Mu Bonise Lilato mwa Lubasi

“SI CISE nji wa kona! Si cise!” Tohru n’a shemaetile cwalo Yoko musal’a hae. * “Na si cisa mane,” Yoko a alaba, mi a cakula menkisi kuli a cise siswaniso se ne b’a ngisize hamoho. Mi cwale a kalumuka, a li, “Ni ka tumbeka mulilo kwa ndu!” Tohru a bakula musal’a hae, mi komano yeo ya yo felela mwa mifilifili.

Lilimo ze talu kwamulaho, Tohru ni Yoko ne ba kalile ku pila hamoho sina bosinyalana ba ba tabile hahulu. Kono cwale ne ku fosaheziñi? Tohru niha n’a bonahala ku ba munna yo munde, musal’a hae n’a ikutwa kuli n’a sa mu lati ni kuli n’a si na taba ni mwa n’a ikutwela. N’a bonahala ku sa kona ku bonisa lilato la n’a ikataza ku mu bonisa musal’a hae. Ka ku palelwa ku tiyela muinelo w’o, buhali bwa Yoko bwa ekezeha. A kenelwa ki sikobyoti, lipilaelo, ku sa tabela lico, ku nyema-nyema, ni ku lembwala mi mane ni ku tula-tulanga hahulu pilu kabakala sabo. Kono Tohru n’a bonahala ku sa isa pilu kwa muinelo o t’ata w’o wa mwa lapa la hae. Ku yena, ne ku sa bonahali kuli ne ku na ni butata.

“Linako Ze Tata”

Matata a cwalo a atile kacenu. Muapositola Paulusi n’a polofitile kuli batu bwa mwa mazazi a luna neikaba ‘ba ba si na lilato la taho.’ (2 Timotea 3:1-5) Linzwi la makalelo la Sigerike le li tolokilwe f’a kuli “ba ba si na lilato la taho” li lumelelana hahulu ni linzwi le li bonisa lilato la taho le ba bonisana ba mwa lubasi. Mwa linako za luna, lilato le li cwalo li bonwa ka siwela. Lilato niha li li teñi, ba mwa lubasi ba kana ba li bonisana ka siwela.

Bashemi ba bañata kacenu ha ba zibi mwa ku boniseza lilato kwa bana ba bona. Ba bañwi ba hulezi mwa lubasi mo ne ba sa boniswi lilato mi ba kana ba sa zibi kuli bupilo bu kona ku ba bwa tabo hahulu haiba lilato li boniswa. Ku bonahala kuli ki mona mo ne ku inezi cwalo ku Tohru. Kwa bwanana bwa hae, bondat’ahe kamita ne ba patehanga kwa musebezi mi ne ba kotokanga busihu hahulu. Ne ba sa ambolangi hahulu ni Tohru, mi ha ne ba mu ambotanga, n’e li ka ku mu hanyaukela. Bom’ahe Tohru ni bona ne ba beleka mi ne ba sa inangi hahulu ni yena. Hañata n’a buhanga fela TV. Mwa lubasi ne ku sina ku babazana kamba ku ambolisana.

Fokuñwi, butata bu konwa ku tahiswa ki sizo. Mwa libaka ze ñwi za Latin America, kuli munna a bonise lilato ku musal’a hae, u tokwa ku loba sizo. Mwa linaha ze ñata za kwa Bucabela ni za mwa Africa, mutu h’a bonisa yo muñwi lilato ka lipulelo ni ka likezo, ki ku loba sizo. Kwa banna, ku bulelela basali ba bona kamba bana ba bona kuli “Na ku lata” ku kana kwa ba t’ata. Niteñi, lwa kona ku ituta se siñwi kwa lubasi lwa pili, lona lo se lu bile teñi ka nako ye telele.

 Lubasi Lo Lu Li Mutala O Munde

Mutala o munde ka ku fitisisa wa lubasi u fumaneha mwa swalisano ye tuna yeo Jehova Mulimu a na ni yona ni Mwan’a hae wa libanda. Ba bonisana lilato ka nzila ye petahezi. Ka lilimo ze likiti-kiti ze ñata-ñata, mutu wa moya y’o hasamulaho n’a til’o ba Jesu Kreste n’a ikozi silikani sa tabo ni Ndat’ahe. N’a talusize cwana silikani seo: “Ne li na y’A n’a tabela ka zazi ni zazi, ni nze ni tabile fapil’a hae kamita.” (Liproverbia 8:30) Mwana n’a ziba hande-nde kuli Ndat’ahe n’a mu lata kuli mane n’a kona ku bulelela ba bañwi kuli n’e li yena ya n’a tabelwa ki Jehova ka zazi ni zazi. Nako kaufela n’a ikutwanga ku ba ya tabile fapil’a Ndat’ahe.

