1-3. Ni nini ilifanya hali ya Wayahudi mu Babiloni ibadilike? (Ona picha ku mwanzo wa habari.)

HALI ya Wayahudi mu Babiloni imebadilika kweli! Mu miaka tano hivi, Ezekieli ametoa unabii wenye kuonyesha kama Yerusalemu itaharibiwa, lakini watu wanaendelea kuamini kama ile jambo haitatokea. Hata kama Ezekieli alifanya maonyesho ya unabii mbele yao, hata kama aliwatolea mifano na kuwatangazia ujumbe mbalimbali, wale wahamishwa walikataa kuamini kama Yehova angeruhusu Yerusalemu iharibiwe. Na hata wakati walipata habari kama jeshi la Babiloni limezunguka muji wao kwa ajili ya vita, waliendelea tu kuamini kama wakaaji wangekuwa salama.

² Lakini sasa, miaka mbili kisha muji kuanza kuzungukwa kwa ajili ya vita, wakimbizi wanafika Babiloni na wanaleta habari hii: “Muji umepigwa na kuangushwa!” Ile habari inaregeza wahamishwa. Hawaelewe kabisa: muji wenye wanapenda, hekalu takatifu, inchi yao yenye wanapenda​—yote imeharibiwa, hakuna kitu tena! Ile tumaini yenye walikuwa nayo tangu zamani inapotea, wanavunjika moyo.​—Eze. 21:7; 33:21.

 ³ Lakini, mu hii wakati wa kuvunjika moyo, Ezekieli anapata maono ya ajabu ya kuleta tumaini. Ile maono iko na ujumbe gani kwa ajili ya wale wahamishwa wenye kuvunjika moyo? Namna gani ile maono inahusu watu wa Mungu leo, na inaweza kutuletea faida gani? Juu tupate jibu, acha tuchunguze mambo yenye Yehova anafunulia Ezekieli.

4. Ni mambo gani Ezekieli alitambua mu maono yenye alipata?

⁴ Soma Ezekieli 37:1-10. Mu maono, Ezekieli anawekwa mu bonde tambarare lenye kujaa mifupa. Yehova ‘anapitisha [nabii Ezekieli] kuzunguka’ ile mifupa yote, ni kama vile anapenda huyu nabii aelewe uzito wa ile maono. Wakati anatembea mu ile bonde tambarare, Ezekieli anatambua mambo mbili kuhusu ile mifupa: wingi wayo na hali yayo. Aliona kwamba “kulikuwa mifupa mingi sana,” na “ilikuwa yenye kukauka sana.”

5. Ni amri gani mbili Yehova alipatia Ezekieli, na ni mambo gani ilitokea wakati Ezekieli alikuwa anatoa zile amri?

⁵ Kisha, Yehova anapatia Ezekieli amri mbili zenye zitafanya ile mifupa iishi tena hatua kwa hatua. Amri ya kwanza ilikuwa: “Toa unabii kuhusu mifupa hii,” kwa kuiambia kama ‘itaishi tena.’ (Eze. 37:4-6) Wakati tu Ezekieli alikuwa anatoa ile unabii, “sauti ikasikika, sauti ya kugongana-gongana, na mifupa ikaanza kukaribiana,” kisha “mishipa na nyama” zikakuja juu ya ile mifupa “na ngozi ikaifunika.” (Eze. 37:7, 8) Amri ya pili ilikuwa: “Tolea upepo unabii,” kwa kuuambia “upulize juu ya” maiti. Wakati Ezekieli alitoa ile unabii, “pumuzi ikaingia ndani yao, nao wakaanza kuishi na kusimama kwa miguu yao, walikuwa jeshi kubwa sana.”​—Eze. 37:9, 10.

6. Ni maneno gani yenye Yehova alitumia juu ya kusaidia Ezekieli aelewe maana ya maono?

⁶ Kisha Yehova alifasiria Ezekieli maana ya ile maono, kwa kusema: “Mifupa hii ni nyumba muzima ya Israeli.” Kusema kweli, kisha wahamishwa kusikia kama Yerusalemu imeharibiwa, walijiona kuwa kama maiti. Njo maana walisema hivi kwa huzuni: “Mifupa yetu imekauka, na tumaini letu limepotea. Tumeondolewa kabisa.” (Eze. 37:11; Yer. 34:20) Wakati Yehova alijibia mahangaiko yao, alifunua kama maono hii yenye kuleta huzuni kuhusu mifupa ilikuwa kwa kweli na ujumbe wa tumaini kwa Israeli.

