Mu Sepe Linzwi la Jehova

“Ni sepile linzwi la hao.” —Samu 119:42.

1. Mu kona ku bulelañi ka za muñoli wa Samu 119 ni ka za moya wa hae?

MUÑOLI wa Samu 119 n’a tabela hahulu linzwi la Jehova. Mwendi ya n’a i ñozi ne li Ezekiasi pili a si ka ba kale mulena wa Juda. Manzwi a pina ye, ye ne opezwi ka ketelelo ya moya wa Mulimu a lumelelana ni moya wa Ezekiasi, ya n’a ‘kumalezi Mulimu’ ha n’a li mulena wa Juda. (2 Malena 18:3-7) Niti kikuli: Muñoli wa samu ye ne li mutu ya n’a ikutwile bubotana bwa kwa moya.—Mateu 5:3.

2. Ki sifi sisupo se situna sa mwa Samu 119, mi pina ye i lukisizwe cwañi?

² Sisupo se situna mwa Samu 119 ki sa kuli manzwi a Mulimu ki a butokwa. * Mwendi kuli a kone ku hupulanga samu yeo hande, muñoli wa yona n’a i lukisize ka mutatamanelo wa litaku za sipeleta. Litimana za yona ze 176 li tomile fa litaku za sipeleta sa Siheberu ka mo li tatamanela. Ka mo ne i ñolezwi mwa Siheberu, ye ñwi ni ye ñwi ya likalulo ze 22 za samu ye i na ni mibamba ye 8 ye kala ka taku ye swana. Samu ye i bulela ka za linzwi, mulao, likelezo, linzila, litemuso, litaelo, ni likatulo za Mulimu. Mwa taba ye ni ye tatama, Samu 119 i ka nyakisiswa ka ku ya ka mutolokelo o nepahezi wa litaba za mwa Bibele ya Siheberu. Ha lu ka nyakisisa ze ne ezahezi kwa batanga ba Jehova ba kwaikale ni ba miteñi ye, lu ka fita fa ku utwisisa hahulu pina ye, ye ne opezwi ka ketelelo ya moya wa Mulimu mi lu ka fita fa ku itebuha hahulu Linzwi la Mulimu le li ñozwi, yona Bibele.

Mu Utwe Linzwi la Mulimu mi Mu Ka Taba

3. Mu fe taluso ya ku zamaya ka busepahali ni mutala o bonisa cwalo.

³ Lu kona ku ba ni tabo sakata haiba lu zamaya ka mulao wa Mulimu. (Samu 119:1-8) Ha lu eza cwalo, Jehova u ka l’u nga kuli lu “zamaya ka busepahali.” (Samu 119:1) Ku zamaya ka busepahali ha ku talusi kuli lu petahalile, kono ku bonisa kuli lu sweli ku lika ka t’ata ku eza tato ya Jehova Mulimu. Nuwe “ne li mutu ya lukile, ya n’a pila ka mulao mwa linako za hae” kakuli “n’a zamaya ni Mulimu.” Munna ya sepahala y’o ni lubasi lwa hae ne ba si ka kukiswa ki Munda kakuli ne ba pilile ka mupilelo wa n’a tomile Jehova. (Genese 6:9; 1 Pitrosi 3:20) Ka ku swana, ku punyuha kwa luna timezo ya lifasi le ku itingile fa ‘ku mamela hahulu litemuso za Mulimu,’ ni ku eza tato ya hae.—Samu 119:4.

4. Kuli lu be ni tabo mi lu kondise lika lu lukela ku ezañi?

⁴ Jehova ha na ku lu fulalela haiba ‘lu itumela ku yena ka pilu ye na ni niti ni ku mamela litaelo za hae.’ (Samu 119:7, 8) Mulimu n’a si ka fulalela Joshua muzamaisi wa Isilaele ya n’a mamezi taelo ya ku ‘balanga buka ya mulao musihali ni busihu ni ku tokomela ku eza se si  ñozwi mwateñi kaufela.’ Ka ku eza cwalo, n’a kondisize nzila ya hae mi n’a ezize lika ka butali. (Joshua 1:8) Niha n’a li bukaufi ni lifu la hae, Joshua n’a sa itumela ku Mulimu mi n’a hupulisize Maisilaele kuli: “Mu ziba kuli kwa linto ze nde kaufela z’a mi sepisize [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa mina, ha ku na niheba i li ñwi ye tokwahezi; kamukana li bonahalile ku mina, ha ku na ye ñwi ya zona ye tokwahezi.” (Joshua 23:14) Ka ku swana sina Joshua ni muñoli wa Samu 119, lu kona ku ba ni tabo ni ku kona ku kondisa lika haiba lu lumbeka Jehova ni ku sepa linzwi la hae.

