“Bokgabo bja Galilea”

DIKHILOMITHARA tše 6,5 feela ka leboa-bodikela bja Natsaretha, motse wo Jesu a godišeditšwego go wona, go be go e-na le toropo yeo go sa bolelwego ka yona ka Diebangeding. Lega go le bjalo, radihistori wa Mojuda yo a tumilego wa lekgolong la pele la nywaga Flavius Josephus o be a e reta a re ke “bokgabo bja Galilea.” E be e le toropo ya Sepphoris. Ke’ng seo re se tsebago ka toropo ye?

Ka morago ga lehu la Heroda yo Mogolo, mohlomongwe mo e ka bago ka 1 B.C.E., badudi ba Sepphoris ba ile ba tsogela mmušo wa Roma gomme se sa baka go senywa ga toropo yeo. Antipas morwa wa Heroda o ile a newa Galilea le Perea e le bohwa gomme o ile a kgetha go hloma motse-mošate wa gagwe o mofsa maropeng a Sepphoris. Toropo ye e ile ya agwa lefsa ka mokgwa wa Seroma le wa Segerika wa go aga, eupša bontši bja badudi ba moo e be e le Bajuda. Go ya ka moprofesara Richard A. Batey, e ile ya fetoga “lefelo leo mmušo o bego o laola Galilea le Perea go tšwa go lona” go fihlela ge Antipas a agile Tiberias legatong la yona mo e ka bago ka 21 C.E. gore Sepphoris e se sa ba motse-mošate. Ye ke nako yeo Jesu a bego a dula kgaufsi le toropo ye.

Moprofesara James Strange, yo a ilego a epa marope a Sepphoris, o dumela gore toropo ye e be e e-na le mafelo a go bolokela dipego, a go boloka matlotlo, a go boloka dibetša, dipanka, meago ya setšhaba le mebaraka ya go rekiša dilo tša go dirwa ka letsopa, galase, dilo tša go dirwa ka tšhipi, mabenyabje le dijo tša mehuta-huta. Go be go e-na le batho ba go loga le ba go rekiša diaparo le mabenkele ao a bego a rekiša mebanki, fenitšhara, ditlolo tša go nkgiša bose le dilo tše dingwe tša go sepedišana le tšeo. Go akanyetšwa gore ka nako yeo badudi ba toropo ye ba be ba ka ba magareng ga 8 000 le 12 000.

Na Jesu o ile a etela motse-mošate wo wa leema-ema, wo e bego e le monabo wa iri go tloga Natsaretha? Diebangedi ga di re nee karabo. Lega go le bjalo, The Anchor Bible Dictionary e bega gore “tsela e bonolo ya go tloga Natsaretha go ya Kana ya Galilea e be e kgabaganya ka Sepphoris.” (Johane 2:1; 4:46) O ka kgona go bona mmoto wa Sepphoris ge o le Natsaretha, ka ge o phagame go tloga lebatong la moedi ka dimithara tše ka bago 120. Ba bangwe ba dumela gore ge Jesu a be a dira seswantšho sa gore “Motse o ka se utege ge o le godimo ga thaba,” o be a naganne ka toropo ye.—Mateo 5:14.

Ka morago ga go wa ga Jerusalema ka 70 C.E., Sepphoris e ile ya fetoga toropo e kgolo ya Bajuda kua Galilea gomme ka morago ya ba lefelo la lekgotla le le phagamego la Sanhedrine. E ile ya ba lefelo leo le atlegilego la Bajuda la go ruta ka nako e itšego.

[Mmapa go letlakala 32]

(Bakeng sa mongwalo o beakantšwego ka mokgwa wa kgatišo, bona kgatišo ka boyona)

Lewatle la Galilea

GALILEA

Kana

Tiberia

SEPPHORIS

Natsaretha

PEREA

[Mothopo wa Seswantšho go letlakala 32]

Pottery: Excavated by Wohl Archaeological Museum, Herodian Quarter, Jewish Quarter. Owned by Company for the Reconstruction of the Jewish Quarter in the Old City of Jerusalem, Ltd