7. Kama vile inaonyeshwa mu Ezekieli 37:12-14 ni mambo gani Yehova alifunulia Ezekieli, na ile ilipatia uhakikisho gani watu Wake wenye walikuwa mu uhamisho?

⁷ Soma Ezekieli 37:12-14. Kupitia maono hii, Yehova alihakikishia wahamishwa kwamba wangeishi tena, angewarudisha mu inchi yao, na kuwaikalisha kabisa ndani. Zaidi ya ile, Yehova aliwaita tena “watu wangu.” Ile maneno ilitia nguvu sana wale wahamishwa wenye kuvunjika moyo! Juu ya nini walipaswa kuwa hakika kama ile ahadi ingetimia? Juu, Yehova mwenyewe njo aliitoa. Alisema hivi: “Mimi mwenyewe, Yehova, nimesema na nimefanya jambo hilo.”

8. (a) Ni mu maana gani “nyumba muzima ya Israeli” ilikuwa mu hali yenye kufanana na kifo? (b) Kulingana na Ezekieli 37:9, nini ilitokeza kifo cha mufano cha Israeli? (Ona maelezo.)

 ⁸ Namna gani sehemu yenye kuleta huzuni ya maono hii ya unabii ilitimia juu ya taifa la zamani la Israeli? Israeli tayari ilikuwa imepoteza kabisa uhusiano muzuri na Yehova mu mwaka wa 740 M.K.Y. wakati ile ufalme ya makabila kumi ilianguka na watu wakapelekwa mu uhamisho. Kisha miaka 130 hivi, wakati watu wa Yuda pia walipelekwa mu uhamisho, “nyumba muzima ya Israeli” ilikuwa mu utekwa. (Eze. 37:11) Mu njia ya mufano, ni kama vile kikundi chote cha wale wahamishwa kilikuwa chenye kufa sawa vile ile mifupa mu maono ya Ezekieli. * Tena, kumbuka kama Ezekieli hakuona tu mifupa, lakini aliona mifupa yenye “kukauka sana.” Ile ilionyesha kama hali yao yenye kufanana na kifo iliendelea miaka mingi. Na kama tunatia mambo pamoja, tutaona kama Israeli na Yuda walikuwa mu ile hali kwa zaidi ya miaka 200, kuanzia mwaka wa 740 mupaka mwaka wa 537 M.K.Y.​—Yer. 50:33.

9. Ni mambo gani yenye inafanana kati ya Israeli wa kimwili wa zamani na “Israeli wa Mungu”?

⁹ Maunabii kuhusu kurudishwa kwa Israeli mu hali ya muzuri, kama ile yenye kuzungumuziwa na Ezekieli, iko na utimizo mukubwa sana. (Mdo. 3:21) Sawa vile ile taifa ya zamani ya Israeli wa kimwili ‘iliuawa’ na mu njia ya mufano ikabakia yenye kufa miaka mingi, “Israeli wa Mungu” pia, ni kusema, kutaniko la Kikristo lenye kutiwa mafuta, iliuawa mu njia ya mufano na ilikuwa mu utekwa wenye kufanana na kifo miaka mingi. (Gal. 6:16) Kwa kweli, utekwa wa kutaniko muzima lenye kutiwa mafuta uliendelea miaka mingi sana, njo maana hali yao ya kiroho inaweza kulinganishwa na hali ya ile mifupa yenye “ilikuwa yenye kukauka  sana.” (Eze. 37:2) Namna tuliona mu sura yenye ilitangulia, utekwa wa kutaniko la Kikristo lenye kutiwa mafuta ulianza mu karne ya pili (101-200) K.K.Y. na ulifanya miaka mingi, kama vile Yesu alionyesha mu mufano wake wa Ufalme wa ngano na magugu.​—Mt. 13:24-30.

10. (a) Ezekieli 37:7, 8 ilitabiri nini kuhusu watu wa Mungu? (b) Ni mambo gani yenye hatua kwa hatua ilirudishia wahamishwa wenye kumuogopa Mungu tumaini?

