1, 2. Ki kabakalañi buñata bwa batu ba naa ambola ni bona Jesu ha ne ba sa utwisisi za naa talusa?

MUTU yo muñwi ha bulela ku luna, lwa kona ku utwa linzwi la hae mi mane lwa kona ku ziba maikuto a mutu yo ka ku teeleza feela mwa bulelela. Kono kuli lu utwisise za bulela, lu tokwa ku ziba za talusa. (1 Makor. 14:9) Jesu naa bulezi kwa batu ba bañata-ñata ka ku itusisa puo ya bona. Kono haki kaufelaa bona ba ne ba utwisisanga za naa talusa ha naa bulelanga ni bona. Kacwalo Jesu naa ba bulelezi kuli: “Ha mu ni teeleze kaufelaa mina, mi mu utwisise manzwi e ni bulela.”—Mare. 7:14.

² Ki kabakalañi buñata bwa batu ba naa ambola ni bona Jesu ha ne ba sa utwisisi za naa talusa? Ba bañwi ku bona ne ba na ni kale ni mibonelo ya bona fa litaba za naa bulela Jesu kamba mane ne ba na ni milelo ye maswe. Jesu naa bulezi cwana ka za batu bao: “Mu keshebisa mulao wa Mulimu ka butali kuli mu buluke sizo sa mina.” (Mare. 7:9) Batu bao ne ba si ka ikataza ku utwisisa za naa talusa Jesu. Ne ba sa lati ku cinca lizo ni mibonelo ya bona. Batu bao ne ba utwa ka mazebe a bona kono lipilu za bona ne li sa utwisisi. (Mu bale Mateu 13:13-15.) Lu kona ku ezañi kuli lu bone teñi kuli lwa itatela ku ituta kwa lituto za Jesu?

3. Ki kabakalañi balutiwa ba Jesu ha ne ba utwisisanga za naa ba bulelelanga Jesu?

³ Lu tokwa ku bonisa buikokobezo sina mo ne ba ezelize balutiwa ba Jesu. Jesu naa ba bulelezi kuli: “Mu na ni tabo kakuli meeto a mina aa bona, ni lizebe za mina zaa utwa.” (Mat. 13:16) Ki kabakalañi balutiwa ba Jesu ha ne ba utwisisanga za naa ba bulelelanga Jesu hailifo batu ba bañwi ne ba sa utwisisangi? Balutiwa ba Jesu ne ba utwisisanga bakeñisa kuli ne ba ezize lika ze taalu. Sa pili, ne ba tabela ku buza lipuzo mi ne ba ikatazanga kuli ba zibe za naa talusanga Jesu luli. (Mat. 13:36; Mare. 7:17) Sa bubeli, ne ba itakaleza ku ituta ze ñata kuli ba ekeze kwa litaba ze ne ba ziba kale mwa lipilu za bona. (Mu bale Mateu 13:11, 12.) Sa bulaalu, ne ba tabela ku itusisa litaba ze ne ba itutile kuli ba tusehe bona beñi ni ku tusa ba bañwi.—Mat. 13:51, 52.

4. Ki lika mañi ze taalu ze lu tokwa ku eza kuli lu utwisise liswanisezo za Jesu?

⁴ Sina balutiwa ba Jesu, ni luna lu tokwa ku eza lika ze taalu haiba lu bata ku utwisisa liswanisezo za naa itusisize Jesu. Sa pili, lu tokwa ku banga ni nako ya ku ituta ni ku nahanisisa manzwi a Jesu, lu tokwa ku ezanga lipatisiso, ni ku buza lipuzo ze swanela. Mi ku eza cwalo ku ka lu tusa ku ba ni zibo. (Liprov. 2:4, 5) Sa bubeli, lu swanela ku nyakisisa mo zibo ye lu na ni yona i lumelelanela ni lika ze lu ziba ni kale ni ku bona mo i kona ku lu tuseza zibo yeo ka butu. Ku eza cwalo ku ka lu tusa ku ba ni kutwisiso. (Liprov. 2:2, 3) Sa bulaalu, lu swanela ku itusisa lika ze lu itutile ni ku li sebelisa mwa bupilo bwa luna. Ku eza cwalo ku ka bonisa kuli lu na ni butali.—Liprov. 2:6, 7.

