1, 2. Jehova u ikutwa cwañi ka za mañi ni mañi wa batanga hae?

BASHEMI ha ba bonanga bana ba bona ha ba bapala, hañata ba komokanga ha ba bona buikoneli bo ba na ni bona bana ba bona. Mwendi ni mina mu kile mwa iponela taba yeo. Mwanana yo muñwi u kona ku ba ya cuukile mwa ku bapala lipapali, mi yo muñwi yena u kona ku ba ya lata ku swanisa kamba ku eza lika ze ñwi. Ku si na taba ni buikoneli bo, bashemi ba tabelanga ku tusa bana ba bona kuli ba eze mo ba konela kaufela kuli ba zibe hande mwa ku ezeza lika.

² Ka ku ba mushemi ya lilato, Jehova u tabela ku tusa batanga ba hae. Batanga ba hae ki “bufumu” ku yena sihulu ka libaka la kuli ba sepahala ku yena. (Hag. 2:7) Mwendi ni mina mu lemuhile kuli mizwale ni likaizeli ni bona ba na ni zibo ni buikoneli bo bu shutana-shutana. Ka mutala, mizwale ba bañwi ki babuleli ba bande, mi ba bañwi bona ba na ni buikoneli bwa ku onga-onga hande lika. Likaizeli ba bañwi ba na ni buikoneli bwa ku ituta puo isili, mi ba bañwi bona ba na ni buikoneli bwa ku babalela bakuli kamba ku susueza ba ba tokwa ku susuezwa. (Maro. 16:1, 12) Lu itebuha hahulu kabakala ku ba mwa puteho ni mizwale ni likaizeli ba ba cwalo.

3. Ki lipuzo mañi ze lu ka nyakisisa mwa taba ye?

 ³ Bakreste ba bañwi sihulu banana kamba mizwale ba ba sa zo kolobezwa ba kana ba ikutwa kuli ha ba si ka fumana kale lika ze ba kona ku eza mwa puteho. Lu kona ku ba tusa cwañi kuli ba ikutwe kuli ku na li ka ze ba kona ku peta mwa puteho? Ki kabakalañi ha lu swanela ku likanyisa Jehova, ni ku lika ku lemuha mikwa ye minde ye ba na ni yona mizwale ba luna?

4, 5. Ki lika mañi za naa boni Jehova ku Gidioni, mi lu itutañi kwa mutala wa Jehova?

⁴ Bibele i bonisa kuli Jehova ha boni feela mikwa ye minde kwa batanga ba hae kono hape u bona buikoneli bo ba na ni bona. Ka mutala, Jehova naa ketile Gidioni kuli a yo lukulula Maisilaele kwa lila za bona za Mamidiani. Gidioni naa ikutwile kuli haki wa butokwa mi mwendi naa komokile lingeloi ha ne li mu bulelezi kuli: “Muuna wa sinata, Muñaa Bupilo u na ni wena.” Gidioni naa si ka ikutwa kuli ki “sinata,” mi naa ikutwile kuli ha koni ku lamulela batu ba Mulimu. Kono Jehova naa sa ngi lika ka mwa naa li ngela Gidioni. Jehova naa ziba za naa kona ku eza Gidioni, mi naa ziba kuli wa kona ku itusisa yena kwa ku lamulela Maisilaele.—Mu bale Baatuli 6:11-16.

⁵ Jehova naa sepile hahulu Gidioni kakuli naa ziba buikoneli bwa naa na ni bona. Ka mutala, Jehova naa boni kuli Gidioni ha naa natanga buloto, naa ezanga cwalo ka maata a hae kaufela. Hape balimi hañata ne ba sebelezanga fande. Kono Gidioni yena naa natelanga buloto bwa hae mwa silubelo sa waine ilikuli Mamidiani ba si ke ba bona, ni kuli ba si ke ba bu uzwa. Jehova naa boni kuli Gidioni ne li mutu ya naa beleka ka taata. Ne li mutu ya naa na ni butali ili ya naa kona ku utwisisa muinelo ni ku eza likatulo ze nde kuli a si ke kena mwa butata. Kaniti Jehova naa boni buikoneli bwa naa na ni bona Gidioni mi naa mu lutile mwa ku petela misebezi.

