1, 2. (a) Mini’ e ba t’uf ni ngad folgad u rogon ni be pow’iydad? (b) Mang boch e deer ni gad ra weliy e fulweg riy ko re guruy ney?

 NAP’AN ni ka gab bitir, ma sana bay yu ngiyal’ ni ma yog e gallabthir rom ni ngam rin’ ban’en ndabum ni ngam rin’. Machane, ba t’uf rom e gallabthir rom ma ga manang nsusun e ngam fol rorow. Yugu aram rogon, ma sana gathi gubin ngiyal’ ni ga baadag ni ngam fol.

² Gad manang ni gad ba t’uf rok Jehovah ni ir e Chitamangidad. Ma ayuwegdad ma ma guy rogon ni nge yag urngin ban’en nib t’uf rodad ya nge yag nda felfelan’gad ko yafos rodad. Ma pow’iydad ya nge yag ni fel’ rogon e par rodad. Bay yu ngiyal’ ni ma fanay yugu boch e girdi’ ni ngar pow’iyed gadad. Ba t’uf ni ngad ted fan mat’awun Jehovah. (Proverbs 24:21) Machane, mang fan ni bay yu ngiyal’ nib mo’maw’ ngodad ni ngad folgad u rogon ni yibe pow’iydad? Mang fan ni ke yog Jehovah ni ngad folgad u rogon ni yibe pow’iydad? Ma uw rogon ni ngad daged ni gad be tayfan mat’awun?​—Mu guy Yugu Boch e Thin 9.

3, 4. Mang fan ndaki flont e girdi’? Mang fan ni bay yu ngiyal’ nib mo’maw’ ni ngad folgad u rogon ni yibe pow’iydad?

³ Gadad e girdi’ e ba mom ngodad ni ngaud togopuluwgad. I tabab ni nge buch e re n’ey ni ka nap’an ni denen e bin som’on e pumoon nge ppin ni aram Adam nge Efa. Yugu aram rogon nni sunmiyrow ni yow ba flont, machane mar togopuluwgow nga mat’awun Got. Ka aram nap’an i yib ni gubin e girdi’ ni yibe gargelegrad ndar flontgad. Ere, aram reb i fan nib mo’maw’ ngodad ni ngad folgad u rogon ni ma pow’iydad Jehovah nge girdi’. Ku reb i fan e bochan ni piin ma fanayrad Jehovah ni ngar pow’iyed gadad e ku dawor ra flontgad.​—Genesis 2:15-17; 3:1-7; Psalm 51:5; Roma 5:12.

⁴ Bochan ndawor da flontgad, ma aram fan nib mom ni nge tolangan’dad. Tolangan’ e ir e ma mo’maw’nag ngodad ni ngad folgad u rogon ni yibe pow’iydad. Bod nnap’an piyu Israel kakrom, me mel’eg Jehovah Moses ni nge pow’iy e girdi’ rok. Machane, immoy reb e pumoon ni ka nog Korah ngak ni ke yoor e duw ni ke pigpig ngak Jehovah ni tabab ni nge tolangan’ mi ri darifannag Moses. Yugu aram rogon ni Moses e ir e be pow’iy e girdi’ rok Got, machane gathi ir be’ nib tolangan’. Bin riyul’ riy e, be yog e Bible ni ir e en th’abi sobut’an’ ni immoy e ngiyal’ nem. Machane, dabun Korah ni nge fol u rogon ni be pow’iyrad Moses. Maku reb e, ki k’aring boch e girdi’ ni ngar manged ngak ngar togopuluwgad ngak Moses. Ere, mang e buch rok Korah nge piin  nra uned ngak ko togopuluw ni tay? Nni li’rad ngar m’ad. (Numbers 12:3; 16:1-3, 31-35) Boor murung’agen boch e girdi’ u lan e Bible ni be fil ngodad ni bay riy’en e tolangan’.​—2 Kronicles 26:16-21; mu guy Yugu Boch e Thin 10.