5. Mu taluse shutano ye mwahalaa zibo, kutwisiso, ni butali.

⁵ Ki ifi shutano ye mwahalaa zibo, kutwisiso, ni butali? Kuli lu utwisise shutano yeo, ki wo mutala: Lu ngeñi kuli mu yemi fahalaa mukwakwa mi mbasi ye mata i mi libile. Nto ya pili, mu ka ziba kuli ku taha mbasi, ku ba ni liseli le li cwalo ku bonisa kuli mu na ni zibo. Ku zwafo mu ka lemuha kuli haiba mu zwelapili ku yema fa mukwakwa fo, mu ka hatiwa ki mbasi, ku ba ni temuho ye cwalo ku bonisa kuli mu na ni kutwisiso. Mi mu ka zwa fa mukwakwa kuli mu si ke mwa hatiwa ki mbasi, ku eza cwalo ku ka bonisa kuli mu na ni butali! Bibele i lu bulelela kuli lu ‘bukeleze butali,’ kakuli ku eza cwalo ku ka lu tusa ku pilisa bupilo bwa luna!—Liprov. 3:21, 22; 1 Tim. 4:16.

6. Ki lipuzo mañi zee ne ze lu ka buza ha lu nze lu nyakisisa liswanisezo za Jesu ze 7? (Mu bone  mbokisi ye fa likepe 8.)

⁶ Mwa taba ye ni ye tatama, lu ka nyakisisa liswanisezo ze 7 za naa itusisize Jesu. Lu ka alaba lipuzo ze latelela: Swanisezo ye i talusañi? (Ku ziba ze i talusa swanisezo ku lu tusa ku ba ni zibo.) Ki kabakalañi Jesu ha naa lu bulelezi swanisezo yeo? (Ku ziba libaka ku lu tusa ku ba ni kutwisiso.) Lu kona ku itusisa cwañi litaba ze kuli lu itute se siñwi ni kuli lu lute ba bañwi? (Ku eza cwalo ku ka lu tusa ku ba ni butali.) Mi swanisezo ye i lu lutañi ka za Jehova ni Jesu?

7. Swanisezo ya Jesu ya peu ya masitete i talusañi?

⁷ Mu bale Mateu 13:31, 32. Swanisezo ya Jesu ya peu ya masitete i talusañi? Peu ya masitete i yemela lushango lwa Mubuso lo lu kutaza mi hape i yemela puteho ya Sikreste. Puteho ya Sikreste ha ne i kalile ka silimo sa 33 C.E., ne li ye nyinyani, ne i swana feela inge peu “ye nyinyani ku feleleza kwa lipeu kaufela.” Mwa nako ye kuswani, puteho yeo ne i hulile bakeñisa musebezi wa ku kutaza. Batu ba bañata ne ba si ka libelela kuli puteho yeo ne i ka hula ka bubebe. (Makolo. 1:23) Jesu u lu bulelela kuli “linyunywani za lihalimu” ne li kona ku “to kundama mwa mitai ya yona.” Taba yeo i talusa kuli puteho ya Sikreste ha ne inze i hula hahulu, batu ba lipilu ze  nde ne ba fumani sico sa kwa moya, muluti wa kwa moya, ni makundamo a kwa moya.—Mu bapanye Ezekiele 17:23.

8. Ki kabakalañi Jesu ha naa itusisize swanisezo ya peu ya masitete?

⁸ Ki kabakalañi Jesu ha naa itusisize swanisezo yeo? Jesu naa itusisize mutala wa mo i hulelanga peu ya masitete kuli a tuse batu ku lemuha zwelopili ye u eza Mubuso wa Mulimu, mo u sileleleza batu, ni mo u tuseza batu kuli ba zwelepili ku itiisa ku si na taba ni lika ze ba filikanya. Ku zwa ka silimo sa 1914, puteho ya Sikreste i zwezipili ku hula ka nzila ye komokisa hahulu. (Isa. 60:22) Batu ba ba mwa puteho ya Sikreste ba tusiwa kuli ba zwelepili ku ba bukaufi ni Jehova. (Liprov. 2:7; Isa. 32:1, 2) Ha ku na twaniso ye kona ku palelwisa puteho ku hula.—Isa. 54:17.

