mpanoratra ny bokin’ny Samoela II, satria nanjary nampahatsiahy an’ireo Israelita an’i Bala izany. Andriamanitry ny oram-baratra izy io, ary nivavahan’ny Kananita. Notazonina kosa ilay hoe Esbala ao amin’ny bokin’ny Tantara.’