6, 7. (a) Mubonelo wa Jehova ka za Amosi ne u shutana cwañi ni mubonelo o ne ba na ni ona Maisilaele ba bañwi? (b) Lu ziba cwañi kuli Amosi ne li yena ya naa swanela ku ketiwa ki Jehova?

⁶ Jehova hape naa boni buikoneli bwa naa na ni bona Amosi. Batu ba bañata ne ba nga kuli Amosi ki mutu ya kuzize ya si na tuso. Amosi naa ezanga misebezi ye ne ba nga batu kuli haki ya butokwa, ne li mulisana mi hape naa sebelezanga mwa masimu. Kono Jehova naa file Amosi musebezi wa ku tusa masika a lishumi a Maisilaele ba ne ba tuhezi ku lapela Mulimu. Maisilaele ba bañwi mwendi ne ba nahanile kuli Amosi naa sa swaneli ku ba tusa. Libaka?—Mu bale Amosi 7:14, 15.

⁷ Amosi naa zwa mwa munzi o ne u li kwahule ni tolopo. Kono Amosi naa ziba ze ñata ka za lizo ni batu ba ne ba busa mwa sibaka sa naa pila ku sona, mi mwendi naa zibile lika zeo ku zwelela kwa batu ba ne ba fitanga mwa munzi wa naa pila ku ona ili ba ne ba zamaisanga lipisinisi. Ka mutala, Amosi naa ziba ze ñata ka za sicaba se ne si pila bukaufi ni yena ni miinelo ye maswe ye ne ba li ku yona Maisilaele. (Amo. 1:6, 9, 11, 13; 2:8; 6:4-6) Hape Amosi naa na ni buikoneli bwa ku ñola. Naa kona ku itusisa manzwi a bunolo kono ili a tusa. Amosi naa si ka saba ku kalimela muprisita Amazia ya naa na ni mikwa ye maswe. Kaniti Jehova naa ketile mutu ya swanela kuli a yo fitisa lushango lwa hae. Jehova naa boni mikwa ye minde ku Amosi ili ye ne ba si ka bona batu ba bañwi.—Amo. 7:12, 13, 16, 17.

8. (a) Jehova naa sepisizeñi Davida? (b) Ki kabakalañi batu ba ba ikutwa kuli ha ba koni ku peta nto ye ñwi ha ba kona ku susuezwa ki Samu 32:8?

⁸ Jehova wa ziba buikoneli bo ba na ni batanga ba hae kaufela, mi u bata ku lu tusa kaufelaa luna kuli lu eze mo lu konela kaufela ha lu nze lu mu sebeleza. Ka mutala, Jehova naa sepisize kuli naa ka etelela Davida ni  ku mu fa kelezo ya naa tokwa. (Mu bale Samu 32:8.) Ki kabakalañi taba yeo ha i lu susueza? Nihaike kuli fokuñwi lu kana lwa ikutwa kuli ha lu koni ku eza nto ye ñwi, Jehova wa kona ku lu tusa ku eza ze ñata ku fita mo lu hupulela. Sina feela muluti yo munde ha kona ku tusa muituti ya si na yeloseli kuli a zibe ku eza nto ye ñwi, Jehova wa lu etelela kuli lu eze zwelopili kwa moya. Mi Jehova wa kona ku itusisa mizwale ni likaizeli kuli ba lu tuse ku eza cwalo. Kamukwaufi?

