Mbomweelede Kwaabona Makani Aabukoko

BA Tony ibaambwa mucibalo cakusaanguna, naanga bapona buumi buli kabotu ikuti nibakazyiba kuti bakajisi penzi lyakunywa bukoko. Pele bakali kuyeeya kuti zyintu zyoonse zyakali buyo kabotu akaambo kakuti kwakanyina buyumu-yumu mbobakali kujana bamana kunywa makoko. Ino nkaambo nzi kuyeeya kuli boobu ncokwatakali kabotu?

Tiibakali kuyeeya kabotu akaambo kamakoko ngobakali kunywa. Kufwumbwa naa ba Tony bakalizyi naa pe, bongo bwabo tiibwakali kubeleka kabotu akaambo kamakoko. Aboobo kunywa kapati makoko kwakapa kuti kabatayeeyi kabotu.

Kaambo kabili kakali kupa ba Tony kutabona penzi ndyobakajisi nkakuti bakali kuyandisisya kunywa makoko. Ba Allen ibaambwa muzibalo zyainda, kusaanguna tiibakali kuzumina kuti bakali kunywa bukoko cakuzwa munzila. Bakaamba kuti, “ndakali kunywa bukoko cakusisikizya alimwi ndakali kwaamba kuti ndinywa buyo asyoonto. Ndakali kuyanda kuti bantu batazyibi kuti ndilaciindizya kunywa bukoko.” Nokuba kuti bamwi bakali kubona kuti ba Tony aba Allen bakali bacakolwa, balo bakali kubona kuti zyoonse zili buyo kabotu. Boonse bobilo bakeelede kubweza ntaamu kutegwa bayozyeyozye kunywa bukoko. Pele ino nintaamu nzi njobakeelede kubweza?

Amubweze Ntaamu!

Ibanji ibakacileka kunywa bukoko bakabweza ntaamu kweelana amajwi ngaakaamba Jesu aakuti: “Nkabela kuti liso lyako  lyalulyo lyakulebya, uligwisye, ulisowe, nkaambo kulakubotela kuti ufwidwe cipanzi comwe kwiinda kusowelwa mu-Gehena mubili wako woonse.”—Matayo 5:29.

Masimpe, Jesu tanaakali kwaamba kuti muntu weelede kulinengaula. Muciindi caboobo, wakabelesya maambilambali kwaamba kuti tweelede kutenda naa kuleka cili coonse cikonzya kutunyonganya kumuuya. Masimpe ngakuti, ikuleka cintu cimwi ncotuyandisya cilakatazya. Pele kucita boobo kulakonzya kutugwasya kutayeeya zyintu zikonzya kupa kuti katunywa kapati bukoko. Aboobo, ikuti bamwi bakaamba kuti mulaciindizya kunywa bukoko, mweelede kuyozyayozya. * Ikuti mwabona kuti tamukonzyi kuyozyayozya kunywa, mweelede kucilekela limwi. Nokuba kuti tacili cuuba-uba kucita boobu, kucilekela limwi kulakonzya kumugwasya kwiinda kunyonyoona buumi bwanu.

Nokuba kuti tamuli bacakolwa, sena mulanywa kapati? Ikuti naa mboobo, ino ncinzi ncomukonzya kucita kutegwa mutani kunywi kapati?

Nkomukonzya Kujana Lugwasyo

1. Kamusyoma kuti kupaila lyoonse, camoyo woonse kulakonzya kumugwasya. Kubantu boonse ibayanda kumukkomanisya Jehova Leza, Ibbaibbele libalailila kuti: “Muzintu zyoonse amupangike myoyo yanu kukukomba akukukombelezya cakulumba, kuti inkumbizyo zyanu zizibisigwe kuli-Leza, elyo luumuno lwa-Leza lwiinda miyeeyo yoonse yabantu luyooyaminina myoyo yanu amiyeeyo yanu muli-Kristo Jesu.” (Ba-Filipi 4:6, 7) Ino ncinzi ncomukonzya kupailila kutegwa mukkalikane mumizeezo?

Masimpe ngakuti, mweelede kuzyiba kuti mujisi penzi lyakunywa bukoko cakuzwa munzila akuti ndinywe mwakalitalisya penzi eeli. Ikwaambila Leza ncomuyanda kucita kutegwa muzunde penzi eeli kulakonzya kupa kuti amugwasye alimwi mulakonzya kweeleba mapenzi aamwi. “Uusisa milandu yakwe takooyooba acoolwe pe, pele oyo uulyaambawida akuleka ulafwidwa luzyalo.” (Tusimpi 28:13) Awalo Jesu wakaamba kuti tulakonzya kupaila kuti: “Utatweenzyi mukutepaulwa, utuvune kumubi.” (Matayo 6:13) Aboobo, ino mbuti mbomukonzya kupona kweelana amipailo iili boobu alimwi ino nkuli nkomukonzya kujana bwiinguzi bwamipailo yenu?

