KA LILIMO zeñata, bahanyezi ba litaba zeñozwi mwa Bibele nebasa lumeli kuli Mulena Belishazare yabulezwi mwa buka ya Daniele ki mutu yanaali teñi luli. (Dan. 5:1) Nebasa lumeli cwalo bakeñisa kuli bapumbuli ba lika za kwaikale nebasina bupaki bone bubonisa kuli Belishazare neli mutu wa luli. Kono ka silimo sa 1854, mubonelo wabona neucincize. Kabakalañi?

Ka silimo seo, likwambuyu la muuso wa kwa Britain yabizwa J. G. Taylor, naabatisisize mwa matota a muleneñi waikale wa Ure, afumaneha kwa mboela wa naha ya Iraq kacenu. Teñi ko, mubatisisi yo naafumani lipiza lisikai za lizupa zeneli mwa tawala yetuna yeñwi. Piza ni piza neli ya butelele bwa lisentimita zelishumi, mi fateñi nekucakuzwi litaba zeneñozwi ka muñolo wa maswaniso. Ku yeñwi ya lipiza zeo nekunani manzwi a tapelo a kukupa kuli Mulena Nabonidus wa Babilona ni mwanaa hae wa mweli Belishazare bapile nako yetelele. Nihaiba bahanyezi balumela kuli lika zepumbuzwi zeo libonisa kuli Belishazare neli mutu wa luli.

Nihakulicwalo, Bibele ibonisa kuli Belishazare naasi feela mutu wa luli, kono naali mulena. Niteñi, bahanyezi hape nebasa lumeli taba yeo. Ka mutala, mwa lilimo za ma 1800, caziba yomuñwi wa litaba za sayansi wa kwa England, yabizwa William Talbot, naañozi kuli batu babañwi balumela kuli “Bel-sar-ussur [Belishazare] naabusize ka nako yeswana yanaabusa Nabonidus ndatahe. Kono hakuna bupaki nibobukana bwa taba yeo.”

Nihakulicwalo, kañi yeo neifelisizwe ki litaba zeneñozwi fa lipiza za lizupa zeñwi kakuli nelibonisa kuli Mulena Nabonidus, yena ndatahe Belishazare fokuñwi naasabangi teñi mwa muleneñi omutuna wa Babilona ka lilimo zeñata. Ki mañi yanaali mulena ka nako yanaasiyo? Hatiso yeñwi (Encyclopaedia Britannica) ibulela kuli: “Nabonidus hanaayanga kwa naha isili, naaketanga Belishazare kuli abe mulena mi naamufanga kuzamaisa kalulo yetuna ya mpi yahae.” Taba yeo ibonisa kuli Belishazare naabusanga mwa Babilona mwa sibaka sa ndatahe ka nako yeo. Kabakaleo, mupumbuli yomuñwi wa lika zakale yali caziba wa lipuo yabizwa Alan Millard naañozi kuli kwaswanela “Buka ya Daniele haibiza Belishazare kuli naali ‘mulena.’”

Nihakulicwalo, batanga ba Mulimu bona sihulu baitingile fa bupaki bobufumaneha mwa Bibele bobubonisa kuli litaba zeñozwi mwa buka ya Daniele ki za niti mi liñozwi ka kususumezwa ki moya wa Mulimu.—2 Tim. 3:16.