Mu Kuteke Linyalo, Yona Mpo ye Zwa ku Mulimu
Mu Kuteke Linyalo, Yona Mpo ye Zwa ku Mulimu
“Kamukwaocwalo muuna u ka tokolomoha ndatahe ni mahe mi u ka kumalela musalaa hae; mi ba ka ba nama i li ñwi feela.”—GEN. 2:24.
1. Ki kabakalañi ha lu lukela ku kuteka Jehova?
JEHOVA MULIMU, yena musimululi wa linyalo, wa lukelwa ku kutekwa luli. Ka ku ba yena Mubupi wa luna, Mwambakani ya Pahami, ni Ndataa luna wa kwa lihalimu, u taluswa ka ku swanela kuli ki Mufani wa “mpo ye nde kaufela, ni mpo ye petehile kaufela.” (Jak. 1:17; Sin. 4:11) Taba yeo i bonisa kuli lilato la hae ki le lituna. (1 Joa. 4:8) Lika kaufela za lu lutile, ni za lu bulelezi kaufela kuli lu li eze, ni za lu file kaufela, li lukiselizwe ku lu tusa.—Isa. 48:17.
2. Ki lifi litaelo za naa file Jehova ku bo muuna ni musali ba pili?
2 Bibele i bonisa kuli linyalo ki ye ñwi ya limpo ‘ze nde’ zeo ze zwa ku Mulimu. (Liprov. 19:14) Jehova ha naa nyalanisize batu ba pili, bo Adama ni Eva, naa ba file litaelo za mwa ku kondiseza linyalo la bona. (Mu bale Mateu 19:4-6.) Kambe ne ba latelezi litaelo za Mulimu, kambe ne ba bile ni tabo ku ya ku ile. Kono ne ba ezize butoto bwa ku sa latelela taelo ya Mulimu mi ze ne zwile mwateñi ne li ze maswe luli.—Gen. 3:6-13, 16-19, 23.
3, 4. (a) Batu ba bañata kacenu ba shwaula cwañi linyalo ni Jehova Mulimu? (b) Ki mitala mañi ye lu ka nyakisisa mwa taba ye?
3 Sina bo muuna ni musali ba pili bao, batu ba bañata kacenu ba ezanga likatulo mwa manyalo ba sa isi pilu kwa litaelo za Jehova. Batu ba bañwi ba pilanga hamoho ba si ka nyalana kamba ku ba ni linyazi ze ñata, mi ba bañwi bona ba likanga ku cinca linyalo kuli li be ka mo ba batela. (Maro. 1:24-32; 2 Tim. 3:1-5) Ba libala taba ya kuli linyalo ki mpo ye zwa ku Mulimu, mi ka ku sa kuteka yona mpo yeo, ba shwaula ni Mufi wa yona, yena Jehova Mulimu.
4 Nihaiba batu ba Mulimu fokuñwi ba palelwanga ku nga linyalo ka mwa li ngela Jehova. Bakreste ba bañwi ba ba nyalani ba kauhananga kamba ku lelekana ba si na mabaka a tomile fa Mañolo. Zeo li konwa ku tibelwa cwañi? Za bulela Mulimu kwa Genese 2:24 li kona ku tusa cwañi Bakreste ba ba nyalani ku tiisa manyalo a bona? Mi ba ba bata ku kena mwa linyalo ba kona cwañi ku itukiseza lona? Ha lu boneñi mitala ye milalu ya manyalo a naa bile a mande mwa linako za Bibele, a bonisa kuli ku kuteka Jehova kwa kona ku tusa hahulu batu kuli ba be ni manyalo a tiile.
Mu Itute ku ba ni Busepahali
5, 6. Ki muliko mañi o ne ba talimani ni ona bo Zakaria ni Elizabeta, mi busepahali bwa bona ne bu ba tahiselize mbuyoti mañi?
5 Zakaria ni Elizabeta ne ba ezize lika kaufela ka mo ku swanehela. Kaufelaa bona ne li batanga ba Jehova ba ba sepahala. Zakaria naa petile misebezi ya hae ya buprisita ka busepahali, mi sibeli sa bona ne ba latelela milao ya Mulimu ka mo ne ba konela kaufela. Kaniti ne ba filwe lika ze ñata ze ne ba tokwa ku itumela. Kono kambe ne mu ba potezi mwa ndu ya bona ye ne li mwa Juda, ne mu ka be mu lemuhile kuli ne ku na ni nto ye ne tondahala. Ne ba si na bana. Elizabeta ne li mumba, mi sibeli sa bona ne ba se ba supezi.—Luka 1:5-7.