Linzwi la Mulimu Li Lu Bisa Ba Ba Kenile

5. (a) Mu bonise ka m’o mutu a kona ku ba ya kenile kwa moya. (b) Ki ifi tuso ya kona ku fiwa mutangana ya ezize sibi se situna?

⁵ Lwa kona ku ba ba ba kenile kwa moya haiba lu itemuhela mizamao ya luna ka ku ya ka linzwi la Mulimu. (Samu 119:9-16) Ku kona ku ba cwalo nihaikaba kuli bashemi ba luna ha ba si ka lu siyela mutala o munde. Nihaike kuli ndat’ahe Ezekiasi ne li mulapeli wa maswaniso, Ezekiasi yena ‘n’a kenisize mizamao ya hae,’ mwendi ka ku hana moya wa buhedeni. Ku cwañi haiba mutangana ya sebeleza Mulimu kacenu a eza sibi se situna. Ka ku baka, ku lapela, ku tusiwa ki bashemi ba hae, ni ku tusiwa ka lilato ki maeluda ba Sikreste, wa kona ku ba sina Ezekiasi mi u ka ‘kenisa mizamao ya hae ni ku itemuhela yona.’—Jakobo 5:13-15.

6. Ki basali bafi ‘ba ne ba kenisize mizamao ya bona ni ku itemuhela yona ka ku ya ka linzwi la Mulimu’?

⁶ Nihaike kuli bo Rahaba ni Ruti ne ba pilile lilimo-limo pili Samu 119 i si ka opelwa kale, ne ba ‘kenisize mizamao ya bona.’ Rahaba ne li lihule la Mukanana, kono n’a fitile fa ku ba ni tumelo sina mulapeli wa Jehova. (Maheberu 11:30, 31) Ruti wa Mumoabi n’a fulalezi milimu ya habo, a kala ku lapela Jehova, mi a pila ka Mulao wa Mulimu wa n’a tomezi Isilaele. (Ruti 1:14-17; 4:9-13) Sibeli sa basali bao ba ne ba si Maisilaele ‘ne ba itemuhezi mizamao ya bona ka ku ya ka linzwi la Mulimu’ mi ne ba bile ni tohonolo ye tuna ya ku ba bokukululu ba Jesu Kreste.—Mateu 1:1, 4-6.

7. Daniele ni batangana ba bañwi ba balalu ba Maheberu ne ba tomile cwañi mutala o munde wa bukeni bwa kwa moya?

⁷ “Mihupulo ya mutu ki ye maswe ku kala kwa bwanana bwa hae,” kono batangana ba kona ku latelela nzila ye kenile, nihaiba mwa lifasi le, le li bolile le li zamaiswa ki Satani. (Genese 8:21; 1 Joani 5:19) Ha ne ba li lihapwa mwa Babilona, Daniele ni batangana ba bañwi ba Maheberu ‘ne ba itemuhezi mizamao ya bona ka ku ya ka linzwi la Mulimu.’ Ka mutala, ne ba si ka isilafaza “ka lico za mulena.” (Daniele 1:6-10) Mababilona ne ba canga lifolofolo ze masila, ze ne hanisizwe mwa Mulao wa Mushe. (Livitike 11:1-31; 20:24-26) Ne ba sa bulayangi lifolofolo ka ku li puma mumizo mi ku ca  nama ye si ka lotiswa mali ne li ku loba mulao wa Mulimu wa za mali. (Genese 9:3, 4) Ku swanezi Maheberu ba bane bani ha ne ba sa koni ku ca lico za mulena! Batangana ba ne ba saba Mulimu bao ne ba zwezipili ku ba ba ba kenile kwa moya mi kacwalo ne ba tomile mutala o munde.

