Ngwana wa gago wa nywaga e tshela o go botšiša gore, “Na ka letšatši le lengwe o tlo hwa?” Ka ge o makaditšwe ke potšišo ye, o ipotšiša gore: ‘Na ngwana’ka o godile ka mo go lekanego gore a ka kwešiša karabo ya potšišo ye? Nka boledišana bjang le yena ka lehu?’

Bana ba fela ba nagana ka lehu. E bile ba bangwe ba bapala dipapadi tšeo go tšona motho yo a itšego a itirago eka o hwile. Ka gona, ga se wa swanela go lebelela lehu bjalo ka taba e thata, gomme o swanetše go leka go araba dipotšišo ka moka tšeo ngwana wa gago a ka bago le tšona ka lona. Ka go fela o bolela le ngwana wa gago ka lehu, o mo thuša gore a tle a kgone go lebeletšana le lehu la motho yo mongwe yo a mo ratago.

Go bolela ka lehu go ka se dire gore ngwana wa gago a be le dikgopolo tše di fošagetšego. Go e na le moo, go tla dira gore a se tšhoge. Eupša go tla nyakega gore o phošolle dilo tše dingwe tšeo a sa di kwešišego. Ka mohlala, ditsebi tše dingwe di re bana ba nywaga ya ka tlase ga e tshela ga ba tšee lehu bjalo ka selo sa kgonthe. Dipapading tša bona, ngwana yo mongwe a ka itira eka o “hwile” gomme ka morago ga metsotswana a “phela.”

Lega go le bjalo, ge bana ba gola ba thoma go lemoga gore lehu ke selo sa kgonthe, e lego seo se ka dirago gore ba be le dipotšišo, ba tshwenyege, goba ba boife, kudukudu ge motho yo ba mo ratago a hwile. Ka gona go bohlokwa gore o boledišane le bona ka taba ye. Setsebi sa monagano e lego Marion Haza se re: “Ngwana o tla thoma go tshwenyega kudu ka lehu ge e ba a sa dumelelwa go bolela ka lona ka gae.”

Ga se wa swanela go tshwenyega kudu ka seo o tlago go se bolela. Go ya ka nyakišišo e nngwe, bana ba no ba ba nyaka gore “o ba botše therešo o diriša mantšu a botho.” Tseba gore gantši ngwana a ka se tšhošwe ke karabo ya potšišo yeo a e botšišitšego.

Diriša dibaka tšeo di tšwelelago go bolela ka lehu. Ge ngwana wa gago a bona nonyana e hwile thoko ga tsela goba ge seruiwa seo a se ratago se ehwa, diriša dipotšišo tše bonolo go mo kgothaletša go ntšha sa mafahleng. Ka mohlala, o ka mmotšiša gore: “Na phoofolo e hwilego ekwa bohloko? Na ekwa phefo goba tlala? O tseba bjang gore phoofolo e hwile goba motho o hwile?”—Molao wa motheo wa Beibele: Mmoledi 3:1, 7.

O se ke wa uta therešo. Ge motho yo a mo tsebago goba wa leloko a hlokofetše, phema go bolela ka tsela e sa kwešišegego, go swana le gore, “O re šiile.” Ngwana wa gago a ka dira phetho e fošagetšego ya gore kgauswinyane motho yo a hwilego o tla boa gae. Go e na le moo, diriša mantšu a bonolo le ao a lebanyago. Ka mohlala, o ka re: “Ge makgolo a ehwa, mmele wa gagwe o ile wa kgaotša go šoma. Re ka se kgone go bolela le yena, eupša re ka se tsoge re mo lebetše.”—Molao wa motheo wa Beibele: Baefeso 4:25.

Kgonthišetša ngwana wa gago. A ka nagana gore seo a se dirilego goba megopolo ya gagwe e bakile lehu la motho yo mongwe. Go e na le go mmotša gore ga se yena a ikarabelago ka seo se diregilego, o ka mmotšiša gore, “Ke’ng seo se dirago gore o ipone molato?” Mo theetše ka kelohloko ntle le go mo tšeela fase. Le gona, ka ge ngwana yo monyenyane a ka nagana gore lehu le a fetela, mo kgonthišetše gore ga go bjalo.

Dira gore ngwana wa gago a ntšhe sa mafahleng. Bolela le yena ka bolokologi ka baratiwa bao ba hlokofetšego, go akaretša le ba leloko bao a sa ba tsebego. O ka mo gopotša dilo tše dibotse ka rakgadi, malome goba rakgolo le makgolo gomme wa mo anegela dikanegelo tše di kgahlišago ka bona. Ge o bolela le yena ka bolokologi ka batho ba, o bontšha ngwana wa gago gore ga se a swanela go tšhaba go bolela goba go nagana ka bona. Ka nako e swanago, o se ke wa gapeletša ngwana wa gago go bolela. O sa dutše o ka kgona go bolela ka taba ye ka morago, ge maemo a go dumelela.—Molao wa motheo wa Beibele: Diema 20:5.