9. Lu kona cwañi ku ‘iseza pilu’ kwa lika ze tabelwa ki mizwale ni likaizeli ba luna?

⁹ Paulusi naa susuelize Bakreste kaufela kuli ba “ise pilu” kwa lika ze tabelwa ki mizwale ni likaizeli ba bona. (Mu bale Mafilipi 2:3, 4.) Kelezo yeo ne i kopanyelezañi? Kelezo yeo hape ne i bonisa kuli lu swanela ku lemuhanga buikoneli bo ba na ni mizwale ba luna, mi lu swanela ku ba bulelelanga buikoneli bo ba na ni bona. Mu ikutwanga cwañi haiba mutu yo muñwi a mi bulelela kuli mu na ni mikwa ye minde? Mu ikutwanga kuli mu swanela ku zwelapili ku ba ni mikwa ye minde. Ki nto ye swana ni kwa mizwale ba luna. Haiba lu nahanisisanga buikatazo bo ba eza mizwale ba luna, mizwale bao ba ka susuezwa mi ba ka eza zwelopili ha ba nze ba sebeleza Jehova.

10. Ki bo mañi sihulu ba ba tokwa ku isezwa pilu?

¹⁰ Kaufelaa luna fokuñwi lu tokwanga ku isezwa pilu ki ba bañwi. Kono mizwale ba ba sa zo kolobezwa sihulu ki bona ba ba swanela ku isezwa hahulu pilu mwa puteho. Ku eza cwalo ku ka ba tusa ku utwisisa kuli ki ba butokwa mwahalaa batu ba Jehova. Bibele i susueza mizwale bao kuli ba kwanise ze tokwahala kuli ba fiwe buikalabelo mwa puteho. (1 Tim. 3:1) Kono haiba lu sa bonisi kuli lwa itebuha bona bakeñisa musebezi o ba eza, mizwale bao ba kona ku zwafa kuli mane ba ha na ku eza ze ñata ha ba nze ba sebeleza Jehova.

11. (a) Muuna-muhulu yo muñwi naa tusize cwañi mutangana yo muñwi ku eza zwelopili? (b) Mu itutañi ku ze ne ezahezi ku Julien?

¹¹ Muuna-muhulu ya bizwa Ludovic u bulela kuli haiba muzwale a boniswa kuli wa isezwa pilu ha buniti, u ka eza zwelopili ka bubebe. Julien ki yo muñwi wa mizwale ba ne ba tokwa ku isezwa pilu. Muzwale Ludovic naa lemuhile kuli Julien naa na ni maswabi, mi niha naa lika ku eza ze ñata mwa puteho, Julien naa ikutwa kuli ha ku na za naa eza, mi mane naa ezanga lika ka nzila ye sa swaneli. Bo Ludovic ba bulela kuli, “Kono ne ni lemuhile kuli Julien naa na ni musa mi naa tabela ku tusa luli mwa puteho.” Kacwalo, mwa sibaka sa ku nyaza Julien, bo Ludovic ne ba isize pilu kwa mikwa ye minde ya naa na ni yona Julien mi ne ba mu susuelize. Mi kwa mafelelezo, Julien naa kwanisize ze tokwahala mi a ketiwa ku ba sikombwa sa puteho mi hamulaho a ba paina wa kamita.

12. Lu swanela ku ezañi kuli lu tuse mizwale ba luna? Mu fe mutala.

¹² Haiba lu bata ku tusa mizwale ba luna kuli ba eze zwelopili, lu swanela ku lemuha buikoneli bwa bona. Mwa sibaka sa ku isa pilu kwa mifokolo ya bona, lu swanela ku lemuha mikwa ye minde ye ba na ni, mi hape lu swanela ku lemuha buikoneli bwa bona. Jesu naa ezize cwalo ku muapositola Pitrosi. Fokuñwi Pitrosi naa bonisanga kuli ha itingwi. Kono Jesu naa boni mikwa ye minde ya naa na ni yona Pitrosi mi naa bulezi kuli Pitrosi naa ka ba ya tiile sina licwe.—Joa. 1:42.

13, 14. (a) Barnabasi naa ngile cwañi Mareka ya naa li mutangana? (b) Bo Alexandre ne ba tusizwe cwañi ki muuna-muhulu yo muñwi? (Mu bone siswaniso se si fa likepe 28.)