Linzwi la Mulimu Li Lu Tusa ku Sepahala

8. Lu tokwa ku ba ni moya o cwañi ni zibo ye cwañi kuli lu kone ku utwisisa ni ku latelela mulao wa Mulimu?

⁸ Ku lata linzwi la Mulimu ki ona mulyani o kona ku lu bisa ba ba sepahala ku Jehova. (Samu 119:17-24) Haiba lu swana sina muñoli ya n’a ñozi samu ye ka ketelelo ya moya wa Mulimu, lu ka shukelwa hahulu ku utwisisa “litaba ze komokisa” ze mwa mulao wa Mulimu. Lu ka zwelapili ku ‘shukelwa likatulo za Jehova’ ni ku ‘tabela likelezo za hae.’ (Samu 119:18, 20, 24) Haiba kihona lu sa zo ineela ku Jehova, kana lu itutile ku ‘shukelwa mabisi a moya’? (1 Pitrosi 2:1, 2) Lu tokwa ku utwisisa lituto za Bibele ze mutomo ilikuli lu kone ku utwisisa ni ku latelela mulao wa Mulimu.

9. Lu swanela ku ezañi muta litaelo za batu li lwanisana ni mulao wa Mulimu?

⁹ Lu kana lwa tabela likelezo za Mulimu, kono ku cwañi haiba “malena” ba lu lwanisa ka libaka le liñwi? (Samu 119:23, 24) Kacenu, baeteleli hañata ba likanga ku lu hapeleza ku latelela milao ya batu ku fita ya Mulimu. Muta litaelo za batu li lwanisana ni tato ya Mulimu, lu ka ezañi? Ku lata linzwi la Mulimu ku ka lu tusa ku sepahala ku Jehova. Ka ku swana sina baapositola ba Kreste ba ne ba nyandisizwe, ni luna lu ka li: “Ki swanelo kuli lu utwe Mulimu ku fita batu.”—Likezo 5:29.

10, 11. Mu fe mutala o bonisa mo lu kona ku zwelapili ku sepahala ku Jehova niha lu li mwa litiko ze t’ata hahulu.

¹⁰ Lwa kona ku zwelapili ku sepahala ku Jehova niha lu li mwa litiko ze t’ata hahulu. (Samu 119:25-32) Kuli lu kone ku zwelapili ku sepahala ku Mulimu, lu swanela ku itatela ku lutiwa ni ku lapela ka t’ata ku yena ku kupa tuto ya hae. Hape lu swanela ku iketela “nzila ye na ni niti.”—Samu 119:26, 30.

¹¹ Ezekiasi, ili y’o mwendi ne li yena muñoli wa Samu 119, n’a iketezi “nzila ye na ni niti.” N’a ezize cwalo niha n’a potolohilwe ki balapeli ba buhata mwendi mane niha n’a sheununwa ki ba bañwi mwa lapa la mulena. Mwendi mane ‘pilu ya hae ne i letukile kabakala manyando’ ao. (Samu 119:28) Kono Ezekiasi n’a sepile Mulimu, n’a bile mulena yo munde, mi n’a ‘ezize ze nde fapil’a Mulimu.’ (2 Malena 18:1-5) Ha lu ka itinga ku Mulimu, ni luna lwa  kona ku tiyela litiko ni ku zwelapili ku sepahala.—Jakobo 1:5-8.

Linzwi la Mulimu La Lu Ndumebisa

12. Lu kona ku latelela cwañi ka butu Samu 119:36, 37?

¹² Ku latelela ketelelo ya linzwi la Mulimu ku lu fa bundume bwa ku tiyela litiko mwa bupilo. (Samu 119:33-40) Lu bata ka buikokobezo litaelo za Jehova ilikuli lu kone ku mamela mulao wa hae ‘ka pilu ya luna kaufela.’ (Samu 119:33, 34) Ka ku swana sina walisamu, lu kupa Mulimu kuli: “U ise pilu ya ka kwa ku lata litaelo za hao, isi kwa ku lakaza bufumu,” mi f’o kikuli, bufumu bo bu si ka luka. (Samu 119:36) Sina muapositola Paulusi, “mwa lika kaufela lu lata ku eza se si lukela” ka busepahali. (Maheberu 13:18) Haiba muzamaisi wa luna a lu tokwa ku eza nto ye si ka luka, lu ka ba ni bundume bwa ku kumalela litaelo za Mulimu—mi Jehova kamita u fuyolanga mihato ye cwalo. Mane u lu tusa ku kuyula litakazo kaufela ze maswe. Kacwalo he, haike lu lapele kuli: “U biule meto a ka ku ze si na tuso.” (Samu 119:37) Ni kamuta lu si ke lwa lakaza nto ifi kamba ifi ye masila ya toile Mulimu. (Samu 97:10) Kacwalo lu ka ambuka lika ze cwale ka maswaniso a mapunu ni za mioya.—1 Makorinte 6:9, 10; Sinulo 21:8.

