BATU ba bañwi ba ikutwanga hande ha ba tahelwa ki miliko ye miñwi, kono ba bañwi ba ikutwa kuli muliko ki sila se si maswe se si tokwa ku lwaniswa. Mu bona cwañi? Haiba mu talimana ni muliko, kana mwa swanela ku u tula kamba ku tokwa?

Niti kikuli haki miliko kaufela ye tahisanga butata bo butuna. Ka mutala, haiba lu ca sico se si munati se lu hanisizwe ku ca bakeñisa butuku bo lu kula, haki hañata si kona ku lu tahiseza butata bo butuna. Kono ku palelwa ku tula miliko ye miñwi sihulu ye ama ku eza buhule kwa kona ku lu tahiseza butata bo butuna luli. Bibele i bulela kuli: “Ya fosa ni musalaa mutu u felezwi ki ngana; ya . . . eza cwalo wa ipulaya ili yena.”—Liproverbia 6:32, 33.

Mu swanela ku eza cwañi haiba ka sipundumukela mu tahelwa ki muliko wa ku eza buhule? Bibele i bulela kuli: “Tato ya Mulimu kikuli mu be ba ba kenile mi mu ambuke buhule. Mutu ni mutu ku mina u swanela ku ziba mwa ku zamaiseza mubili wa hae ka bukeni ni ka likute.” (1 Matesalonika 4:3, 4) Ki lika mañi ze mu kona ku eza kuli mu kone ku zamaisa mubili wa mina ka nzila ye cwalo? Mu nyakisise mihato ye milaalu ye kona ku mi tusa.

Ku buha maswaniso a mapunu ku kona feela ku lu tahiseza ku ba ni litakazo ze maswe. Jesu naa bonisize kuli ku bona ni ku lakaza za swalisana, ha naa bulezi kuli: “Mutu kaufela ya swalelela ku talima musali mi a mu lakaza u se a bukile kale ni yena mwa pilu ya hae.” Kacwalo, Jesu a itusisa swanisezo ye ikutwahalela hande ya kuli: “Cwale haiba liito la hao la bulyo la ku sitatalisa, u li kule mi u li nepele kwahule ni wena.” (Mateu 5:28, 29) Jesu naa talusañi ha naa bulela cwalo? Kuli lu kone ku tula muliko lu swanela ku nga muhato wa ku tuhela ku buha maswaniso a mapunu.

 Ka mutala: Lu ngeni kuli ha mu to talima kwa neku le liñwi mu to bona liseli le li fata hahulu la mulilo wa mutu ya sweli ku ciseleza lisipi. Kana mu ka zwelapili ku talimela kwa mulilo wo? Batili! Mu ka talima ku sili kamba mu ka bata nzila ya ku sileleza ka yona meeto a mina. Ka nzila ye swana, haiba mu bona siswaniso sa mapunu mwa buka, fa kompyuta, kamba ku bona mutu ya inzi mapunu, mu talime ku sili kapili-pili. Mu sileleze munahano wa mina kwa lika ze kona ku mi tahiseza ku ba ni litakazo ze maswe. Muuna ya bizwa Juan ya naa buhanga hahulu maswaniso a mapunu u bulela kuli: “Hañata ha ni bonanga musali ya buheha ni banga ni maikuto a ku zwelapili ku mu talima. Kamukwaocwalo, ni likanga ku talima ku sili ni ku ipulelela kuli: ‘Lapela ku Jehova! U swanela ku lapela ona fa!’ Ha se ni lapezi, maikuto ao a felanga.”—Mateu 6:9, 13; 1 Makorinte 10:13.

Hape mu nyakisise manzwi a Jobo, muuna ya sepahala ya naa bulezi kuli: “Ne ni ezize tumelelano ni meeto a ka; ne ni ka talima cwañi mwanaa musizana?” (Jobo 31:1) Ni mina mwa kona ku ikatulela ku eza nto ye swana.

Mu like muezezo wo: Haiba mu bona siswaniso sa mapunu, mu talime ku sili kapili-pili. Mu likanyise yo muñwi wa bañoli ba Bibele ya naa lapezi kuli: “U biule meeto a ka ku ze si na tuso.”—Samu 119:37.

Bakeñisa kuli kaufelaa luna ha lu si ka petahala, ka linako ze ñwi lwa banga ni litakazo ze maswe. Bibele i bulela kuli: “Mutu ni mutu u likiwa ka ku hohiwa ni ku hapiwa ki takazo ya hae yena muñi. Cwale takazo ha se i hulile, i zwala sibi.” (Jakobo 1:14, 15) Mu kona ku ambuka cwañi muinelo o cwalo o kona ku ba hahulu taata ku ikayutula ku ona ha se u mi kombelezi hahulu?