9. (a) Lu kona ku itutañi kwa swanisezo ya peu ya masitete? (b) Swanisezo yeo i lu lutañi ka za Jehova ni Jesu?

⁹ Lu kona ku itutañi kwa swanisezo ya peu ya masitete? Mwendi lu pila mwa sibaka mo ku si na Lipaki ba bañata mi mwendi haki batu ba bañata ba ba taha mwa kopano ya Jehova. Kono lu swanela ku hupula kuli Mubuso wa Mulimu wa kona ku tusa batu ku tiyela miinelo ye taata. Ku hupulanga taba yeo ku ka lu tusa ku itiisa. Ka mutala, Muzwale Edwin Skinner ha naa fitile mwa India ka silimo sa 1926, ne ku si na Lipaki ze ñata mi musebezi wa ku kutaza ne u “kataza” kakuli zwelopili ne li ye nyinyani hahulu. Kono muzwale yo naa zwezipili ku kutaza mi naa boni kuli lushango lwa Mubuso lu tusa batu ku itiisa mwa miinelo ye taata. Kacenu, mwa India ku na ni Lipaki ze fitelela 37,000, mi batu ba ba fitelela 108,000 ne ba fumanehile kwa Kupuzo ya silimo sa 2013. Mwa silimo se si swana seo sa naa fitile Muzwale Skinner mwa India, kona silimo se ne u kalile musebezi wa ku kutaza mwa Zambia. Mwa Zambia se ku na ni Lipaki ze fitelela 170,000, mi batu ba 763,915 ne ba fumanehile kwa Kupuzo ya silimo sa 2013. Mi fo ku talusa kuli a li muñwi mwa batu ba 18 mwa Zambia naa fumanehile kwa Kupuzo. Yeo ki zwelopili ye komokisa luli!

10. Swanisezo ya mumela i talusañi?

¹⁰ Mu bale Mateu 13:33. Swanisezo ya mumela i talusañi? Swanisezo yeo i ama kwa lushango lwa Mubuso ni mo lushango lo, lu tuseza batu ku eza licinceho mwa bupilo. “Liñende  kaufela” la bupi li swaniseza macaba kaufela. Ku huhumuha kwa liñende ku bonisa kekezeho ya batu ba bañata ba ba amuhela lushango lwa Mubuso kabakala musebezi wa ku kutaza. Nihaike kuli ku hula kwa peu ya masitete kwa iponahalela hande, ku huhumuha kwa mumela kona ha ku lemusehi. Lu kona ku lemuha kuli mumela wa huhumuha hamulaho wa nako.

11. Ki kabakalañi Jesu ha naa itusisize swanisezo ya mumela?

¹¹ Ki kabakalañi Jesu ha naa itusisize swanisezo yeo? Ka ku itusisa swanisezo yeo, Jesu naa bonisize kuli lushango lwa Mubuso lu na ni maata a “ku yo fita kwa mafelelezo a lifasi” ni ku tusa batu ku eza licinceho mwa bupilo bwa bona. (Lik. 1:8) Kwa makalelo mwendi ha lu koni ku lemuha licinceho zeo, kono niti ki ya kuli licinceho zeo za ezahala. Kai ni kai, batu ba bañata luli ba amuhela lushango lwa Mubuso mi ba tuhelela lushango lo lu maata lo ku cinca butu bwa bona.—Maro. 12:2; Maef. 4:22, 23.

12, 13. Mu fe mitala ye bonisa mo ku bezi ni zwelopili ye tuna mwa musebezi wa ku kutaza sina feela mo ku taluselizwe mwa swanisezo ya mumela.