2. Amujane nguzu mu Jwi lya Leza. “Ijwi lya-Leza lili abuumi, lili anguzu . . . alimwi lilabeteka kuyeeya akuyanda kwamoyo.” (Ba-Hebrayo 4:12) Banji ibakali bacakolwa bagwasyigwa kwiinda mukubala tupango twamu Bbaibbele abuzuba akukkala ansi kuyeeya nzyobabala. Sintembauzyo uumuyoowa Leza wakaamba kuti: “Ngusicoolwe uuteendi mululayo lwababi, . . . pele ulakondelelwa Mulao wa-Jehova, amulao wakwe ulauyeeya lyoonse masiku asikati. . . . Zyoonse nzyacita ziyooba acoolwe.”—Intembauzyo 1:1-3.

Ba Allen ibakacileka kunywa bukoko akaambo kakwiiya Bbaibbele a Bakamboni ba Jehova bakaamba kuti, “nizyatakali njiisyo zyamu Bbaibbele zyakandigwasya kucileka kunywa bukoko, nindalifwide.”

3. Kamulilesya. Ibbaibbele litwaambila kuti ibakali bacakolwa mumbungano ya Banakristo bakasalazyigwa ‘amuuya wa Leza wesu.’ (1 Ba-Korinto 6:9-11) Munzila nzi? Muuya wa Leza uusalala wakabagwasya kuba abube bwakulyeendelezya bwalo bwakabagwasya kucileka kunywa bukoko akujanika mumapobwe aateendelezyeki. “Mutakolwi bukoko buleta budakwi, pele amuzule Muuya.” (Ba-Efeso 5:18; Ba-Galatiya 5:21-23) Jesu Kristo wakasyomezya kuti, ‘usowanu uuli kujulu uyoomupa muuya uusalala ikuti mwakumbila kulinguwe.’ Aboobo, “amukumbile muzoopegwa.”—Luka 11:9, 13.

 Aabo ibayanda kumukomba Jehova munzila yeelede balakonzya kuba abube bwakulyeendelezya kwiinda mukwiiya Bbaibbele akupaila camoyo woonse. Muciindi cakutyompwa, amubone lulayo oolu luzwa mu Jwi lya Leza lwakuti: “Oyo uubyala zintu zyamuuya ulatebula buumi butamani buzwa ku-Muuya. Lino tutalengaani mukucita kabotu, nkaambo kuciindi ceelede tulatebula, twatafunuka.”—Ba-Galatiya 6:8, 9.

4. Amusale balongwe bakonzya kumugwasya. “Uuenda abasongo ulasongwaala, pele muzwalani wabafubafuba ulabisizigwa.” (Tusimpi 13:20) Amubaambile beenzyinyoko kuti muyanda kuyozyayozya kunywa bukoko. Nokuba boobo, Ijwi lya Leza lyaamba kuti, ikuti mwacileka ‘kukolwa, njalalando akusenga bukoko,’ bantu bamwi mbomwakali kusobana limwi ‘bayoogambwa kubona kuti tamuceendi ambabo mukuya buvuzya butaka, nkabela balamuvwiya.’ (1 Petro 4:3, 4) Mweelede kucileka kuyanzana abantu batayandi kuti mucileke kunywa bukoko cakuzwa munzila.

5. Amuzyibe naa mbunji buti bukoko mbomweelede kunywa. “Mutakozyanizigwi aziyanza zyaciindi ecino, pele amusanduke kukucitululwa kwamyoyo yanu, kuti mukasimpikile makani ngaayanda Leza, makani mabotu aatambulika aalondokede.” (Ba-Roma 12:2) Injiisyo zili mu Jwi lya Leza zilakonzya kumugwasya kuzyiba naa mbunji buti bukoko mbomweelede kunywa muciindi cakutobela “ziyanza zyaciindi ecino” naa nzyobamwaambila beenzyinyoko. Ikuti mwacita boobo, lyoonse muna kukkomana abuumi mbwayanda Leza. Pele ino mbuti mbomukonzya kuzyiba naa mbunji buti bukoko mbomweelede kunywa?