¹⁰ Zamani, Yehova alitabiri kwamba hatua kwa hatua watu wake wangeanza tena kuishi. (Eze. 37:7, 8) Lakini, ni mambo gani yenye hatua kwa hatua ilirudishia wahamishwa wenye kumuogopa Mungu tumaini la kwamba watarudiaka mu Israeli? Jambo moja lenye liliwasaidia ni maunabii yenye ilitolewa na manabii zamani. Kwa mufano, Isaya alitabiri kama mabaki, “mbegu takatifu,” wangerudia mu inchi. (Isa. 6:13; Yob. 14:7-9) Tena, maunabii mingi yenye Ezekieli aliandika kuhusu kurudishwa kwa watu wa Mungu mu inchi yao iliendelea kuwasaidia wasipoteze tumaini. Zaidi ya ile, kujua kama wanaume waaminifu sawa vile Danieli walikuwa Babiloni, na hata pia habari juu ya namna Babiloni ilianguka mu njia ya kushangaza mu mwaka wa 539 M.K.Y.​—kulipaswa kuhakikishia wahamishwa kama siku moja watarudiaka kwao.

11, 12. (a) Namna gani “Israeli wa Mungu” ilirudishwa pia mu hali ya muzuri? (Ona pia kisanduku “Ibada Safi Inarudishwa Hatua kwa Hatua.”) (b) Maneno ya Ezekieli 37:10 inatokeza ulizo gani?

¹¹ Namna gani “Israeli wa Mungu,” ni kusema, kutaniko la Kikristo lenye kutiwa mafuta, ilirudishwa pia mu hali ya muzuri? Kisha miaka mingi mu utekwa wenye kufanana na kifo, ‘sauti ilisikika, sauti ya kugongana-gongana,’ wakati watu wenye kumuogopa  Mungu walitokea na kuanza kutetea ibada ya kweli. Kwa mufano, mu karne ya 16 (1501-1600), William Tyndale alitafsiri Biblia mu Kiingereza. Viongozi wa kanisa Katoliki la Roma walikasirika kwa sababu watu wa kawaida wangeweza kusoma Biblia. Tyndale aliuawa. Hata kama aliuawa, watu wengine wenye uhodari waliendelea kutafsiri Biblia mu luga zingine, na hatua kwa hatua mwangaza wa kiroho ukaanza kuenea mu dunia yenye giza.

¹² Kisha, wakati Charles Russell na wenzake walianza kutumika kwa bidii juu ya kurudisha kweli za Biblia, ilikuwa sawa vile “mishipa na nyama” zilikuja juu ya mifupa. Gazeti Le Phare de la Tour de Sion na vichapo vingine vilisaidia watu wenye kuwa na moyo muzuri wavumbue kweli za Biblia, na ile iliwasaidia pia wajiunge na watumishi watiwa-mafuta wa Mungu. Ku mwanzo-mwanzo wa miaka ya 1900, watu wa Mungu wenye kutiwa-mafuta walitiwa tena nguvu kupitia vyombo kama vile “Foto-Drama ya Uumbaji” na kitabu Le mystère de Dieu accompli. Muda kidogo kisha pale, wakati wa Mungu ukafika wa kufanya watu wake ‘wasimame kwa miguu yao.’ (Eze. 37:10) Ni wakati gani na namna gani ile jambo ilitokea? Mambo yenye ilitokea mu Babiloni ya zamani inaweza kutusaidia kupata jibu.

13. (a) Namna gani maneno ya Ezekieli 37:10, 14 ilitimia kuanzia mwaka wa 537 M.K.Y.? (b) Ni maandiko gani inaonyesha kama watu fulani wa ufalme wa makabila kumi walirudia mu Israeli?