Ha mu ba ni litakazo ze maswe, mu hupule kuli mwa kona ku iketela ku ambuka litakazo zeo kamba ku tokwa. Mu lwanise litakazo zeo. Mu li zwise mwa munahano wa mina. Mu ambuke ku zwelapili ku nahana fa lika ze kona ku mi tahiseza ku ba ni litakazo ze maswe. Muuna ya bizwa Troy, ya naa buhanga hahulu maswaniso a mapunu, u bulela kuli: “Ne ni lwanile ka taata kuli ni tuhele ku nahananga fa lika ze maswe ka ku ikataza ku nahananga lika ze nde. Ku eza cwalo ne si ko ku bunolo. Hañata ne ni kutelanga ku nahana lika ze maswe. Kono nako ha ne i nze i ya, ne ni itutile ku  zamaisa munahano wa ka.” Musali ya bizwa Elsa, ya naa talimani ni muliko wa ku eza buhule ha naa sa li mwa lilimo za ku nonoboka, u bulela kuli: “Ne ni konile ku tuhela ku nahananga lika ze maswe ka ku pateha ku eza lika ze nde ni ka ku lapelanga ku Jehova.”

Mu like muezezo wo: Haiba mu sweli ku nahana lika ze maswe, mu tuhele ku eza cwalo kapili-pili mi mu lapele. Mu lwanise mihupulo ye maswe ka ku nahananga “lika kaufela ze li za niti, lika kaufela ze li za butokwa, lika kaufela ze lukile, lika kaufela ze kenile, lika kaufela ze lateha, lika kaufela ze bulelwa hande, lika kaufela ze nde, ni lika kaufela ze lukela ku lumbwa.”—Mafilipi 4:8.

Haiba mutu a kenelwa ki muliko inze a na ni takazo ye maswe, mi ka nako yeo u ba ni kolo ya ku eza bumaswe, ku bunolo ku eza bufosi. (Liproverbia 7:6-23) Mu kona ku ambuka cwañi kozi yeo?

Bibele i bulela kuli: “Mutu ya na ni ngana u bona kozi i sa taha, mi wa isabisa; kanti likuba li ipitelela feela mi za ziyeleha.” (Liproverbia 22:3) Kacwalo mu tokomele likezo za mina. Mu lemuhe lika ze kona ku mi tahiseza butata mi mu li ambuke. (Liproverbia 7:25) Muuna ya bizwa Filipe, ya naa tuhezi mukwa wa ku buhanga maswaniso a mapunu, u bulela kuli: “Ni beyanga kompyuta ya luna fo i kona ku bonwa ki mañi ni mañi mwa lubasi mi ni beile progilamu ye ñwi ya fa kompyuta ye sa lumelezi tushango to tu sa zibahali ko tu zwa ku taha fa kompyuta yeo. Mi ni kenanga feela fa Intaneti ha ku na ni batu ba bañwi.” Bo Troy ba ba bulezwi kwa makalelo ni bona ba bulela kuli: “Ni ambukanga ku buha mafilimu a bonisa batu ba ba eza likezo ze tahisa takazo ya somano mi ni ambukanga ku tona ni batu ba ba ambola za buhule. Ha ni tabeli ku ikenya mwa butata.”

Mu like muezezo wo: Mu nyakisise bufokoli bwa mina ka tokomelo mi mu nahanele cimo mo mu kona ku ambukela lika ze kona ku mi kenya mwa muliko.—Mateu 6:13.

Ku cwañi haiba mu komiwa ki muliko hamulaho wa ku ikataza ku u ambuka? Mu si ke mwa zwafa. Bibele i bulela kuli: “Ya na ni niti niha ka wa ha 7, u ka zuha hape ni hape.” (Liproverbia 24:16) Ndataa luna ya kwa lihalimu u lu susueza ku “zuha hape.” Kana mu ka amuhela tuso yeo ye lilato? Haiba ki cwalo, mu si ke mwa katala ku lapela ku yena. Mu tiise tumelo ya mina ka ku itutanga Linzwi la hae. Mu ikatulele ku zwelapili ku eza ze lukile ka ku fumanehanga kwa mikopano ya Sikreste. Mu tiiswe ki sepiso ya Mulimu ya kuli: “Ni ka ku fa maata, ee, ni ka ku tusa.”—Isaya 41:10.

Mucaha ya bizwa Cody, ya bulezwi kwa makalelo a taba ye, u bulela kuli: “Ne ni ezize ka taata kuli ni tuhele mukwa wa ka wa ku buhanga maswaniso a mapunu. Hañata ne ni kutelanga ku buha maswaniso a mapunu, kono Mulimu naa ni tusize ku tuhela mukwa wa ka wo.” Dylan, ya bulezwi kwa makalelo a taba ye, ni yena u bulela kuli: “Ne ku ka ni bela bunolo ku eza buhule ni musizana ye ne lu beleka ni yena. Kono ne ni hanile ka taata ku eza cwalo. Kwa tabisa ku ba ni lizwalo li kenile. Mi sa butokwa ni ku fita kikuli, ne ni tabisize Jehova bakeñisa keto ye ne ni ezeze.”

Haiba mu ikataza ku tiyela miliko mu ikolwise kuli ni mina mu ka tabisa Mulimu!—Liproverbia 27:11.