13. Balutiwa ba Jesu ba ne ba nyandisizwe ne ba fumani cwañi bundume bwa ku kutaza ba sa sabi?

¹³ Zibo ye nepahezi ya linzwi la Mulimu i lu fa buikolwiso bwa ku kutaza ka bundume. (Samu 119:41-48) Mi lu tokwa bundume kuli lu kone ku ‘alaba ya lu shubula.’ (Samu 119:42) Ka linako ze ñwi, lu kana lwa ba sina balutiwa ba Jesu ba ne ba nyandisizwe, ba ne ba lapezi kuli: “Mulena, . . . u fe batanga ba hao mata a ku bulela Linzwi la hao ba sa sabi.” Ne ku zwileñi mwateñi? “Batu kamukana ba tala Moya o Kenile, mi ba bulela Linzwi la Mulimu ba sa sabi.” Mulena ya pahami ka ku fitisisa ya swana y’o hape u lu fanga bundume bwa ku bulela linzwi la hae lu sa sabi.—Likezo 4:24-31.

14. Ki nto mañi ye ka lu tusa ku kutaza ka bundume sina Paulusi?

¹⁴ Lu ka ba ni bundume bwa ku kutaza lu sa sabi ku shwaulwa haiba lu shukelwa “linzwi la niti” ni ku ‘mamela mulao wa Mulimu ka nako ni nako.’ (Samu 119:43, 44) Ku ituta ka tukufalelo Linzwi la Mulimu le li ñozwi ku lu konisa ku ‘bulela likelezo za hae fapil’a malena.’ (Samu 119:46) Tapelo ni moya wa Jehova hape li ka lu tusa ku bulela lika ze swanela ka nzila ye lukela. (Mateu 10:16-20; Makolose 4:6) Paulusi n’a bulezi ka bundume ka za likelezo za Mulimu kwa babusi ba mwa miteñi ya hae. Ka mutala, n’a kutalize ku Felikisi Mubusisi wa Roma, ya n’a “mu utwa h’a talusa za ku lumela ku Kreste.” (Likezo 24:24, 25) Paulusi hape n’a file bupaki fapil’a Mubusisi Festusi ni Mulena Agripa. (Likezo 25:22–26:32) Ka ku tusiwa ki Jehova, ni luna lwa kona ku ba lipaki ba ba bundume, ba ba sa “swabeli Evangeli.”—Maroma 1:16.

Linzwi la Mulimu La Lu Omba-omba

15. Linzwi la Mulimu li kona ku lu omba-omba cwañi muta ba bañwi ba lu seha?

¹⁵ Linzwi la Mulimu la omba-omba nako kaufela. (Samu 119:49-56) Ku na ni linako sihulu fo lu tokwelanga ku omba-ombiwa. Nihaike lu na ni bundume bwa ku bulela ka ku ba Lipaki za Jehova, “baikuhumusi”—ba ba ikuhumusa fapil’a Mulimu—ka linako ze ñwi ba lu ‘sehanga hahulu-hulu.’ (Samu 119:51) Kono ha lu nze lu lapela, lu kana lwa hupula manzwi a mande a mwa Linzwi la Mulimu, mi kacwalo lu ka “wa pilu.” (Samu 119:52) Ha lu nze lu lapela ka t’ata, lu kana lwa hupula mulao kamba sikuka sa ka Mañolo se si ka lu omba-omba ni ku lu ndumebisa mwa muinelo wa luna o t’ata.