Niha n’a til’o ba mutu fa lifasi sina Jesu, Mwan’a Mulimu n’a kolwisizwe ki Ndat’ahe kuli wa latiwa luli. Jesu ha s’a kolobelizwe, n’a utwile Ndat’ahe a bulela kuli: “Yo ki mwan’a ka ya latiwa, ye ni katelwa.” (Mateu 3:17) Yeo ne i bile poniso ya lilato ye susueza hakalo kwa makalelo a musebezi wa Jesu fa lifasi! Jesu u lukela ku ba ya n’a tabile hahulu ku utwa kuli Ndat’ahe n’a mu tabela ha n’a kutezwi ki zibo kaufela ya bupilo bwa hae bwa kwa lihalimu.

Kacwalo, Jehova u bonisa mutala o munde ka ku fitisisa wa ku bonisa ka ku tala lilato kwa lubasi lwa hae lwa mwa pupo kamukana. Ha lu amuhela Jesu Kreste, ni luna lwa kona ku boniswa lilato ki Jehova. (Joani 16:27) Nihaike ha lu na ku utwa manzwi a’ zwa kwa lihalimu, lu ka bona lilato la Jehova ku ze bupilwe, mwa tukiso ya sitabelo sa tiululo sa Jesu, ni mwa linzila ze ñwi. (1 Joani 4:9, 10) Jehova mane wa utwanga litapelo za luna ni ku li alaba ka nzila ye lu ka tuseha hahulu ka yona. (Samu 145:18; Isaya 48:17) Ha lu nze lu zwelapili ku ba ni silikani se situna ni Jehova, lu fita fa ku itebuha hahulu pabalelo ya hae ye lilato.

Jesu n’a itutile ku Ndat’ahe mwa ku boniseza ba bañwi kutwelo-butuku, kutwisiso, musa, ni buiyakato sakata. N’a ize: “Z’a eza [Ndate] kaufela, ni yena Mwana u li eza cwalo. Kakuli Ndate u lata Mwana, mi u mu bonisa z’a eza kaufela.” (Joani 5:19, 20) Luna lwa kona ku ituta mwa ku boniseza lilato ka ku ituta mitala ya n’a tomile Jesu ha n’a li fa lifasi.—Mafilipi 1:8.

Lilato Li Kona ku Boniswa Cwañi mwa Lubasi?

Bakeñisa kuli “Mulimu ki lilato” ni kuli ne lu bupilwe “ka siswaniso sa hae,” lwa kona ku ikutwa ku latiwa ni ku bonisa lilato. (1 Joani 4:8, NW; Genese 1:26, 27) Kono niha lu kona ku bonisa lilato cwalo, ha li itaheli fela. Kuli lu bonise lilato, pili lu lukela ku ikutwa kuli lwa lata bosinyalana ni luna ni bana ba luna. Mu be ni temuho mi mu bone mikwa ye minde ye ba na ni yona, niha ikana ya bonahala bunyinyani kwa makalelo, mi mu beye mwa munahano mihupulo ye cwalo. Mu kana mwa bulela kuli: ‘Ha ku na se si tabisa ka za bomunn’a ka [musal’a ka kamba bana ba ka].’ Be ne ba ketezwi ye ba nyalani ni yena mwendi ne ba si ka ikutwa kuli ba mu lata luli. Ba bañwi mwendi ne ba sa lati ku ba ni bana. Kono mu nyakisise m’o Jehova n’a ikutwezi ka za musal’a hae wa swanisezo, sona sicaba sa Isilaele, ili lilimo za ma-900, pili Jesu a si ka pepwa. Elia mupolofita wa hae niha n’a ikutwile kuli ne ku si na balapeli ba bañwi ba Jehova mwa sicaba sa Isilaele sa mishobo ye lishumi, Jehova ka tokomelo n’a ba tatubile ni ku fumana mwateñi batu ba bañata—ili ba 7,000—be ne ba na ni mikwa ya n’a tabela.  Kana mwa kona ku likanyisa Jehova ka ku bata bunde bo ba na ni bona ba mwa lubasi lwa mina?—1 Malena 19:14-18.