6 Mwa Isilaele wa kwakale, ku ba ni bana ne ku ngiwa ku ba nto ya butokwa, mi hañata mabasi naa banga a matuna. (1 Sam. 1:2, 6, 10; Samu 128:3, 4) Ka nako yeo, muuna wa Muisilaele naa kona ku leleka musalaa hae ka bupumi haiba naa sa mu pepeli bana. Kono Zakaria naa sepahala mi naa zwezipili ku pila ni Elizabeta. Naa si ka bata nzila ya ku zwa ka yona mwa linyalo, mi ni musalaa hae naa si ka eza cwalo. Nihaike kuli ku sa ba ni bana ne ku sa ba tabisi, ne ba zwezipili ku sebeleza Jehova hamoho ka busepahali. Nako ha ne i nze i ya, Jehova a ba fuyaula ka ku ba fa mwana ka makazo mwa busupali bwa bona.—Luka 1:8-14.
7. Elizabeta naa bonisize busepahali ku muunaa hae ka nzila ifi ye ñwi?
7 Hape Elizabeta naa bonisize busepahali ka nzila ye ñwi. Mwanaa hae Joani ha pepwa, Zakaria naa li simumu kabakala kuli naa si ka lumela ze ne li bulezi lingeloi la Mulimu. Niteñi, ku bonahala kuli Zakaria naa taluselize musalaa hae ka nzila ye ñwi kuli lingeloi la Jehova ne li mu bulelezi kuli mwana a beiwe libizo la “Joani.” Batu be ne ba yahile ni bona ni bahabo bona ne ba bata kuli mwana a beiwe libizo la bo ndatahe. Kono Elizabeta a latelela taelo ya muunaa hae ka busepahali. A li: “Batili, u ka bizwa Joani.”—Luka 1:59-63.
8, 9. (a) Busepahali bu tiisa cwañi linyalo? (b) Ki linzila lifi ze ñwi zeo bo muuna ni musali ba kona ku bonisa ka zona busepahali?
8 Sina bo Zakaria ni Elizabeta, batu ba ba nyalani kacenu ba swabiswanga, mi ba talimananga ni butata bo bu shutana-shutana. Linyalo la batu ba ba sa sepahali ha li tiyangi. Linyawe, ku buha maswaniso a mapunu, bubuki ni ze ñwi ze kona ku shandaula linyalo le linde, li kona ku tahisa kuli ku sepana ku felelele mwa linyalo. Mi ku sepana ha ku fela mwa linyalo, lilato ni lona li kala ku fola. Ka linzila ze ñwi, busepahali bu swana sina lukwakwa lo lu potolohile ndu ya lubasi, lo lu tibela likozi kamba lika ze ñwi, ilikuli ba ba pila mwa lapa ba silelezwe. Kamukwaoswana, haiba bo muuna ni musali ba sepahala, ba kona ku pila hamoho ka kozo inze ba lukuluhile ku ikambota ze kwa lipilu za bona kaufela, mi lilato la bona li ka na li hula. Kaniti, busepahali ki bwa butokwa.
9 Jehova naa bulelezi Adama kuli: “Muuna u ka tokolomoha ndatahe ni mahe mi u ka kumalela musalaa hae.” (Gen. 2:24) Manzwi ao a talusañi? Mutu ha sa keni mwa linyalo, swalisano ya naa banga ni yona ni balikani ni bahabo yena i swanela ku kusufala. Yo muñwi ni yo muñwi u lukela pili ku isa mamelelo ku mutu ya nyalani ni yena ni ku banga ni nako ya ku ina ni yena. Ha ba sa swanela ku isa hahulu pilu kwa balikani ba bona kamba ku bahabo bona ku fita linyalo la bona. Mi ha ba lukeli ku lumeleza bashemi ku ikenya mwa lifapano kamba likatulo za lubasi lwa bona. Bo muuna ni musali ba swanela ku kumalelana cwale. Yeo ki yona taelo ya Mulimu.