16. Ki nto mañi ye ba si ka eza batanga ba Mulimu ku si na taba ni nyandiso?

¹⁶ Baikuhumusi ba ne ba sehanga muñoli wa samu y’o ne li bana ba Isilaele—ba ne ba li mwa sicaba se ne si ineezi ku Mulimu. Ki maswabisa luli! Kono ka ku sa swana ni bona, haike lu be ni tundamo ya ku sa biuka mwa mulao wa Mulimu. (Samu 119:51) Ha ne ba lwaniswa ki ba Nazi ni ba bañwi cwalo mwa lilimo ze felile,  batanga ba Mulimu ba ba likiti-kiti ne ba hanile ku biuka mwa milao ni likuka za mwa Linzwi la Mulimu. (Joani 15:18-21) Mi ku utwa Jehova haki nto ye bukiti, kakuli litaelo za hae li swana sina lipina ze katulusa pilu.—Samu 119:54; 1 Joani 5:3.

Mu Itebuhe Linzwi la Mulimu

17. Ku itebuha linzwi la Mulimu ku lu susueza ku ezañi?

¹⁷ Lu bonisa kuli lwa itebuha linzwi la Mulimu ha lu li mamela. (Samu 119:57-64) Muñoli wa samu ye ‘n’a ize, ni ka mamela manzwi a Mulimu,’ mi nihaiba ‘mwahal’a busihu na itumela ku Mulimu, kabakala likatulo za hae za niti.’ Muta lu zuha fa buloko busihu, yeo ki kolo ya ku fitisa buitumelo ku Mulimu ka tapelo! (Samu 119:57, 62) Ku itebuha linzwi la Mulimu ku lu susueza ku bata-bata litaelo za hae mi ku lu bisa batu ba ba tabela ku ‘twaelana ni ba ba saba Mulimu’—bona batu ba ba na ni tompo ni likute ku Mulimu. (Samu 119:63, 64) Ki bona balikani ba bande ka ku fitisisa be lu kona ku ba ni bona fa lifasi!

18. Jehova u alabanga cwañi litapelo za luna muta ‘mihala ya ba ba maswe i lu tinguluka’?

¹⁸ Ha lu lapela ka pilu ya luna kaufela ku kupa Jehova ka buikokobezo kuli a lu lute, f’o lu “kupa ku tuswa” ki yena kuli a kone ku lu shemuba. Lu tokwa ku lapelanga sihulu muta ‘mihala ye ba lu teya ba ba maswe i lu tinguluka.’ (Samu 119:58, 61) Jehova wa kona ku pumaka mihala ya lila za luna ya ku lu tibela ku zwelapili mwa musebezi wa ku kutaza Mubuso ni ku tahisa balutiwa. (Mateu 24:14; 28:19, 20) Ku bile cwalo hañata-ñata mwa linaha m’o musebezi wa luna ne u kwalilwe.

Mu Be ni Tumelo mwa Linzwi la Mulimu

19, 20. Mutu u kona ku tusiwa cwañi ki ku kokobezwa?

¹⁹ Tumelo ku Mulimu ni mwa linzwi la hae i lu tusa ku tiyela litiko ni ku eza tato ya hae. (Samu 119:65-72) Nihaike kuli baikuhumusi ne ba mu “tamelelize za buhata,” muñoli wa samu ye n’a opezi kuli: “Se si ni tusize kiha ni kokobelizwe.” (Samu 119:66, 69, 71) Mutang’a Jehova ufi kamba ufi u kona ku tusiwa cwañi h’a kokobezwa?

²⁰ Ha lu kokobezwa kamba ku nyandiswa, ku si na ku kakanya lu ka lapela ku Jehova ka t’ata, mi ku eza cwalo ku ka lu suteleza ku yena. Lu kana lwa tanda nako ye ñata ku ituta Linzwi la Mulimu le li ñozwi mi mwendi ni ku lika ka t’ata ku latelela ze lu ituta. Ze ka zwa mwateñi ki bupilo bwa tabo. Kono ku cwañi haiba kabakala manyando, mikwa ye maswe ye cwale ka kayeye ni muikuhumuso i bonahala patalaza? Ka ku tukufalelwa ku lapela ni ka tuso ya Linzwi la Mulimu ni moya wa hae, lwa kona ku tula mikwa ye cwalo ni ku ‘apala mutu yo munca’ hahulu ni ku fita. (Makolose 3:9-14) Mi hape tumelo ya luna ya tiiswa muta lu tiyela manyando. (1 Pitrosi 1:6, 7) Paulusi n’a tusizwe ki manyando bakeñisa kuli ne a mu tusize ku itinga hahulu ku Jehova. (2 Makorinte 1:8-10) Kana lwa tuhelelanga manyando kuli a lu tuse?