Kono kuli ba mwa lubasi lwa mina ba bone ku li mwa ba lata, mu lukela ku ikataza hahulu ku bonisa cwalo. Fo mu lemuhela kaufela nto ye ñwi ye mu kona ku ba babaleza yona, mu ba bulelele. Ka ku talusa musali wa miswalo, Linzwi la Mulimu li bonisa nto ye ñwi ye tabisa ka za lubasi lwa hae ha li li: “Bana ba hae ba yema, ba mu bulela, ba li, ki ya filwe mbuyoti, munn’a hae ni yena wa mu lumba.” (Liproverbia 31:28) Ha mu bone m’o ba mwa lubasi ne ba boniselize kuli ba itebuha yo muñwi ni yo muñwi wa bona. Ka ku lumba musal’a hae ka lipulelo, ndate u tomela mwan’a hae mutala o munde, ili ku mu susueza kuli ni yena a n’o babazanga musal’a hae h’a ka nyala.

Hape, bashemi ba swanela ku babaza bana ba bona. Ku eza cwalo ku tusa bana ku ikutwa ku ba batu. Kaniti, mutu u kona ku ‘lata wahabo mw’a itatela’ ka nzila ifi haiba yena h’a ikutwi ku ba mutu? (Mateu 22:39) Hape, haiba bashemi kamita ba nyazanga bana ba bona, mi ha ba ba babazi ni hanyinyani, bana ka bunolo fela ba kona ku sa ikutwa ku ba batu mi ku ka ba bela t’ata ku bonisa lilato ku ba bañwi.—Maefese 4:31, 32.

Mwa Kona ku Fumana Tuso

Ku cwañi haiba ne mu si ka hulisezwa mwa lapa le li lilato? Mwa kona ku ituta ku bonisa lilato nihakulicwalo. Sapili, mu lukela ku lemuha butata ni ku itumelela kuli mu tokwa ku eza zwelopili. Linzwi la Mulimu, yona Bibele, li tusa hahulu mwa taba ye. La kona ku swanisezwa kwa siiponi. Ha lu itatuba mwa lituto za mwa Bibele ze swana sina siiponi, lwa kona ku bona bufokoli bwa luna ka za mo lu nahanela. (Jakobo 1:23) Ka ku lumelelana ni ze i luta Bibele, lwa kona ku cinca mikwa ifi kamba ifi ye maswe. (Maefese 4:20-24; Mafilipi 4:8, 9) Lu tokwa ku eza cwalo kamita, ili ku sa “katala ku eza hande.”—Magalata 6:9.

Ba bañwi ba kana ba fumana t’ata ku bonisa lilato kabakala mo ne ba huliselizwe kamba kabakala sizo. Kono, ze sa z’o itutiwa cwanoñu fa li bonisa kuli litibelo ze cwalo za konwa ku tulwa. Daniel Goleman, caziba ya talima za buiketo bwa munahano, u talusa kuli ‘niheba mikwa ye tomile mibisi mwa pilu ye n’e itutilwe kwa bwanana ya konwa ku cinciwa.’ Lilimo ze fitelela 1,900 kwamulaho k’o, Bibele ne i bonisize kuli ka tuso ya moya wa Mulimu, niheba mikwa ye tomile hahulu mibisi mwa pilu ya konwa ku cinciwa. I lu eleza kuli: ‘Mu tubule mutu wa kale ni misebezi ya hae, mi mu apale mutu yo munca.’—Makolose 3:9, 10.

Butata ha se bu zibilwe, lubasi lwa kona ku ituta Bibele ka ku beya mwa munahano butokwi bwa bona. Ka mutala, ku cwañi ku batisisa se i bulela Bibele ka za lilato? Mwendi mu ka fumana liñolo le li swana sina le, le li li: “Mu utwile za Jobo, za ku sa fela pilu kwa hae; mi mu boni mafelelezo a hae, a’ mu file Mulena; kakuli Mulena u tezi sishemo ni mukekecima.” (Jakobo 5:11) Ku tuha f’o, mu nyakisise taba ya Jobo ye mwa Bibele, mu nze mu landalala fa nzila yeo ka yona Jehova n’a bezi ya mukekecima ili ya sishemo ku Jobo. Kaniti luli mu ka bata ku likanyisa Jehova mwa ku ba ni mukekecima ni sishemo ku ba mwa lubasi lwa mina.

Kono bakeñisa kuli lu baezalibi, “kaufela lu  fosa mwa linto ze ñata” mwa lipulelo za luna. (Jakobo 3:2) Mwa lubasi, lu kana lu sa buleli ka ku susueza. Ha ku ba cwalo, ku lapela ni ku itinga ku Jehova ki kwa butokwa. Mu si zwafi. “Mu lapele ka ku sa lisela.” (1 Matesalonika 5:17) Jehova u ka tusa ba ba bata ku boniswa lilato mwa lubasi hamoho cwalo ni ba ba bata ku li bonisa kono ili ba ba tibelwa ku eza cwalo.