¹² Ze nde ze zwa mwa musebezi wa ku kutaza hañata li bonahalanga hamulaho wa lilimo ku zwa fo ba utwela batu lushango lwa Mubuso lwa pili. Ka mutala, bo Franz ni bakubona bo Margit, ba se ba sebeleza fa mutai u sili, ne ba sebelezanga fa ofisi ya mutai ya kwa Brazil ka silimo sa 1982. Ne ba kalile ku zamaisa lituto za Bibele ze ñatanyana, mi ba bañwi ba batu ba ne ba itutanga ni bona ki me ni bana ba hae ba bane. Ka nako yeo, mwana yo muhulu wa mushimani mwa lubasi lo naa na ni feela lilimo ze 12. Mushimani naa na ni maswabi hahulu mi hañata naa ipatanga pili lu si ka kalisa kale ku ituta. Bakeñisa kuli ne ba filwe buikalabelo bu sili, bo Franz ni bo Margit ne ba sa koni ku zwelapili ku ituta ni lubasi lo. Hamulaho wa lilimo ze 25, bo Franz ni bo Margit ba yo pota kwa sibaka seo. Mu nahane feela tabo ye tuna ye ne ba bile ni yona ha ne ba yo fumana kuli ki kale ku tomwa puteho mo ku na ni bahasanyi ba 69, mi ba 13 ku bona ne li mapaina ba kamita, mi ne ba ezezanga mikopano ya bona kaufela mwa Ndu ya Mubuso ye nca! Mi mushimani yani ya naa banga ni maswabi naa saa li muuna ya hulile mi cwale u sebeza sina muswalisanisi wa sitopa sa baana-bahulu! Ka ku swana ni mumela wa naa bulezi Jesu mwa swanisezo ya hae, lushango lwa Mubuso lu yandulukile mi lu tusize batu ba bañata ku cinca bupilo bwa bona.

¹³ Bakeñisa kuli lushango lwa Mubuso lu na ni maata, mizwale ba ba li mwa libaka mo ba sa koni ku kutaza ka ku lukuluha ba tusize batu ku cinca bupilo bwa bona. Hañata lwa komokanga ha lu utwanga kuli taba ye nde i sweli ya kutazwa hahulu mwa linaha ze cwalo. Ka mutala, lushango lwa Mubuso ne lu fitile mwa sooli sa Cuba ka silimo sa 1910, mi Muzwale Russell naa potezi sooli seo ka silimo sa 1913. Kwa makalelo, batu ba ne ba eza zwelopili hamulaho wa ku utwa lushango lwa Mubuso ne li ba banyinyani. Kono ki lika mañi ze ezahala mwa Cuba kacenu? Mwa Cuba kacenu, ku na ni bahasanyi ba ba fitelela 96,000 ba ba sweli ku kutaza taba ye nde ya Mubuso, mi ba 229,726 ne ba fumanehile kwa Kupuzo ya silimo sa 2013. Fo ku talusa kuli mwa Cuba, mutu a li muñwi mwa batu ba 48 naa fumanehile kwa Kupuzo. Nihaiba mwa linaha mo musebezi wa ku kutaza ha u haniswi, lushango lwa Mubuso ne lu kona ku fita nihaiba kwa libaka ze ba sa nahani Lipaki kuli kwa kona ku kutaziwa. *—Muek. 8:7; 11:5.

14, 15. (a) Lu kona ku tusiwa cwañi ka butu kwa tuto ye mwa swanisezo ya mumela? (b) Taba yeo i lu lutañi ka za Jehova ni Jesu?

¹⁴ Za naa lu lutile Jesu mwa swanisezo ya  mumela li kona ku lu tusa cwañi? Ha lu nahanisisa ze i talusa swanisezo ya Jesu, lu ka lemuha kuli ha lu tokwi ku bilaela mo i ka yo fitela taba ya Mubuso kwa batu ba bañata-ñata ba ba si ka i utwa kale. Jehova u na ni maata a ku eza nto ifi kamba ifi. Kono musebezi wa luna ki ufi? Linzwi la Mulimu li alaba kuli: “Cala peu ya hao isali kakusasana, mi u si ke wa pumulisa mazoho a hao ka swalala; kakuli ha u zibi kuli ku ka mela peu ifi, kamba ye, kamba yani, kamba mwendi li ka mela hande ze peli.” (Muek. 11:6) Nihakulicwalo, kamita lu swanela ku hupulanga ku kupa Jehova kuli a lu fuyaule ha lu nze lu kutaza taba ye nde, sihulu mwa linaha mo ku si na hande tukuluho ya ku kutaza taba ye nde.—Maef. 6:18-20.