5. Uw rogon ni ke maruwel boch e girdi’ nga mat’awrad nib kireb rogon?

⁵ Sana kam rung’ag ni ka nog ni, “Girdi’ nib ga’ lungurad u boch ban’en e ba ga’ ni yad ma maruwel nga mat’awrad nib kireb rogon.” Kab kakrom i yib ni boor e girdi’ ni yad ma maruwel nga mat’awrad nib kireb rogon. (Mu beeg e Eklesiastes 8:9.) Bod nnap’an ni mel’eg Jehovah Saul ni nge mang pilung u Israel, ma ir be’ nib manigil mab sobut’an’. Machane, bochan gelngin e tolangan’ nge awan’ rok, ma aram me tabab ni nge gafgownag David ni be’ ndariy ban’en ni ke bucheg. (1 Samuel 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Boch nga tomuren, ma aram me pilung David, me yan i par ni ir reb e pilung nth’abi fel’ ni i gagiyeg u Israel. Machane, boch nga tomuren maku de yag ni nge maruwel David nga mat’awun nib fel’ rogon. Ya ra parew Bath-sheba ni leengin be’ nib moon ni ka nog Uriah ngak, me guy rogon ni nge mithag e denen rok ni aram e n’igin ni ngan li’ Uriah nge yim’ u nap’an e mahl.​—2 Samuel 11:1-17.

6, 7. (a) Mang e gad ma rin’ ni bochan e ba t’uf Jehovah rodad? (b) Mang e ra ayuwegdad ni ngad folgad ni yugu aram rogon nde mom ngodad?

⁶ Gad ma fol u rogon ni ma pow’iydad Jehovah ni bochan e ba t’uf rodad. Gad baadag ni ngad felfelan’naged  ni bochan e kab gel e t’ufeg rodad ngak ko t’ufeg rodad ngak yugu be’. (Mu beeg e Proverbs 27:11; Mark 12:29, 30.) Ka nap’an ni immoy e gal nsom’on e girdi’ u lan fare milay’ nu Eden, ma baadag Satan ni nge maruwar u wan’ e girdi’ ko bay mat’awun Jehovah ni nge gagiyegnagrad fa danga’. Baadag Moonyan’ ni ngad lemnaged ndariy mat’awun Jehovah ni nge yog e n’en ngad rin’ed. Machane gad manang nde riyul’ e re n’ey. Ba puluw u wan’dad fapi thin ni be gaar: “Somol romad ma Got romad! Ba’ rogom ni nga nog e sorok ngom, min ta’ fam, ma ba’ rogom ni nge mil suwon urngin ban’en ngom. Yi gur e mu sunumiy urngin ban’en.”​—Revelation 4:11.

⁷ Sana nap’an ni ka gab bitir min fil ngom nthingar mu fol ko gallabthir rom ni yugu aram rogon ni bay yu ngiyal’ ndabum ni ngam rin’. Ku arrogodad e pi tapigpig rok Jehovah nsana bay yu ngiyal’ nde mom ni ngad folgad. Machane bochan nib t’uf Jehovah rodad ma gad ma tayfan, ma aram fan ni gad ma athamgil u rogon nrayog rodad ni ngad folgad rok. Ke dag Jesus e kanawo’ nrayog ni ngad folwokgad riy u rogon ni i rin’ e re n’ey. I fol rok Jehovah ni yugu aram rogon ni immoy yu ngiyal’ nib mo’maw’ ngak. Aram fan nrayog ni nge gaar ngak e Chitamangin: “Gathi tin nib m’agan’ug ngay e ngam rin’, ya tin nib m’agan’um ngay.”​—Luke 22:42; mu guy Yugu Boch e Thin 11.

8. Mang boch e kanawo’ ni ma pow’iydad Jehovah riy? (Mu guy fare thin ni kenggin e “ Mmotoyil ko Fonow.”)

⁸ Ngiyal’ ney e boor e kanawo’ ni ma pow’iydad Jehovah riy. Bod ni, ke pi’ e Bible ngodad nge piin piilal  u lan e ulung. Ra m’ug ni gad be tayfan mat’awun Jehovah u nap’an ni gad ra tayfan e piin be fanayrad ni ngar pow’iyed gadad. Faan gad ra siyeg e ayuw ni yad be pi’ ngodad, ma aram e bod ni gad be siyeg e ayuw rok Jehovah. Nap’an ni i non piyu Israel nib togopuluw ngak Moses, ma aram me damumuw Jehovah ngorad, ya bod ni ir e yad be togopuluw ngak.​—Numbers 14:26, 27; mu guy Yugu Boch e Thin 12.