¹³ Ha lu nyakisiseñi mutala wa Barnabasi ni Mareka. (Lik. 12:25) Mareka naa swanela ku babalela Paulusi ni Barnabasi ha ne ba li mwa musipili wa bona wa pili wa bulumiwa. Kono ha ne ba fitile mwa sibaka se si bizwa Pamfilia, Mareka ka sipundumukela a  yubeka Barnabasi ni Paulusi. Paulusi ni Barnabasi ne ba siilwe kuli ba zamaye ba nosi mwa sibaka se ne si sabisa. (Lik. 12:25) Kiñi za naa ezize Barnabasi hasamulaho? Naa isize pilu kwa mikwa ye minde ya naa na ni Mareka, isiñi kwa bufokoli bwa naa bonisize. Barnabasi naa si ka nga kuli Mareka ki mutu ya sa itingwi. Kono Barnabasi naa lutile Mareka, mi kwa mafelelezo, Mareka a ba Mukreste ya tiile. (Lik. 15:37-39) Hamulaho wa lilimo, Mareka naa ile mwa Roma kuli a yo tusa Paulusi ya naa li mwa tolongo. Mi Paulusi ha naa ñolezi batu kwa Kolose, naa bulezi ze nde ka za Mareka. (Makolo. 4:10) Mu nahane feela mwendi mwa naa ikutwezi Barnabasi muta Paulusi naa kupile Mareka kuli a mu tuse!—2 Tim. 4:11.

¹⁴ Ka nzila ye swana, muuna-muhulu ya bizwa Alexandre ili ya naa sa zo ketiwa ku ba muuna-muhulu, u hupula mwa naa tuselizwe ki muzwale yo muñwi. U li: “Ha ne ni sa li mwanana, ku lapela fapilaa nyangela ne si nto ye bunolo ku na. Muuna-muhulu yo muñwi naa ni bonisize mo ni swanela ku itukiselezanga ni ze ni swanela ku ezanga kuli ni si ke na ikalelwanga. Mwa sibaka sa ku tuhela ku ni fanga ku lapela, muzwale yo naa ni fanga ku lapela ka nako kaufela ha ne lu ezanga mukopano wa ku zwela mwa simu. Nako ha ne inze i ya, na ba ni bundume bwa ku lapelanga.”

15. Paulusi naa bonisize cwañi kuli wa itebuha mizwale ba hae?

¹⁵ Mu ezanga cwañi ha mu lemuha mikwa ye minde ye ba na ni yona Bakreste ba bañwi? Kana mwa ba babazanga? Kwa Maroma kauhanyo 16, Paulusi naa bulezi za mizwale ni likaizeli ba ba fitelela 20 ba ne ba na ni mikwa ye minde ya naa itebuhile. (Maro. 16:3-7, 13) Ka mutala, Paulusi naa babalize Androniko ni Junyasi bakeñisa kuli ne ba sebelelize Kreste ka nako ye telele ku mu fita ni kuli ne ba itiisize. Paulusi hape naa bulezi za bo mahe Rufusi ba ne ba mu babalezi ka lilato.

16. Ki lika mañi ze kona ku zwa mwa ku babaza ba banca?

¹⁶ Ni luna haiba lu babazanga ba bañwi lwa kona ku ba ni ze nde ze bonwi. Ha lu nyakisiseñi mutala wa mutangana ya bizwa Rico, ya pila mwa France ili yo bondatahe ne si balapeli ba Jehova. Rico naa zwafile maswe kakuli bondatahe ne ba sa lati kuli a kolobezwe. Rico hape naa saba ku kolobezwa mi naa nahana kuli u swanela ku libelela ku fitela ha ka hula kona a ka kolobezwa. Rico naa ikutwanga maswabi kakuli banana ba bañwi kwa sikolo ne ba mu sheununanga kabakala tumelo ya hae. Kono muuna-muhulu ya bizwa Frédéric a babaza Rico mi a mu bulelela kuli twaniso ya naa kopana ni yona ne i bonisa kuli naa na ni bundume bwa ku kutaza. Rico naa susuelizwe hahulu ki manzwi a pabazo e ne ba mu bulelezi bo Frédéric kuli mane a zwelapili ku hula kwa moya, mi naa konile ku ba ni silikani se sinde ni bondatahe. Rico a kolobezwa inze a na ni lilimo ze 12.

