Ntwa ya Ain Jalut—E Fetotše Histori ya Lefase

BAHLABANI bao ba nametšego dipere ba Mongolia ba tšwa motseng ba befetšwe o šoro, ba šwalalanya motse o mongwe le o mongwe wo o ganago go ineela. Ka February 1258, ba ile ba ntšhetša kgalefo ya bona motseng wa Baghdad gomme ba phušola merako ya wona. Go fedile beke ba bolaya e bile ba hula motse. Mamoseleme ka moka a ile a thothomela, a boifa Mamongolia. *

Ka January 1260, ge Mamongolia a lebile ka bodikela, a ile a dira motse wa Aleppo ya kua Siria se se swanago le seo a ilego a se dira motse wa Baghdad. Ka March, Damaseko e ile ya bulela Mamongolia dikgoro gomme ya ineela. Ka moragonyana ga moo, Mamongolia a ile a thopa metse ya Palestina ya kua Nablus (kgauswi le Shikeme ya bogologolo) le Gatsa.

Hülegü, e lego tonakgolo ya madira a Mongolia, o ile a gapeletša Sultan al-Muzaffar Sayf al-Din Qutuz, e lego mmuši wa Egipita wa Momoseleme gore le yena a ineele go bona. Hülegü o ile a mo tšhošetša ka gore ge e ba a sa ineele, Egipita e tla tseba moo diphala di nwago meetse. Madira a Hülegü a be a feta madira a Egipita a 20 000 ka makga a 15. Moprofesara Nazeer Ahmed, e lego radihistori wa Momoseleme o ile a re: “Mamoseleme a ile a re a ka upša a hwa go e na le go ineela.” Sultan Qutuz o be a tla dira’ng?

Qutuz le Mamamluk

Qutuz e be e le Momamluk, e lego lekgoba la setlogo sa Turkey. Mamamluk a be a kile a hlankela e  le mašole ao e lego makgoba a mmuši Ayyubid wa Cairo, kua Egipita. Lega go le bjalo, ka 1250 makgoba ao a ile a menola beng ba ona gomme a buša Egipita. Qutuz, yoo e kilego ya ba lešole leo e lego lekgoba, le yena o ile a hwetša matla gomme a ba mmuši ka 1259. E be e le mohlabani yo a nago le bokgoni yo a bego a sa ikemišetša go ineela pele a ka lwa. Lega go le bjalo, go be go sa bonagale eka o tla fenya Mamongolia. Eupša go ile gwa thoma tatelano ya ditiragalo tšeo di bego di tla fetoša histori ya lefase.

Hülegü o ile a hwetša molaetša wa gore mmuši yo mogolo wa Mongolia e lego Möngke o ragile lepai a le gona kua Mongolia ya kgole. Ka ge Hülegü a be a nagana gore go tla tsoga ntwa ya go lwela bolaodi kua gagabo, o ile a ngwega le bontši bja bahlabani ba gagwe. O šiile madira a magareng ga 10 000 le 20 000—ka ge a be a nagana gore e tla ba a lekanego go fenya Egipita. Qutuz o ile a bona eka le mo hlabetše gomme o swanetše go le orela. O phethile ka gore ge a nyaka go fenya bašwahledi bao, a ka se tsoge a hweditše sebaka ntle le se gore a dire bjalo.

Lega go le bjalo, manaba a mangwe ao e lego Mamoseleme—bahlabani ba bodumedi bao ba bego ba tlile Palestina gore ba tšee seo go thwego ke Naga e Kgethwa ya Bojakane—a be a dutše magareng ga Egipita le Mamongolia. Qutuz o ile a kgopela tumelelo ya gore a reke ditlabakelo gore ba tle ba kgone go lwa le Mamongolia kua Palestina. Bahlabani ba ba bodumedi ba ile ba dumela. Go ba gona, Qutuz e be e le yena feela yoo bahlabani ba ba bodumedi ba bego ba holofetše gore o tla fediša Mamongolia tikologong yeo, bao e bego e le hlobaboroko go yena go fo swana le go Mamoseleme ao.

Ka baka leo, go ile gwa rulaganywa gore go be le ntwa ya makgaolakgang magareng ga Mamamluk le Mamongolia.