9. Uw rogon nra k’aringdad e t’ufeg ni ngad folgad u rogon ni yibe pow’iydad?

⁹ Faanra ud ted fan e piin yad be pow’iydad, ma aram e gad be t’ufeg pi walagdad. Am lemnag e re n’ey. Nap’an nra yib reb e yoko’, mab ga’ ni piin yad ma pi’ e ayuw ko girdi’ u tan e yoko’ e yad ma maruwel u taabang ya nge yag nra ayuweged e yafos rok urngin e girdi’ nrayog. Faanra nge maruwel e pi girdi’ nem u taabang nib fel’ rogon, ma aram e ba t’uf be’ ni nge yarmiyrad, ma kub t’uf ni ngar folgad u rogon ni yibe pow’iyrad. Machane, uw rogon ni faanra siyeg bagayad ni nge fol u rogon ni yibe pow’iy me rin’ e tin baadag? Mus ni faanra be lemnag nib puluw fan ni ke rin’ e re n’ey, machane bin riyul’ riy e rayog ni nge k’aring boch e magawon nga thilrad e piin yad be maruwel u taabang, fa k’aringrad ngar maad’adgad. Ere ku arrogon ni faanra dab da folgad u rogon ni be pow’iydad Jehovah nge piin ke pi’ mat’awrad ni ngaur pow’iyed gadad, ma aram e rayog ni ngad gafgownaged yugu boch e girdi’. Machane faan gad ra fol rok Jehovah, ma aram e gad be dag nib t’uf Jehovah rodad ma gad be tayfan e yaram rok.​—1 Korinth 12:14, 25, 26.

10, 11. Mang e ngad weliyed?

 ¹⁰ Gubin ban’en ni ma yog Jehovah ni ngad rin’ed e gadad e ra yib angin ngodad. Faanra ud ted fan e piin ma yog e thin u lan e tabinaw, nge ulung, nge am, ma aram e gubin e girdi’ nra yib angin ngorad.​—Deuteronomy 5:16; Roma 13:4; Efesus 6:2, 3; Hebrews 13:17.

¹¹ Faan gad ra nang fan ni baadag Jehovah ni ngad ted fan yugu boch e girdi’, ma aram e ra ayuwegdad u rogon ni ngad rin’ed e re n’ey. Chiney e ngad weliyed dalip e kanawo’ nrayog ni ngad daged e tayfan riy.

12. Uw rogon ni nge dag e en figirngiy ni be tayfan Jehovah?

¹² Jehovah e ir e ke sunmiy e tabinaw, ma ra be’ u lan e tabinaw ma bay e maruwel rok ni ke pi’. Ra manang  be’ nge be’ u lan e tabinaw e n’en nib m’agan’ Jehovah ngay ni nge rin’, ma aram e rayog ni nge maruwel fare tabinaw u taabang nib fel’ rogon me yib angin ngak urngin e girdi’ u lan fare tabinaw. (1 Korinth 14:33) Ke tay Jehovah e en figirngiy ni nge par ni ir lolugen e tabinaw. Re n’ey e be yip’ fan ni baadag Jehovah ni nge ayuweg leengin nge pi fak me pow’iyrad u fithik’ e t’ufeg. Ere, piin figirngiy e yad ra weliy ngak Jehovah rogon ni ur ayuweged e tabinaw rorad. En figirngiy ni Kristiano e ba gol, ma ma dag e t’ufeg, maku ma ayuweg chon e tabinaw rok ni bod rogon ni i ayuweg Jesus e ulung. Faanra i rin’ reb i figirngiy e re n’ey, ma aram e be dag ni be tayfan Jehovah.​—Efesus 5:23; mu guy Yugu Boch e Thin 13.

13. Uw rogon ni nge dag e en leengiy ni be tayfan Jehovah?

 ¹³ En leengiy ni Kristiano e ku bay e maruwel rok nib ga’ fan ni ku yima tayfan riy. Ma ayuweg figirngin ni nge mang reb i lolugen e tabinaw nib manigil. Kub milfan ngak ni nge un ngak figirngin ngar skulnagew pi fakrow. Reb e kanawo’ ni ma fil e en leengiy ni Kristiano ngak pi fak rogon ni ngar daged e tayfan e u daken e ngongol rok. (Proverbs 1:8) Thingari tayfan figirngin nge pi n’en ke dugliy. Mus ni faanra de m’agan’ nga rogon ni ke dugliy figirngin ban’en, ma susun ni nge weliy rogon laniyan’ ngak u fithik’ e sumunguy nge tayfan. Faanra figirngin reb e ppin ni Kristiano e gathi ir reb e Pi Mich, ma aram e rayog ni nga i mada’nag boch e magawon ni yugu ba thil. Machane, faanra ulul nga i dag e t’ufeg nge tayfan ngak figirngin, ma sana rayog ni nge ba ngiyal’ me adag figirngin ni nge fil murung’agen Jehovah me pigpig ngak.​—Mu beeg e 1 Peter 3:1.