Mu Sepe Jehova Kamita

21. Ku ezahalangañi muta Mulimu a swabisa ba ba ikuhumusa?

²¹ Linzwi la Mulimu li lu yahela mutomo o tiile wa ku sepa Jehova. (Samu 119:73-80) Haiba luli lu sepile Mubupi wa luna, ha lu na ku utwa maswabi. Kono bakeñisa ze ba eza ba bañwi, lu tokwa ku omba-ombiwa mi lu kana lwa tokwa ku lapela kuli: “Baiziniki ba swabiswe.” (Samu 119:76-78) Muta Jehova a swabisa batu ba ba cwalo, linzila za bona ze maswe li ka patuluha  mi libizo la hae le li kenile li ka boniswa ku ba le li kenile luli. Lwa ziba hande kuli ba ba nyandisa batu ba Mulimu ha ba fumanangi se siñwi mwateñi. Ka mutala, ha ba si ka kona ni hanyinyani—mi mane ha ba na ku kona—ku yundisa Lipaki za Jehova ba ba sepile Mulimu ka lipilu za bona kaufela.—Liproverbia 3:5, 6.

22. Muñoli wa samu n’a bile cwañi “sina swaki ya litalo ye kokonyanezi mwa musi”?

²² Ha lu nyandiswa, Linzwi la Mulimu li tiisanga sepo ye lu na ni yona ku Mulimu. (Samu 119:81-88) Bakeñisa kuli baikuhumusi ne ba mu nyandisa, muñoli wa samu y’o n’a ikutwile “sina swaki ya litalo ye kokonyanezi mwa musi.” (Samu 119:83, 86) Mwa miteñi ya litaba za mwa Bibele, liswaki za litalo ne li itusiswanga kwa ku buluka mezi, veine, ni lika ze ñwi cwalo za mezi. Ha ne li inzi mukungulu, liswaki zeo ne li kona ku kokonyana haiba li pahekilwe mwa ndu mo ku tezi musi. Kana matata ni nyandiso fokuñwi li mi bisanga “sina swaki ya litalo ye kokonyanezi mwa musi”? Haiba ki cwalo, mu sepe Jehova mi mu lapele kuli: “Sina ha u na ni lilato, u ni pilise, kuli ni mamele likelezo ze zwa mwa mulomo wa hao.”—Samu 119:88.

23. Lu itutileñi ka ku nyakisisa Samu 119:1-88, mi lu kona ku ipuza puzo mañi ha lu nze lu libelela ku ituta Samu 119:89-176?

²³ Ze lu nyakisisize mwa kalulo ya pili ya Samu 119 li bonisa kuli Jehova u na ni sishemo kwa batanga ba hae bakeñisa kuli ba sepile linzwi la hae mi ba tabela likatulo, likelezo, litaelo, ni milao ya hae. (Samu 119:16, 47, 64, 70, 77, 88) U tabile kuli ba ba ipeile ku yena ba itemuhela mizamao ya bona ka ku ya ka linzwi la hae. (Samu 119:9, 17, 41, 42) Ha mu nze mu libelela ku ituta litimana ze siyezi za samu ye nde ye, mwa kona ku ipuza kuli, ‘Kana ni tuhelezi linzwi la Jehova ku ba liseli la mwa nzila ya ka?’

[Litaluso za kwatasi]

Mu Ka Alaba Cwañi?

• Tabo sakata i itingile fa nto mañi?

• Linzwi la Jehova li lu bisa cwañi ba ba kenile kwa moya?

• Linzwi la Mulimu li lu ndumebisa ni ku lu omba-omba cwañi?

• Ki kabakalañi ha lu swanela ku ba ni tumelo ku Jehova ni mwa linzwi la hae?

[Lipuzo za Tuto]

[Maswaniso a fa likepe 11]

Ruti, Rahaba, ni batangana ba Maheberu ba ne ba li lihapwa mwa Babilona ‘ne ba itemuhezi mizamao ya bona ka ku ya ka linzwi la Mulimu’

[Siswaniso se si fa likepe 12]

Paulusi ka bundume n’a ‘bulezi likelezo za Mulimu fapil’a malena’