1, 2. Mutala wa mwanaa sikolo yomuñwi ubonisa cwañi kuli kwakonahala kueza licinceho mwa bupilo?

 MWANAA sikolo yabizwa Tony naasaabatile kutuhela sikolo. Naali ndiala mi naasalati sikolo, mi la Mukibelo ni la Sunda, naatandanga nako yeñata kubuha mafilimu kamba kuba ni balikani bahae. Tony nesi mutu wa mifilifili, mi naasaitusisangi milyani yekola. Naasazibi feela zanaapilela. Mi naasalumeli kuli Mulimu uteñi. Hamulaho wa nako, akopana ni bo muuna ni musalaa hae bane bali Lipaki za Jehova mi ababuzaka lipuzo ka za Mulimu. Bamufa libroshuwa zepeli za Sikuwa, ili broshuwa ya The Origin of Life—Five Questions Worth Asking ni ya Was Life Created?

² Bo muuna ni musalaa hae bao hane bakutile ku Tony, bayo fumana kuli mubonelo wahae neucincize. Naakuta-kutezi kubala libroshuwa zeo kuli mane bafumana kuli neliputani ni kukokonyana. Naababulelezi kuli: “Libroshuwa ze linitusize kulemuha kuli Mulimu uteñi luli.” Alumela kuituta Bibele ni bona, mi hanyinyani-hanyinyani acinca mwanaangela lika mwa bupilo. Hape, akala kueza hande kwa sikolo kuli mane aba yomuñwi wa bana ba sikolo bane baeza hande hahulu. Nihaiba yomuhulu wa sikolo naakomokile kubona mwanaatuselizwe Tony ki litaba zanaaituta mwa Bibele. Ataluseza Tony kuli:  “Mikwa yahao icincize hahulu, mi seueza hande mwa lituto zahao za kwa sikolo. Kana licinceho ze litile kabakala kuli seuswalisana ni Lipaki za Jehova?” Tony alumela mi akalisa kufa bupaki ku yomuhulu wa sikolo yo. Tony apasa hande kwa sikolo mi kacenu usebeza sina paina wa kamita, mi hape ki sikombwa sa puteho. Hape utabile kuli cwale saanani Ndate yalilato, yena Jehova.—Samu 68:5.

3. Jehova ueleza babanca kuli baezeñi?

³ Zeneezahezi ku Tony libonisa kuli Jehova wamiisa pilu mina babanca. Ubata kuli mukondise mwa bupilo, mi mube ni tabo yetuna. Kacwalo, umieleza cwana uli: “Uhupule Mubupi wahao Yomutuna mwa mazazi a bunca bwahao.” (Muek. 12:1) Kueza cwalo haki nto yebunolo mwa lifasi la kacenu. Kono taba yeo haitalusi kuli hakukonahali kueza cwalo. Mwakona kukondisa ka kutusiwa ki Mulimu, isiñi feela hamusali babanca kono ni mwa bupilo bwamina kaufela. Kuli luutwisise taba yeo, halunyakisiseñi zeluituta kwa mutala wa Maisilaele hane bayo hapa Naha ya Sepiso ni kwa mutala wa Davida hanaayo kopana ni Goliati.

4, 5. Ki tuto mañi ya butokwa yelukona kuituta kwa mutala wa Maisilaele hane bayo hapa naha ya Kanana ni kwa mutala wa Davida hanaayo kopana ni Goliati? (Mubone maswaniso a fa likepe 24.)

⁴ Maisilaele hane batuha bakena mwa Naha ya Sepiso, Mulimu naasika balaela kuli baitukiseze ndwa. (Deut. 28:1, 2) Kono naabalaezi kuli bamamele milao yahae ni kumusepa. (Josh. 1:7-9) Mutu naakona kuunga kuli kelezo yeo haitusi sesiñwi! Kono mane yeo neli yona kelezo yende hahulu, kakuli hane baisebelisize, Jehova naabatusize kutula macaba kaufela a Makanana. (Josh. 24:11-13) Ki niti, lutokwa kuba ni tumelo kuli lueze zalubulelela Mulimu, kono haluba ni tumelo kamita lukakondisa. Batu babañata kwamulaho nebaiponezi buniti bwa taba yeo. Mi ni luna kacenu lukatusiwa haiba lubonisa tumelo.