14. Uw rogon ni nge dag e piin bitir ni yad be tayfan Jehovah?

¹⁴ Piin bitir e ba ga’ farad u wan’ Jehovah, ma rib t’uf ni ngan ayuwegrad min pow’iyrad. Faanra i fol e piin bitir ko gallabthir rorad, ma aram e rayog ni ngar felfelan’naged e gallabthir rorad. Bin th’abi ga’ fan riy e faanra i fol e piin bitir, ma aram e yad be tayfan Jehovah. Ma re n’ey e ra k’aring e felfelan’ ngak. (Proverbs 10:1) Boor e tabinaw ni kemus ni taareb e gallabthir riy. Ere, rayog ni nge mo’maw’ e re n’ey ngak fare gallabthir nge pi fak. Machane faanra i fol fapi bitir ma yad be ayuweg e chitiningrad ara chitamangirad, ma aram e rayog ni nge fel’ boch e par u lan e tabinaw rorad. Demtrug rogon, ma bin riyul’ riy e dariy  reb e tabinaw nib flont. Machane faanra i fol chon e tabinaw ko fonow rok Jehovah, ma aram e rayog ni nge par e felfelan’ u lan e tabinaw rorad. Ma angin nra yib riy e aram e yira pining e sorok ngak Jehovah ni Ir e Ke Sunmiy urngin e tabinaw.​—Efesus 3:14, 15.

15. Uw rogon ni ngad daged ni gad be tayfan Jehovah u lan e ulung?

¹⁵ Ma pow’iydad Jehovah u daken e ulung ni Kristiano, ma ke tay Jesus ni ir e nge gagiyegnag e ulung. (Kolose 1:18) Ke tay Jesus “fare tapigpig nib yul’yul’ ma ba gonop” ni nge ayuweg e girdi’ rok Got u fayleng. (Matthew 24:45-47) Ngiyal’ ney e fare Ulung ni Ma Pow’iyey e aram “fare tapigpig nib yul’yul’ ma ba gonop.” Ma pi’ fare Ulung ni Ma Pow’iyey e tin nib t’uf rodad ko ngiyal’ ni ngan pi’ riy ya nge yag ni par e michan’ rodad nib gel. Piin piilal, nge ministerial servant, nge pi walag ni yad ma lekag e ulung e yad ma ayuweg e pi ulung u ga’ngin yang e fayleng, maku ma pow’iyrad fare Ulung ni Ma Pow’iyey. Gubin e pi walag ney nib milfan ngorad ni ngar ayuweged gadad. Yad ra weliy ngak Jehovah rogon ni ur rin’ed e maruwel rorad. Ere faanra ud ted fan e pi walag ni pumoon ney, ma aram e gad be tayfan Jehovah.​—Mu beeg e 1 Thessalonika 5:12; Hebrews 13:17; mu guy Yugu Boch e Thin 14.

16. Mang fan nrayog ni nga dogned ni yima dugliy e piin ngar manged boch e piilal nge ministerial servant u daken gelngin Got nib thothup?

¹⁶ Piin piilal nge ministerial servant e yad ma ayuweg e pi walag u lan e ulung ni ngar pared ni yad ba  yul’yul’ mab taareban’rad. Riyul’ ni pi walag ney e dawor ra flontgad ni bod gadad. Ere, uw rogon ni yima mel’egrad? Pi walag ney e thingari yag rorad ni ngar rin’ed boch ban’en ni be yog e Bible nthingari rin’ e piin yad ma yog e thin u lan e ulung. (1 Timothy 3:1-7, 12; Titus 1:5-9) I fanay Jehovah gelngin nib thothup ni nge ayuweg e piin nra yoloyed e Bible ni ngar weliyed e pi n’ey. Ere, ma meybil e piin piilal ngak Jehovah ni nge pi’ gelngin nib thothup ngorad u nap’an ni yad be puruy’nag ko mini’ e susun ni ngan dugliy ni nge mang reb e piilal ara ministerial servant. Ba tamilang ni Jesus nge Jehovah e yow be pow’iy e ulung. (Acts 20:28) Ere, pi pumoon ni kan dugliyrad ni ngar ayuweged gadad e yad boch e tow’ath ni ke pi’ Got ngodad.