10. Ki lika mañi ze kona ku tusa bo muuna ni musali ku ba ni busepahali?
10 Bo muuna ni musali niha ba siyo mwa bulapeli bo bu swana, busepahali bwa kona ku ba tusa. Kaizeli ya nyezwi ki muuna ya sa lumeli, u li: “Ni itumela hahulu ku Jehova kwa ku ni luta mwa ku ipeela kwatasaa bo muunaa ka ni ku ba bonisa likute le lituna. Ku zwelapili ku sepahala mwa linyalo ku lu tusize kuli lu latane ni ku kutekana ka lilimo ze 47.” (1 Makor. 7:10, 11; 1 Pit. 3:1, 2) Kamukwaocwalo, mu sebeze ka taata kuli bakumina ba ikolwise kuli mwa ba katelwa. Mu bonisange bakumina ka likezo ni lipulelo za mina kuli ki bona ba butokwa hahulu ku mina fa lifasi. Mu eze ka mo mu konela kaufela ku sa tuhelela nto ifi kamba ifi kamba mutu ufi kamba ufi ku mi kauhanya ni bakumina. (Mu bale Liproverbia 5:15-20.) Bo Ron ni bo Jeannette, be se ba nyalani ka lilimo ze fitelela 35 inze ba tabile, ba li: “Bakeñisa kuli lu ezanga ka busepahali za tokwa Jehova kuli lu li eze, lu na ni tabo mwa linyalo la luna.”
Swalisano I Tiisa Linyalo
11, 12. Bo Akila ni Prisila ne ba sebelisani cwañi (a) fa lapa, (b) kwa mubeleko wa bona, ni (c) mwa musebezi wa ku kutaza?
11 Muapositola Paulusi ha naa bulelanga za balikani ba hae ba batuna bo Akila ni Prisila, naa sa bulelangi feela a li muñwi ku siya yo muñwi. Bo muuna ni musali be ne ba swalisani bao ki mutala o munde o bonisa za naa talusa Mulimu ha naa bulezi kuli bo muuna ni musali ba swanela ku ba “nama i li ñwi.” (Gen. 2:24) Kamita ne ba sebezanga hamoho fa lapa la bona, kwa mubeleko wa bona, ni mwa musebezi wa ku kutaza. Ka mutala, Paulusi ha naa fitile lwa pili mwa Korinte, bo Akila ni Prisila ne ba mu memile ku yo ina mwa ndu ya bona, mi ku bonahala kuli ku zwelela honafo, Paulusi naa pilile mwa ndu yeo ka nakonyana ha naa nzaa peta misebezi ya hae. Hasamulaho ha ne ba li mwa Efese, ne ba fanile ndu ya bona kuli ku ezezwange mikopano ya puteho mwateñi mi ne ba tusanga balumeli ba banca, ba ba cwale ka Apolosi, kuli ba utwisise hande niti. (Lik. 18:2, 18-26) Ku tuha fo, bo muuna ni musali be ne ba tukufalelezwi bao ba ya kwa Roma, mi hape ba fana ndu ya bona kuli ku ezezwange mwateñi mikopano ya puteho. Hasamulaho ba kutela kwa Efese mi ba yo tiisa mizwale.—Maro. 16:3-5.
12 Bo Akila ni Prisila ne ba sebelize hamoho ni Paulusi ka nakonyana mwa musebezi wa bona wa ku panga litende. Ni fo, lu bona bo muuna ni musali bao inze ba sebelisana hande, ku si na mizanda. (Lik. 18:3) Mi nto ye ne ba tusize hahulu ku tiisa linyalo la bona ni ku ba ni tabo ne li ku ezanga hamoho misebezi ya Sikreste. Ne ba ile libubo la ku ‘tusana ku Jesu Kreste’ ko ne ba li kaufela, ibe kwa Roma, Efese, kamba kwa Korinte. (Maro. 16:3) Ne ba sebezanga hamoho mwa ku zwisezapili musebezi wa ku kutaza Mubuso ko ne ba sebelezanga kaufela.
13, 14. (a) Ki lika mañi ze kona ku sinya swalisano mwa linyalo? (b) Ki lifi lika ze ñwi ze ba kona ku eza batu ba ba nyalani kuli ba tiise linyalo la bona ka ku ba “nama i liñwi”?
13 Kaniti, ku ba ni milelo ye swana ni ku swalisana hamoho ku tiisa linyalo. (Muek. 4:9, 10) Ka bumai, batu ba bañata ba ba nyalani ba inanga hamoho ka nako ye nyinyani. Ba sebezanga nako ye ñata kwa mibeleko ya bona. Ba bañwi ba tamanga misipili ye miñata ya lika za kwa mibeleko ya bona kamba mane ba tutelanga kwa naha isili ba nosi kuli ba yo belekela kwateñi inze ba lumelanga mali kwahae. Nihaiba ha ba li fa lapa, batu ba bañwi ba ba nyalani ha ba inangi hamoho kakuli nako i yanga kwa ku buha mazimumwangala, ku eza lika ze ba lata, ku eza lipapali, ku bapala lipapali za fa kompyuta, kamba ku itusisa Intaneti. Kana mwa lapa la mina ku cwalo? Haiba ku cwalo, kana mwa kona ku eza licinceho kuli mu fumanange nako ye ñata ya ku banga hamoho? Ku cwañi ha ne mu ka tusananga ku eza misebezi ya zazi ni zazi ye cwale ka ku apeha, ku tapisa mikeke, kamba ku kenisa fa lapa? Kana mwa kona ku sebelisana ha mu nze mu babalela bana kamba ku tusa bashemi ba ba supezi?