Ntwa ya Ain Jalut Kua Palestina

Madira a Mamaluk le a Mamongolia a ile a hlabana ka September 1260 ntweng ya Ain Jalut Molaleng wa Esdraelon. Go dumelwa gore Ain Jalut e kgauswi le motse wa bogologolo wa Megiddo. *

 Radihistori Rashid al-Din o re Mamamluk a ile a goketša Mamongolia gore a be a fihle moo a bego a a laletše gona kua Megiddo. Qutuz o ile a uta bontši bja bahlabani ba gagwe bao ba nametšego dipere mebotong yeo e lego moo molaleng gomme a laela sehlopha se senyenyane sa madira gore se ye go hlohla Mamongolia. Mamongolia a ile a nagana gore madira a Mamamluk ao a bego a eme pele ga bona a be a feletše gomme a ile a a wela godimo. Ke moka Qutuz o ile a thenkgolla molaba. O ile a laela madira ao a bego a iphihlile gore a ragoge gomme a hlasele madira a Mamongolia. Bašwahledi bao ba ile ba fenywa.

E be e le la mathomo Mamongolia a fenywa ga e sa le go tloga mola a thomago go swiela a lebile ka bodikela go tloga Mongolia nywageng e 43 e fetilego. Le ge palo ya madira e be e le e nyenyane kudu, ntwa ya Ain Jalut e lebelelwa e le e nngwe ya dintwa tše dikgolo kudu historing. E thušitše gore Mamoseleme a se ke a fedišwa, ya fediša kgopolo ya gore ga go na bao ba ka fenyago Mamongolia gomme ya dira gore madira a Mamamluk a hwetše naga ya ona yeo e bego e thopilwe.

Ditlamorago tša Ntwa ya Ain Jalut

Mamongolia a boetše tikologong ya Siria le ya Palestina ka makga a mantši, eupša ga se a ka a leka go tšhošetša Egipita. Ditlogolo tša Hülegü di ile tša dula Peresia, tša fetoga Mamoseleme gomme ge nako e dutše e eya tša ba baemedi ba setšo sa Bomoseleme. Ditikologo tša tšona di ile tša tsebja e le ilkhanate ya Peresia, ke gore “bahlankedi ba khanate.”

Qutuz ga se a phela nako e telele ka morago ga phenyo ya gagwe. O ile a bolawa ke baphenkgišani ba gagwe nakwana ka morago ga moo. Yo mongwe wa baphenkgišani ba gagwe e be e le Baybars I, e lego mmuši wa pele wa pušo e momaganego ya Egipita le Siria. Ba bantši ba be ba mo tšea e le mmuši yo e lego mothei wa kgonthe wa pušo ya Mamluk. Naga ya gagwe e mpsha—ya go huma le moo dilo di sepelago ka thelelo—e bile gona ka nywagakgolo e mebedi le seripa, go fihla ka 1517.

Nakong yeo ya nywaga e ka bago e 250, Mamamluk a ile a raka bahlabani ba bodumedi Nageng e Kgethwa, a kgothaletša gore go dirwe mediro ya matsogo le kgwebo, a thekga mediro ya bokgabo, a aga dipetlele, mafelo a borapedi le dikolo. Ka tlase ga pušo ya ona, Egipita e ile ya ba lefelo la moswananoši la Mamoseleme.

Ntwa ya Ain Jalut e kgomile dinaga tše dingwe ntle le tša Bohlabela bja Magareng. E ile ya ba ya dira gore go be le tlhabologo dinageng tša ka Bodikela. Makasine wa Saudi Aramco World o re: “Ge nkabe Mamongolia a ile a kgona go fenya Egipita, nkabe a ile a kgona go tšwela pele go phatša a lebile Afrika Leboa go fihla Mellwaneng ya Gibraltar ka morago ga go boa ga Hülegü.” Ka ge gona bjale Mamongolia a be a šetše a fihlile Poland, nkabe a ile a dubiša Yuropa thankga.

Makasine wona woo o botšiša gore: “Ka tlase ga maemo a bjalo, na Tsošološo ya Yuropa e be e ka kgonega? Nkabe lefase lehono e le lefelo le le fapanego kudu.”

[Mengwalo ya tlase]

[Mmapa go letlakala 22]

(Bakeng sa mongwalo o beakantšwego ka mokgwa wa kgatišo, bona kgatišo ka boyona)

Damaseko

SIRIA

Thaba ya Tabor

Molala wa Esdraelon

Ain Jalut (kgauswi le Megiddo)

Nablus (Shikeme)

Jerusalema

Gatsa

EGIPITA

[Seswantšho go letlakala 22]

Motse wa bogologolo wa Megiddo

[Seswantšho go letlakala 23]

Madira a Mamamluk le a Mamongolia a ile a lwa ka September 1260 ntweng ya Ain Jalut Molaleng wa Esdraelon

[Mothopo]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Seswantšho go letlakala 23]

Marope a motse wa bogologolo wa Shikeme le karolwana ya motse wa mehleng yeno kua morago