17. (a) Lu kona ku tusa cwañi mizwale kuli ba sebeleze Jehova ka mo ba konela kaufela? (b) Mulumiwa yo muñwi naa iyakatilwe cwañi muzwale wa mukulwani, mi ki lika mañi ze ne zwile mwateñi?

¹⁷ Nako kaufela ha lu babaza ba bañwi kabakala ze nde ze ne ba ezize, ba ka susuezwa hahulu kuli mane ba ka sebeleza Jehova ka  mo ba konela kaufela. Bo Sylvie, ba se ba sebelelize fa Betele ka lilimo ze ñata ba bulela kuli likaizeli ni bona ba kona ku babaza mizwale. * Bo Sylvie mane ba ikutwa kuli ku babazanga mizwale ki buikalabelo bwa bona. (Liprov. 3:27) Hañata likaizeli ba lemuhanga lika ze ñwi ili zeo mwendi mizwale ha ba koni ku li lemuha. Kacwalo, likaizeli ha ba babaza mizwale kabakala buikatazo bwa bona, ku eza cwalo ku kona ku ekeza ku ze ba kona ku ba bulelela mizwale ba ba hulile kwa moya. Bo Jérôme, ba ba li balumiwa ba ba sebeleza mwa French Guiana, ba tusize mizwale ba mikulwani ba bañata kuli ba itomele sikonkwani sa ku ba balumiwa. Bo Jérôme ba bulela kuli ha ba babazanga mizwale ba mikulwani kabakala nto ye ñwi ye ba ezize mwa bukombwa kamba kabakala likalabo ze nde ze ba file kwa mikopano, mikulwani bao ba tiiswanga mi ba ezanga zwelopili.

18. Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa ku sebeza hamoho ni mizwale ba mikulwani?

¹⁸ Ni luna lwa kona ku susueza Bakreste ku eza zwelopili ka ku sebelisana ni bona. Ka mutala, muuna-muhulu wa kona ku kupa muzwale wa mukulwani kuli a hatise litaba ze zwa fa Webusaiti ya jw.org ze ka tusa basupali ba ba si na likompyuta. Kamba mwendi mwa kona ku kupa muzwale kuli a mi tuse ku kenisa kamba ku lukisa Ndu ya Mubuso. Ha mu ikataza ku tusa mikulwani, mu ka ba ni kolo ya ku ziba buikoneli bo bwa bona, mu ka kona ku ba babaza, mi mu ka iponela ze nde ze ka zwa mwateñi.—Liprov. 15:23.

19, 20. Ki kabakalañi ha lu swanela ku tusa ba bañwi ku eza zwelopili?

¹⁹ Jehova naa ketile Joshua kuli a etelele Maisilaele. Ka nako yeo, Mulimu naa laezi Mushe kuli a lute Joshua, a ‘mu susueze,’ ni kuli a “mu tiise.” (Mu bale Deuteronoma 3:28.) Kacenu, ku na ni batu ba bañata ba ba kalile ku lapela Jehova. Lu tokwa mizwale ba ba kwanisize ze tokwahala kuli ba etelele mwa kopano. Kamukwaocwalo, mizwale ni likaizeli mwa puteho ba swanela ku tusa ba banca kamba mizwale ba ba sa zo kolobezwa kuli ba eze zwelopili. Mi ze ka zwa mwateñi kikuli batu ba bañata ba ka kalisa sebelezo ya nako kaufela mi mizwale ba bañata ba ka ‘kona ku luta ba bañwi.’—2 Tim. 2:2.

²⁰ Ibe kuli puteho ya luna ki ye tuna mi ku na ni mizwale ba bañata ba ba na ni yeloseli kamba lu mwa sikwata se sinyinyani se si tuha si ba puteho, haike kaufelaa luna lu tuse mwa ku zwisezapili kopano ya Jehova. Kuli lu eze cwalo, lu swanela ku likanyisa Jehova ni ku bonanga bunde bo ba na ni bona batanga ba hae.