14 Ku eza misebezi ye ama bulapeli bwa luna ku Jehova ki yona nto ya butokwa ni ku fita ye mu swanela ku ezanga hamoho. Mu nyakisisange hamoho liñolo la zazi ni ku lapelanga hamoho sina lubasi. Ku eza cwalo ku ka mi tusa ku ba ni mihupulo ni milelo ye swana. Hape mu yange hamoho mwa bukombwa. Haiba kwa konahala, mu ezange bupaina hamoho nihaike kuli mu kona ku eza cwalo ka kweli iliñwi feela kamba ka silimo. (Mu bale 1 Makorinte 15:58.) Kaizeli yo muñwi ya naa ezize bupaina ni bo muunaa hae, u li: “Ku kutaza ne li ye ñwi ya linzila ze ne lu tusanga ku ba hamoho ni ku ambola luli. Bakeñisa kuli sibeli sa luna ne lu na ni mulelo wa ku tusa batu be ne lu fumana mwa bukombwa, ne ni ikutwa kuli ne lu swalisani luli. Ne ni ikutwile ku ba bukaufi hahulu ni bona ka ku ba bo muunaa ka ni balikani ba batuna.” Ha mu nze mu eza hamoho misebezi ya butokwa, lika ze mu tabela, lika ze mu nga ku ba butokwa, ni mikwa ya mina, li ka kalisa ku swana hanyinyani-hanyinyani ni za bakumina ku fitela mu nahana, mu ikutwa, ni ku eza lika sina “nama i liñwi,” ka ku swana ni bo Akila ni Prisila.
Mu Latelele Zamaiso ya Mulimu
15. Ki nto ye kona ku tusa hahulu batu ku kondisa linyalo la bona? Mu taluse.
15 Jesu naa ziba kuli ki kwa butokwa ku latelela zamaiso ya Mulimu mwa linyalo. Naa boni Jehova ha naa nyalanisa batu ba pili. Naa boni tabo ye ne ba na ni yona bo Adama ni Eva ha ne ba latelela zamaiso ya Mulimu, mi naa iponezi butata bo ne bu ba tahezi ha ne ba tuhezi ku i latelela. Kamukwaocwalo, Jesu ha naa luta ba bañwi, naa kutezi taelo ya Ndatahe ye kwa Genese 2:24. Mi hape naa ekelize ku bulela kuli: “Mulimu sa kopanyize hamoho, mutu a si ke a si kauhanya.” (Mat. 19:6) Kabakaleo, ku ba ni likute le lituna ku Jehova isali yona nto ye kona ku tusa hahulu batu ba ba nyalani kuli ba fumane tabo ni kuli ba kondise mwa linyalo la bona. Bashemi ba Jesu ba fa lifasi, bo Josefa ni Maria, ne ba tomile mutala o munde mwa taba yeo.
16. Bo Josefa ni Maria ne ba bonisize cwañi kuli ne ba latelela zamaiso ya Mulimu mwa lubasi lwa bona?
16 Josefa naa ezanga Maria ka musa mi naa mu kutekanga. Ha naa zibile feela kuli Maria naa itwezi, naa bata ku mu eza ka sishemo, mane pili lingeloi li si ka mu taluseza kale mo ne ku tahezi kuli a itwale. (Mat. 1:18-20) Sibeli sa bona ne ba latelezi taelo ya Sesare mi hape ne ba mamezi Mulao wa Mushe. (Luka 2:1-5, 21, 22) Mi nihaike kuli ki baana feela be ne ba tokwa ku yanga kwa mikiti ye mituna ya bulapeli kwa Jerusalema, bo Josefa ni Maria ni lubasi lwa bona ne ba yanga kwateñi ka silimo ni silimo. (Deut. 16:16; Luka 2:41) Ka zona linzila zeo ni ze ñwi, batu bao be ne ba saba Mulimu ne ba lika ka taata ku tabisa Jehova ni ku tokomela hahulu misebezi ye ama bulapeli bwa bona ku yena. Mane ki lona libaka Jehova ha naa ba ketile kuli ba babalele Mwanaa hae kwa makalelo a bupilo bwa hae bwa fa lifasi.
17, 18. (a) Bo muuna ni musali ba kona ku latelela cwañi zamaiso ya Mulimu mwa lubasi lwa bona? (b) Ku eza cwalo ku ka ba tusa cwañi?