Hape, Jehova ka sishemo u fanile tuso mwa puteho ya Sikreste. Jakobo n’a ñozi kuli: “Ku mina, kana ku na ni ya kula [kwa moya]? A bize ba bahulu ba Keleke [“puteho,” NW], ba t’o mu lapelela ni ku mu toza oli ka Libizo la Mulena.” (Jakobo 5:14) Maeluda mwa liputeho za Lipaki za Jehova ba kona ku tusa hahulu mabasi a’ na ni butata bwa ku bonisana lilato. Nihaike haki bocaziba ba matuku a mwa munahano, maeluda ka pilutelele ba kona ku tusa balumeli sina bona, isi ku ba bulelela ze ba lukela ku eza, kono ku ba hupuza ka za mw’a bonela lika Jehova ni ku lapela ni bona ni ku ba lapelela.—Samu 119:105; Magalata 6:1.

Ka za Tohru ni Yoko, maeluda ba Sikreste kamita ne ba teelezanga kwa matata a bona mi ne ba ba omba-ombanga. (1 Pitrosi 5:2, 3) Ka linako ze ñwi, eluda yo muñwi ni musal’a hae ne ba potanga ilikuli Yoko a tusiwe ki kaizeli wa Sikreste ya yeziseli, ili ya n’a kona ku talifisa Yoko ili ku mu ‘laya kuli a late munn’a hae.’ (Tite 2:3, 4) Ka ku bonisa kuli ba utwisisa manyando ni matomola a Bakreste ba bañwi ni ku ba utwela butuku, maeluda ba ba sina “mukunda ha ku fuka moya, ni sina sisabelo ha ku taha liñungwa.”—Isaya 32:1, 2.

Ka tuso ya maeluda ba ba musa, Tohru a t’o lemuha kuli n’a na ni butata bwa ku sa bonisa maikuto a hae ni kuli mwa “mazazi a maungulelo,” Satani u lwanisa mabasi. (2 Timotea 3:1) Tohru a ikatulela ku tatulula butata bwa hae. A kalisa ku bona kuli, bakeñisa kuli n’a si ka boniswa lilato ha n’a nz’a hula, ni yena n’a sa li bonisi. Ka ku tukufalelwa ku ituta Bibele ni ku lapela, Tohru a kalisa ku isa pilu kwa butokwi bwa mwa maikuto bwa musal’a hae.

Nihaike n’a nyemezi Tohru, Yoko ha n’a utwisisize mw’a hulezi Tohru ni ku bona kuli ni yena ka sibili n’a na ni bufokoli, a ikataza hahulu ku itebuha mikwa ye minde ya munn’a hae. (Mateu 7:1-3; Maroma 5:12; Makolose 3:12-14) A kupa ka t’ata ku Jehova kuli a mu tiise ku zwelapili ku lata munn’a hae. (Mafilipi 4:6, 7) Nako ha ne inze i ya, Tohru a kalisa ku bonisa lilato, ili ku tabisa cwalo musal’a hae.

Ee, niha ne mu ka fumana t’ata ku ikutwa kuli mwa latiwa ki ba mwa lubasi lwa mina ni ku ba bonisa lilato ni mina, kaniti mwa kona ku tula butata b’o. Linzwi la Mulimu li lu fa kelezo ye nde. (Samu 19:7) Ka ku lemuha butuna bwa taba yeo, ka ku lika ku bona mikwa ye minde ye ba na ni yona ba mwa lubasi lwa mina, ka ku ituta Linzwi la Mulimu ni ku li sebelisa, ka ku itinga ku Jehova ka ku tukufalelwa ku lapela, ni ka ku kupa tuso kwa maeluda ba Sikreste ba ba hulile kwa moya, mwa kona ku tula butata bo bu bonahala ku ba bo butuna hahulu bo bu mwahal’a mina ni lubasi lwa mina. (1 Pitrosi 5:7) Ni mina mwa kona ku tabela, sina mwa n’a tabezi munna yo muñwi mwa United States. N’a susuelizwe ku bonisa kuli wa lata musal’a hae. Kwa mafelelezo ha n’a ndumebile ni ku bulela kuli “Na ku lata,” n’a komokisizwe ki mwa n’a alabezi musal’a hae. Ka ku lotisa miyoko ya tabo, a li: “Ni na na mi lata, kono ki lona lwa pili luli mwa lilimo ze 25 mu bulela cwalo.” Mu si ke mwa libelela nako ye telele cwalo kuli mu bonise lilato ku sinyalana ni mina ni bana ba mina!

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 28]

Jehova u fa tuso ka Linzwi la hae, yona Bibele