BO ANTOINE SKALECKI haane basali banana, nebanani pizi yene batandanga nako yetelele ni yona sina mulikani. Bona ni pizi yeo, nebashimbululanga mufuta omuñwi wa malasha mwa mukoti oeza limita ze 500 mwa mubu inze bazamaya mwa tunzila totunyinyani mone kusina hande liseli. Bo ndataa bona bo Antoine hane baholofalezi mwa mukoti one utibukile, lubasi lwaatula kuli bo Antoine baswanela kueza musebezi one baezanga bo ndataa bona, mi nebatokwa kubelekanga lihola ze 9 mwa mukoti zazi ni zazi kuli bababalele lubasi. Ka nako yeñwi, bo ­Antoine nebabatile kushwela mwa mukoti hane utibukile.

Bo Antoine ki babañwi ba batu bane bapepezwi mwa France mwahalaa lilimo za ma 1920 ni za ma 1930. Mi bashemi ba bona nebazwa kwa naha ya Poland. Ki kabakalañi batu hane batutezi mwa naha ya France kuzwa mwa naha ya Poland? Naha ya ­Poland hane ifumani tukuluho hamulaho wa Ndwa ya Lifasi ya Pili, nekunani butata bwa kuli batu neli babañata hahulu. Kono mwa naha ya France, baana babafitelela 1 milioni nebashwile mwa ndwa mi nekutokwahala hahulu batu bane bakato beleka mwa mikoti. Kabakaleo, muuso wa naha ya France wanyatela tumelelano ni muuso wa naha ya Poland mwa September ka silimo sa 1919 yakuli batu bakona kututela mwa naha ya France ku zwa mwa naha ya Poland. Silimo sa 1931 hasitofitanga, palo ya batu bane bazwa mwa Poland kutaha mwa France neseifitile fa 507, 800, mi buñata bwa bona nebato yaha mwa libaka za mikoti zekwa mutulo.

Batu bane bazwa kwa Poland nebatile ni sizo ni bulapeli bwa bona zeshutana ni za batu mwa France. Bo Antoine base banani lilimo ze 90, babulela kuli: “Bo kuku bo Joseph, nebanani likute lelituna kwa Mañolo A Kenile ili likute lene baitutile ku bo ndataa bona.” La Sunda, mabasi a naazwa kwa Poland naatinanga litino zende kuliba kwa keleke sina feela mone baezezanga hane bali mwa naha yabona. Taba yeo neinyemisanga batu babañwi bane babulela puo ya Sifura bane basalumeli ku Mulimu.

Neli mwa sibaka sesibizwa Nord-Pas-de-Calais mo buñata bwa batu bane bazwa kwa Poland nebakalile kuambola ni Baituti ba Bibele bane kutaza ka mafulofulo kuzwa feela ka silimo sa 1904. Ka silimo sa 1915, Tawala ya Mulibeleli neikalile kuhatiswa kweli ni kweli mwa puo ya Sipolishi, mi The Golden Age (yese bizwa Mu Zuhe!), neikalile kuhatiswa mwa puo yeo ka 1925. Mabasi a mañata naamuhezi lushango lwa mwa Mañolo lone lufumaneha mwa limagazini zeo, mi mane naatabezi ni buka yene bizwa The Harp of God yene fumaneha mwa puo ya Sipolishi.

Lubasi lwa bo Antoine neluzibani ni Baituti ba Bibele kuzwelela ku bo malumaa bona bane fumanehile kwa mukopano lwapili ka silimo sa 1924. Ka silimo sesiswana seo, Baituti ba Bibele nebaezize mukopano wa bona wapili mwa puo ya Sipolishi mwa tolopo yebizwa Bruay-en-Artois. Hamulaho wa lisunda zesafiti ku zeene, Muzwale Joseph F. Rutherford yanaa yemela Ofisi Yetuna Yeetelela Musebezi Mwa Lifasi Kaufela, naaungekile mukopano wa nyangela mwa tolopo yeswana, mi nekufumanehile batu ba 2,000. Ka kususuezwa ki buñata bwa batu bane bafumanehile kwa mukopano wo, sihulu bane bazwa kwa ­Poland, Muzwale Rutherford, a bulelela batu bao kuli: “Jehova naamitisize kwa France kuli mutoituta niti. Kacwalo mina ni bana bamina muswanela kutusa batu ba mwa France! Kunani musebezi omutuna wa kukutaza osatokwa kueziwa, mi Jehova ukatahisa kuli kube ni bahasanyi babakaeza musebezi wo.”

Mi Jehova Mulimu naaezize cwalo! Bakreste bao banebazwa kwa Poland nebaisize pilu yabona kaufela kwa musebezi wa kukutaza sina feela mone babelekela ka taata mwa mikoti! Kaniti, babañwi kwa mizwale bao, nebakutile kwa Poland kuli bayoluta babañwi litaba za butokwa zene baitutile. Bo Teofil Piaskowski, bo Szczepan Kosiak, ni bo Jan Zabuda ki babañwi ba bahasanyi bane bazwile mwa France ni kuyo hasanya taba yende mwa libaka zeñata mwa naha ya Poland.

Kono buñata bwa bakutazi bane babulela Sipolishi nebasiyezi mwa France mi nebazwezipili kukutaza ka cisehelo hamoho ni mizwale ni likazeli bane babulela Sifura. Fa mukopano one uezizwe ka 1926 mwa tolopo ya Sin-le-Noble, batu ba 1,000 nebafumanehile kwa kalulo ya Sipolishi, mi batu ba 300 nebafumanehile kwa kalulo ya Sifura. Yearbook ya silimo sa 1929 neibihile kuli: “Mwa silimo seo, mizwale ni likaizeli baba bulela puo ya Sipolishi ba 332 nebabonisize buineelo bwabona ka kukolobezwa.” Pili Ndwa ya Lifasi ya Bubeli isika tumbuka kale, mwa liputeho ze 84 zenefumaneha mwa naha ya France, liputeho ze 32 neliitusisa puo ya Sipolishi.

Ka silimo sa 1947, Lipaki za Jehova babañata nebaamuhezi memo yene zwa kwa muuso wa Poland yakuli bakutele habobona. Nihase bakutile, buikatazo bwabona ni bwa mizwale bane babulela Sifura nebubonahezi ka kekezeho yetuna ya bahasanyi ba Mubuso yenebile teñi ka silimo seo. Mi kuzwa ka silimo sa 1948 kuisa 1950, nekubile ni kekezeho yetuna hahulu! Kuli batuse bahasanyi babanca bao, ofisi ya mutai ya mwa France neiketile baokameli ba mupotoloho bapili ka 1948. Kwa baokemeli baketalizoho bane baketilwe bao, babane nebabulela puo ya Sipolishi mi muzwale Antoine Skalecki neli yomuñwi wa mizwale bao.

Buñata bwa Lipaki za Jehova mwa France, basaitusisa mabizo a Sipolishi a bashemi babona bane basebelize ka taata mwa mikoti ni mwa musebezi wa kukutaza. Ni ka nako ye, buñata bwa batu babatutezi mwa France basweli baituta niti. Ibekuli bakutazi ba Mubuso bakutezi kwa linaha za bona kamba bazwezipili kupila mwa naha yenca yeo, bakutaza ka cisehelo ka kulikanyisa mutala wa bakutazi ba Mubuso bakwa makalelo babacwale ka bakutazi bane baitusisa puo ya Sipolishi.—Zezwa mwa sifalana saluna kwa France.