¹⁵ Hape ha lu swaneli ku zwafa haiba ha ku na ze nde ze zwa mwa musebezi wa luna wa ku kutaza ka nako yeo. Ha lu swaneli ku zwafa bakeñisa “lizazi la litaba ze nyinyani” ili ku talusa ku zwafiswa ki taba ya kuli zwelopili i ezahala ka bunya. (Zak. 4:10) Ze kona ku zwa mwa musebezi wa ku kutaza za kona ku ba ze tuna ni ze nde hahulu ku fita mo lu kona ku nahanela!—Samu 40:5; Zak. 4:7.

16. Swanisezo ya mulekisi ya zamaya ni ya bufumu bo bu patilwe li talusañi?

¹⁶ Mu bale Mateu 13:44-46. Swanisezo ya bufumu bo bu patilwe ni ya mulekisi ya zamaya li talusañi? Mwa linako za Jesu, balekisi ba bañwi ne ba zamayanga misipili ye mitelele hahulu ku yo bata lipelela ze nde hahulu ni ku li leka. “Pelela i liñwi ya teko ye tuna hahulu” ya mwa swanisezo ya Jesu i swaniseza niti ya butokwa ya Mubuso, mi mulekisi u swaniseza batu ba lipilu ze nde ba ba bata kai ni kai kuli ba fumane niti. Mulekisi naa tabela ku lekisa lika za hae kaufela “kapili” ilikuli a leke pelela ya butokwa hahulu. Jesu hape naa file swanisezo ya mutu ya naa fumani bufumu bo bu “patilwe” ha naa nze a beleka mwa simu. Ka ku shutana ni mulekisi, mutu yo naa sa bati bufumu. Kono mutu yo ha naa lemuhile kuli bufumu bo ne li bwa butokwa, ni yena naa itatezi ku lekisa za naa na ni zona kaufela kuli a ipumanele bufumu bo.

17. Ki kabakalañi Jesu ha naa file swanisezo ya bufumu bo bu patilwe ni ya mulekisi ya zamaya?

¹⁷ Ki kabakalañi Jesu ha naa file liswanisezo ze peli zeo? Ka ku eza cwalo, naa bonisize kuli batu ba kona ku fumana niti mwa linzila ze shutana-shutana. Batu ba bañwi ba batanga niti ni ku eza buitomboli kuli ba i fumane. Ba bañwi bona ba fumananga niti nihaikaba kuli ha ba si ka i bata, mwendi ku na ni mutu yo muñwi ya naa kutalize ku bona. Mañi ni mañi mwa liswanisezo ze peli ze bulezwi zeo naa lemuhile butokwa bwa lika za naa fumani mi naa itatezi ku eza buitomboli bo butuna kuli a fumane bufumu bo.

18. (a) Lu kona ku tusiwa cwañi ki liswanisezo ze peli zeo? (b) Taba yeo i lu lutañi ka za Jehova ni Jesu?

¹⁸ Lu kona ku tusiwa cwañi ki liswanisezo ze peli zeo? (Mat. 6:19-21) Mu ipuze kuli: ‘Kana ni nga niti mo ne ba i ngela baana ba babeli ba mwa liswanisezo ze peli za Jesu? Kana ni nga niti sina bufumu? Kana na tabela ku itombola kuli ni fumane niti yeo, kamba kana ni tuhelela lika ze ñwi ku ni yaulula, ze cwale ka lika ze ni tokwa ka zazi ni zazi mwa bupilo?’ (Mat. 6:22-24, 33; Luka 5:27, 28; Mafil. 3:8) Haiba lwa lata niti luli, lu ka itatela ku eza nto ifi kamba ifi kuli lu bonise kuli niti ki ya butokwa hahulu mwa bupilo bwa luna.

19. Lu ka nyakisisañi mwa taba ye tatama?

¹⁹ Haike lu bonise kuli lu utwile ni ku utwisisa hande ze li talusa liswanisezo za naa file Jesu. Mu hupule kuli ku na ni ze ñwi ze lu tokwa ku eza kwandaa ku ziba feela ze li talusa liswanisezo zeo. Lu swanela ku sebelisa ze lu ituta kwa liswanisezo zeo mwa bupilo bwa luna. Mwa taba ye tatama, lu ka nyakisisa liswanisezo ze ñwi ze taalu ni ku bona lituto ze lu kona ku ituta kwa liswanisezo zeo.