17 Kana ni mina mwa latelela zamaiso ya Mulimu mwa lubasi lwa mina? Ka mutala, ha mu eza likatulo za butokwa hamoho, kana pili mwa batisisanga likuka za mwa Bibele, ku lapela, mi ni ku kupa kelezo ku Mukreste ya tiile? Kamba kana mu tatululanga butata ka ku ya ka mo mu ikutwela kamba mo ba ikutwela ba lubasi lwa mina kamba balikani ba mina? Kana mwa ikatazanga ku sebelisa liakalezo ze ñata ze tusa ze hatisizwe ki mutanga ya sepahala ze ama manyalo ni bupilo bwa mwa lubasi? Kamba kana mu latelelanga feela lizo kamba likelezo za lifasi? Kana mwa lapelanga ni ku itutanga hamoho, ku toma likonkwani ze ama bulapeli bwa luna, ni ku ikambota litaba za butokwa hahulu mwa lubasi lwa mina?
18 Bo Ray ba talusa cwana ka za linyalo la bona le li bile la tabo ka lilimo ze 50, ba li: “Ha lu si ka ba kale ni butata bo lu palezwi ku tatulula, kakuli lu ikatalize kuli Jehova a be kalulo ya ‘muhala wa luna wa mabona a malalu.’” (Mu bale Muekelesia 4:12.) Bo Danny ni bo Trina ni bona ba li: “Ku sebeleza Mulimu hamoho ku lu tusize ku tiisa hahulu linyalo la luna.” Se ba bile mwa linyalo ka lilimo ze fitelela 34 inze ba li ba ba tabile. Haiba mu latelela zamaiso ya Jehova mwa linyalo la mina kamita, u ka mi tusa ku kondisa mi u ka mi fuyaula luli.—Samu 127:1.
Mu Zwelepili ku Kuteka Mpo ya Mulimu
19. Ki kabakalañi Mulimu ha naa file batu mpo ya linyalo?
19 Nto ye ba nga batu ba bañata ku ba ya butokwa hahulu kacenu ki ku itabisa. Kono ha ku cwalo ku mutangaa Jehova. Yena wa ziba kuli Mulimu naa file batu mpo ya linyalo kuli a taleleze mulelo wa Hae. (Gen. 1:26-28) Kambe bo Adama ni Eva ne ba kutekile yona mpo yeo, kambe lifasi kaufela ne li bile paradaisi ye tezi batanga ba Mulimu ba ba tabile ili ba ba lukile.
20, 21. (a) Ki kabakalañi ha lu lukela ku nga linyalo ku ba nto ye kenile? (b) Lu ka itutañi mwa sunda ye taha?
20 Sa butokwa ni ku fita kikuli, batanga ba Jehova ba nga linyalo kuli li ba tusa ku lumbeka Jehova. (Mu bale 1 Makorinte 10:31.) Sina ha lu boni, busepahali, swalisano, ni ku latelela zamaiso ya Mulimu ki lika ze tabisa Jehova ili ze tiisa linyalo. Kamukwaocwalo, ibe kuli lwa itukiseza linyalo, lwa tiisa linyalo la luna, kamba ku lika ku li bukeleza, lu lukela pili ku nga linyalo sina mpo ye zwa ku Mulimu, ili ye kenile. Ku hupulanga taba yeo ku ka lu susumeza ku lika ka mo lu konela kaufela ku ezanga likatulo za mwa linyalo ka ku ya ka Linzwi la Mulimu. Ha lu eza cwalo, lu bonisa likute kwa mpo ya linyalo ni ku yena Mufani wa lona, yena Jehova Mulimu.
21 Nihakulicwalo, linyalo haki yona feela mpo ya lu file Jehova. Mi haki yona feela nto ye tahisa tabo mwa bupilo. Mwa taba ya luna ye tatama, lu ka nyakisisa mpo ye ñwi hape ya butokwa luli ye zwa ku Jehova—yona ya bukwasha.
Mu Kona ku Alaba Cwañi?
• Busepahali bu swanela ku ama cwañi Bakreste ba ba nyalani?
• Ku sebelisana ka swalisano ku kona ku tiisa cwañi linyalo?
• Batu ba ba nyalani ba kona ku latelela cwañi zamaiso ya Mulimu?
• Lu kona ku bonisa cwañi likute ku Jehova, yena Musimululi wa linyalo?
[Lipuzo za Tuto]
[Maswaniso a fa likepe 15]
Ku sebeza hamoho ku tusa bo muuna ni musali ku zwelapili ku swalisana