17. Mang e ba t’uf ni nge rin’ reb e walag nib pin yu ngiyal’ ya nge dag e tayfan?

¹⁷ Bay yu ngiyal’ ndariy e piilal ara ministerial servant nrayog ni nge rin’ reb e maruwel u lan e ulung. Faanra aray rogon, ma aram e rayog ni nge pi’ yugu boch e pumoon ni kar taufegad e ayuw. Machane faanra ku dariy e walag ni pumoon, ma aram e ra t’uf ni nge rin’ reb e walag nib pin e maruwel nib ga’ ni ma rin’ e pi walag ni pumoon ni kar taufegad. Faanra buch ni aray rogon, ma aram e thingari upunguy fare walag nib pin lolugen. Rayog ni nge fanay bang e mad ara urwach ni nge upunguy lolugen ngay. (1 Korinth 11:3-10) Faanra rin’ reb e walag nib pin e re n’ey, ma aram e be dag ni be tayfan e yaram rok Jehovah u murung’agen e en lolugey  u lan e tabinaw nge ulung.​—Mu guy Yugu Boch e Thin 15.

18, 19. (a) Mang e gad be fil ko Roma 13:1-7? (b) Uw rogon ni gad ma tayfan e am?

¹⁸ Ngiyal’ ney e be pag Jehovah e pi am ni ngar gagiyegnaged boch ban’en, ma susun e ngad ted farad. Yad ma yarmiy e pi n’en ni yima rin’ ko pi nam ngu lan binaw ya nge yag ni maruwel gubin ban’en nib fel’ rogon me yag nra pied e ayuw ko girdi’ u boch ban’en nib t’uf rorad. Piin Kristiano e yad ma fol ko fare fonow ni bay ko Roma 13:1-7. (Mu beeg.) Gad ma tayfan e “am,” ma gad ma fol ko pi motochiyel ko nam ara binaw ni gad ma par riy. Rayog ni bay rogon e pi motochiyel ney ko tabinaw rodad, ara siyobay rodad, ara boch e chugum ni bay rodad. Bod ni, gad ma pi’ e tax nge boch ban’en ni ma yog e am nthingar da pied ngorad. Machane, uw rogon ni faanra ke yog e am ni ngad rin’ed ban’en nib togopuluw ko motochiyel rok Got? I yog apostal Peter ni gaar: “Thingar gu folgad rok Got ko bin ni nggu folgad rok e girdi’.”​—Acts 5:28, 29.

¹⁹ Faanra thingar da nonad ngak reb i girdien e am ni bod rogon e en ma pithig e oloboch ara polis, ma susun e ngad rin’ed u fithik’ e tayfan. Piin bitir ni Kristiano ni ka yad ma un nga skul e thingar ra ted fan e sensey rorad, nge piin yad ma maruwel u skul. Ra gad ma un ko maruwel, ma aram e susun e ngad ted fan e en nib ga’ ko maruwel ni mus ni faanra bay  boch e girdi’ u tabon e maruwel ndarur rin’ed e re n’ey. Faan gad ra rin’ ni aray rogon, ma aram e gad be folwok rok apostal Paul ni i tayfan e piin ma yog e thin ko am ni yugu aram rogon ni immoy yu ngiyal’ nib mo’maw’ ngak ni nge rin’ e re n’ey. (Acts 26:2, 25) Susun e ngad ted fan yugu boch e girdi’ ni yugu aram rogon ndarur rin’ed e ngongol nib fel’ ngodad.​—Mu beeg e Roma 12:17, 18; 1 Peter 3:15, 16.

20, 21. Mang angin nra yib ni faanra ud ted fan yugu boch e girdi’?

²⁰ Be munmun ma be war i yan e tayfan ni ma dag e girdi’ ngak yugu boch e girdi’ u ga’ngin yang e fayleng. Machane, pi tapigpig rok Jehovah e yad ba thil. Gad ma guy rogon ni ngad ted fan gubin e girdi’. Gad ma fol ko fare fonow ni pi’ apostal Peter ni faani gaar: “Mi gimed ta’ fan urngin e girdi’.” (1 Peter 2:17) Ma guy e girdi’ rogon e tayfan ni gad ma dag ngorad. Aram fan ni ke gaar Jesus ngodad: “Nge gal raamed u p’eowchen e girdi’, ya ngar guyed e tin nib fel’ ni gimed be rin’ mi yad yog e sorok ngak e Chitamangimed.”​—Matthew 5:16.

²¹ Faanra ud daged e tayfan u lan e tabinaw, nge ulung, nge yugu boch ban’en ni gad ma rin’, ma aram e rayog ni ngad k’aringed yugu boch e girdi’ ni ngar adaged ni ngar filed murung’agen Jehovah. Ma faanra ud ted fan yugu boch e girdi’, ma aram e gad be tayfan Jehovah. Faan gad ra rin’ ni aray rogon ma aram e ra felfelan’ Jehovah ngodad maku gad be dag ngak nib t’uf rodad.