¹³ Kuanzia mwaka wa 537 M.K.Y., Wayahudi mu Babiloni waliona utimizo wa ile maono. Namna gani? Yehova alifanya waishi tena na pia ‘wasimame kwa miguu yao’ kwa kuwakomboa mu utekwa na kwa kuwaacha warudie mu Israeli. Kikundi cha Waisraeli 42 360 na watu 7 000 wenye hawakukuwa Waisraeli kilitoka Babiloni juu ya kuenda kujenga tena Yerusalemu na hekalu lake na kukaa juu ya udongo wa Israeli. (Ezr. 1:1-4; 2:64, 65; Eze. 37:14) Tena, kisha miaka 70 hivi, wahamishwa karibu 1 750 walijiunga na Ezra wakati alirudia Yerusalemu. (Ezr. 8:1-20) Kwa hiyo, kwa ujumla wanaume zaidi ya 44 000 walirudia​—walikuwa “jeshi kubwa sana.” (Eze. 37:10) Zaidi ya ile, Neno la Mungu linaonyesha kama watu fulani wa ile ufalme ya makabila kumi, wenye wazazi wao wa zamani walikamatwa na kuchukuliwa na Waashuru mu karne ya 8 (701-800) M.K.Y., wao pia walirudia mu Israeli juu ya kuunga mukono kazi ya kujenga tena hekalu.​—1 Ny. 9:3; Ezr. 6:17; Yer. 33:7; Eze. 36:10.

14. (a) Namna gani Ezekieli 37:24 inatusaidia kujua wakati ile unabii ilitimia mu njia kubwa zaidi? (b) Ni nini ilitokea mu mwaka wa 1919? (Ona pia kisanduku “Kuko Upatano Gani Kati ya ‘Mifupa Yenye Kukauka’ na ‘Mashahidi Wawili?”)

¹⁴ Sehemu hii ya unabii wa Ezekieli imetimia namna gani mu njia kubwa zaidi? Kama vile Yehova alifunulia Ezekieli mu unabii ingine yenye kuhusiana na hii, utimizo mukubwa wa hii unabii ungetokea wakati fulani kisha Daudi Mukubwa, ni kusema, Yesu  Kristo, kuanza kutawala. * (Eze. 37:24) Na mu mwaka wa 1919, Yehova alimwanga roho yake juu ya watu wake. Matokeo ilikuwa nini? ‘Waliishi tena’ na walikombolewa mu utekwa wa Babiloni Mukubwa. (Isa. 66:8) Kisha pale, Yehova aliwaacha wakae mu “inchi” yao, ni kusema, paradiso ya kiroho. Sasa, namna gani watu wa Yehova leo wamekuwa “jeshi kubwa sana”?

15, 16. (a) Namna gani watu wa Yehova leo wamekuwa “jeshi kubwa sana”? (b) Namna gani hii unabii ya Ezekieli inatusaidia kupambana na magumu ya maisha? (Ona kisanduku “Jambo la Kutusaidia Tusimame Tena Kwa Miguu Yetu.”)

¹⁵ Muda kidogo tu kisha Kristo kuweka mutumwa muaminifu mu mwaka wa 1919, watumishi wa Mungu walianza kujionea mambo yenye Zekaria, nabii mwenye alitoa unabii kati ya wahamishwa wenye walirudia, alitabiri wakati alisema hivi: “Vikundi vingi vya watu na mataifa yenye nguvu watakuja kumutafuta Yehova.” Huyu nabii anaita wale wenye kumutafuta Yehova kuwa “watu kumi kutoka katika luga zote za mataifa.” Wale watu wangeshika kwa nguvu “Muyahudi,” maana yake Israeli wa kiroho, na kusema: “Tunataka kuenda pamoja na ninyi, kwa maana tumesikia kwamba Mungu iko pamoja na ninyi.”​—Zek. 8:20-23.

¹⁶ Leo, wale wenye kuwa mu Israeli ya kiroho (mabaki ya watiwa-mafuta) na wale “watu kumi” (kondoo wengine) wote pamoja wanafanyiza kabisa “jeshi kubwa sana,” mamilioni ya watu. (Eze. 37:10) Kwa sababu sisi tuko maaskari wa Kristo wenye kuwa mu hii jeshi kubwa yenye kuongezeka, tunafuata kwa ukaribu Mufalme wetu, Yesu, mupaka wakati tutapata baraka za wakati wenye kuja.​—Zb. 37:29; Eze. 37:24; Flp. 2:25; 1 Te. 4:16, 17.

17. Tutazungumuzia nini mu sura ya kufuata?

¹⁷ Kurudishwa kwa ibada safi kunaletea watu wa Mungu daraka kubwa. Ni daraka gani? Juu ya kupata jibu, tunapaswa kurudia nyuma na kuchunguza mugao wenye Yehova alipatia Ezekieli mbele hata Yerusalemu iharibiwe. Tutazungumuzia ile jambo mu sura ya kufuata ya kitabu hiki.