Ikuti bukoko kabumupa kutayeeya kabotu nkokuti mwaciindizya kunywa. Aboobo, ikuti mwayanda kunywa, mweelede  kunywa buyo bukoko bukonzya kumupa kutakolwa. Ikuti kamujisi penzi lyakuciindizya kunywa bukoko tamweelede kukazya. Mweelede kuzyiba naa mbunji buti bukoko mbomweelede kunywa kutegwa mutaciindizyi.

6. Kamukaka. “Kwaamba kwanu akube, Ii, ii, na Pe, pe.” (Matayo 5:37) Ikuti muntu wamutamba umusungilizya buya kunywa bukoko, mweelede kukaka. “Kwaamba kwanu kulweezegwe amunyo wakulumba, kuti mube abusongo bwakutyaba kabotu kubantu boonse bamubuzya makani.”—Ba-Kolose 4:6.

7. Amulombe lugwasyo. Amwaambile beenzyinyoko ibakonzya kumugwasya kutegwa kamutanywi kapati alimwi ibakonzya kumugwasya kumuuya. “Bantu bobile mbabotu kwiinda omwe, nkaambo balajana impindu imbotu kumilimo yabo. Na umwi wawa, mweenzinyina ulamubusya.” (Mukambausi 4:9, 10; Jakobo 5:14, 16) Ibakabunga ka The National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism bakucisi ca United States abalo bakaamba kuti: “Zimwi ziindi tacili cuuba-uba kuti muntu ayozyeyozye kunywa bukoko. Amubalombe bamukwasyi wanu abeenzyinyoko kutegwa bamugwasye kuyozyayozya kunywa bukoko.”

8. Amuccilile ncomwasala. “Amube basikucita makani, mutabi basikuswiilila buyo balyeena. Anukuti uusondela mumulao mulondosi wabulubusi, akukakatila kulinguwo, mbwaatali sikuswiilila amatwi buyo uuluba pele sikumana mulimo, ngonguwe uuti longezegwe mukucita kwakwe.”—Jakobo 1:22, 25.

Kucileka Kunywa Bukoko Cakuzwa Munzila

Tabali boonse ibanywa bukoko bakonzya kwaambwa kuti mbaacakolwa. Pele bamwi balatalika kunywa kapati cakuti baba bacakolwa. Akaambo kakuti bacakolwa tabakonzyi kukkala kakunyina bukoko, beelede kugwasyigwa kumuuya alimwi akusilikwa kutegwa bacileke kunywa bukoko. Ba Allen bakaamba kuti: “Nindakacileka kunywa bukoko, ndakaciswa kapati. Aciindi aawo nindakazyiba kuti  muciindi cakugwasyigwa buyo kumuuya, ndakeelede kuunka kucibbadela kutegwa bakandisilike.”

Kunze lyakugwasyigwa kumuuya, bacakolwa banji beelede kuunka kucibbadela kutegwa bakasilikwe akucilekela limwi kunywa bukoko. * Bamwi bakkalila kucibbadela kutegwa kababapa musamu uukonzya kupa kuti kabatabuyeeyi bukoko naa kubulekelalimwi. Mwana wa Leza iwakali kucita maleele wakaamba kuti: “Bantu baumi embo mbibayanda musilisi pe, pele balwazi.”—Marko 2:17.

Bubotu Bwakutobela Malailile aa Leza

Lulayo lugwasya luzwa mu Bbaibbele luzwa kuli Leza uuyanda kuti katucita zyintu zibotu lyoonse ikutali buyo ciindi cino pele kukabe kutamani. Nokwakainda myaka iili 24 ba Allen kabalekede kale kunywa makoko, bakaamba kuti, “ndakakkomana ikuzyiba kuti ndakacinca akuti Jehova wakandigwasya kuti ndicileke alimwi . . .” Ba Allen bacileka kwaambaula akaambo kakuti bayanda kulila nibayeeya zyintu nzyobakali kucita. “Ndilikkomene kapati ikuzyiba kuti Jehova ulandigwasya akundibikkila maano.”

Aboobo, ikuti musola kucileka kunywa bukoko cakuzwa munzila naa bucakolwa, mutacileki kusoleka kucita boobo akwaamba kuti mwaalilwa. Ba Allen abantu bamwi banji ibakainda muzyintu zimucitikila, bakayozyayozya naa kucilekela limwi kunywa bukoko. Baamba kuti tabauside akaambo kantaamu njobakabweza; andinywe tamukonzyi kuusa.

Kufwumbwa naa mwasala kunywa bukoko asyoonto buyo naa kutanywida limwi, amutobele lulayo lwa Leza lwakuti: “Nicakabota niwakaswiilila milazyo yangu! Lino luumuno lwako nilwakaba mbuli mulonga, abululami bwako nibwakaba mbuli mayuwe aalwizi.”—Isaya 48:18.

Bupanduluzi buyungizidwe

Kabbokesi/[Cifwanikiso icili apeeji 8]

 Sena Ndilaciindizya Kunywa Bukoko?

Mulakonzya kulibuzya kuti:

• Sena ndilanywa kapati kwiinda mbondakali kunywa kaindi?

• Sena mazuba aano ndilanywa lyoonse kwiinda kaindi?

• Sena ndatalika kunywa bukoko bukola kapati?

• Sena ndilaakunywa bukoko kutegwa ndimane mapenzi?

• Sena kuli mweenzuma naa wamumukwasyi wakandaambila kale kuti ndilaciindizya kunywa?

• Sena bukoko bwapa kuti kandiba amapenzi kuŋanda, kumulimo naa nendili mulweendo?

• Sena ndilaakuba apenzi ikuti naa tiindanywa kwansondo yomwe?

• Sena tandikkomani bamwi nobakaka kunywa?

• Sena ndilaakusisikizya buya kunywa bukoko?

Ikuti naa mwavwiila kuti inzya kumubuzyo omwe naa iinda waawo, nkokuti mweelede kubweza ntaamu kutegwa mulimane penzi eeli.

Kabbokesi/[Cifwanikiso icili apeeji 9]

Mbomukonzya Kusala Kabotu Mumakani Aabukoko

Kamutana nywa bukoko, amulibuzye kuti:

• Sena ndileelede kunywa bukoko naa pe?

Muzeezo: Uutacikonzyi kulilesya teelede kunywa.

• Ino ndeelede kunywa bunji buti?

Muzeezo: Mweelede kuzyiba naa mbunji buti bukoko mbomweelede kunywa kamutana kolwa.

• Ino ndilili nondeelede kunywa?

Muzeezo: Tamweelede kunywa nomuyanda kweenzya mootokala, nomucita milimo iiyandika kapati, nomuyanda kucita zyintu zyakumuuya, nomuli ada anomunywa misamu imwi.

• Ino nkokuli nkondeelede kunywida?

Muzeezo: Tamweelede kusisikizya kutegwa bantu batazyibi kuti mulanywa alimwi tamweelede kunywida aali bantu batanywi.

• Ino ndeelede kunywa abantu bali buti?

Muzeezo: Abeenzyinyoko naa bamumukwasyi; abamwi batali bacakolwa.

Kabbokesi/[Cifwanikiso icili apeeji 10]

Mbolyakamugwasya Ijwi lya Leza Muntu Umwi Wakali Cakolwa

Ba Supot bakkala ku Thailand, bakali bacakolwa. Nibakatalika kunywa bukoko, bakali kunywa buyo kumangolezya. Tiikwakainda aciindi, bakatalika kunywa mafwumina amasyikati. Bakali kunywida kukolwa. Pele bakazyi kutalika kwiiya Bbaibbele a Bakamboni ba Jehova. Nibakazyiba kuti Jehova Leza tayandi bacakolwa, ba Supot bakacileka kunywa. Nikwakainda buyo ciindi cisyoonto, bakatalika kunywa alimwi. Bamukwasyi wabo bakatyompwa.

Nokuba boobo, ba Supot bakacili kumuyanda Jehova alimwi bakali kuyanda kumukomba. Beenzyinyina bakazumanana kubagwasya ba Supot alimwi akukulwaizya bakaintu abana babo bobilo kuti abalo bazumanane kubagwasya. Aciindi eeco, majwi aajanika ku 1 Bakorinto 6:10 aamba kuti “bakolwi . . . tabakooyoovuba Bwami bwa-Leza” akabagwasya ba Supot kubona mbobakeelede kukabikkila maano kaambo aaka. Bakabona kuti bakeelede kubikkila maano kutegwa bacileke kunywa.

Lino ba Supot bakali kanzide kucilekela limwi kunywa bukoko. Mukuya kwaciindi, ba Supot bakacileka kunywa bukoko kwiinda mukugwasyigwa amuuya uusalala wa Leza, a Jwi lya Leza, bamukwasyi wabo abamumbungano. Bamukwasyi wabo bakakkomana nibakalyaaba kuli Leza kwiinda mukubbapatizyigwa. Lino ba Supot balamvwana kapati a Leza kweelana amakanze ngobakajisi, alimwi balacibelesya ciindi cabo kugwasya bamwi kumuuya.