⁵ Goliati neli ndwalume yamaata, yanaaeza limita zebato ba zetaalu kwa butelele, mi naalwalanga lilwaniso za ndwa. (1 Sam. 17:4-7) Kono Davida yena naanani feela lika zepeli ze: kafwililo kanaasweli mwa lizoho ni tumelo yanaanani yona ku Mulimu wahae, yena Jehova. Batu bane basina tumelo, mwendi nebaanga kuli Davida naasina ngana kunahana kuli wakona kuyo lwana ni Goliati. Kono mane nekusi cwalo! Goliati ki yena yanaasina ngana.—1 Sam. 17:48-51.

6. Ki lika mañi zeluka nyakisisa ka butungi?

⁶ Mwa taba yefelile, nelunyakisisize lika zeene zekona kulutusa kuba ni tabo ni kukondisa mwa bupilo. Mi neluitutile kuli lutokwa kuca lico za kwa moya, kuitebuha balikani babande balufile Mulimu, kuitomela likonkwani za kwa moya, ni kuitebuha tukuluho yelunani yona ka kuba batu ba Mulimu. Cwale halunyakisiseñi litaba zeo ka butungi, mi lukabona molukona kuitusiseza likuka ze kwa Samu 16 mwa bupilo bwaluna.

7. (a) Mutu wa kwa moya ki mutu yacwañi? (b) “Kabelo” ya Davida neli nto mañi, mi kabelo yeo nei mutusize cwañi?

⁷ Mutu wa kwa moya ki mutu yabonisa tumelo ku Mulimu, mi uunga lika sina mwaliingela Mulimu. Uitinganga ku Mulimu kuli amuetelele, mi uikatulezi kumamela milao yahae. (1 Makor. 2:12, 13) Davida ulutomezi mutala omunde mwa taba yeo. Naaopezi kuli: “Jehova ki yena kabelo yaka, saanda saka, ni komoki yaka.” (Samu 16:5) “Kabelo” ya Davida neli silikani sahae sesinde ni Mulimu, yena yanaali masabelo ahae. (Samu 16:1) Taba yeo nei mutusize cwañi? Naañozi kuli: “Nitabile hahulu.” Kaniti luli, Davida naabile ni tabo yetuna hahulu kabakala silikani sahae sesitiile ni Mulimu.—Mubale Samu 16:9, 11.

8. Ki lika mañi zekona kumitusa kuba ni tabo ya niti mwa bupilo?

⁸ Batu babandongwama minyaka ni sifumu habakoni kuba ni tabo yanaabile ni yona Davida. (1 Tim. 6:9, 10) Muzwale yomuñwi wa kwa Canada naabulezi kuli: “Lika zeluipumanela mwa  bupilo haki zona zekona kulutahiseza tabo ya niti, kono haiba lufana lika zelunani zona ku Jehova Mulimu, yena Mufani wa lika kaufela, lukaba ni tabo sakata.” (Jak. 1:17) Kaniti, haiba mutiisa tumelo yamina ku Jehova ni kumusebeleza, mukaba ni tabo mwa bupilo, mi mukakondisa. Mukona kutiisa cwañi tumelo yamina? Mutokwa kutanda nako ni Mulimu, ka kubala Linzwi lahae, kunahanisisa pupo yahae ni tulemeno twahae totucwale ka lilato lanani lona ku mina.—Maro. 1:20; 5:8.

9. Mutokwa kuezañi kuli Linzwi la Mulimu limietelele sina mone kubezi ku Davida?

⁹ Ka linako zeñwi, Mulimu ubonisanga kuli walulata ka kulufa kalimelo sina ndate mwaezezanga ku mwanaa hae. Davida naaitebuhile kelezo yende yecwalo. Naabulezi kuli: “Nikalumbeka Jehova, yanifile kelezo. Nihaiba busihu, mihupulo yaka yetibile yanihakulula.” (Samu 16:7) Kaniti, naanahanisisize litaba zanaa mubulelezi Mulimu, kuunga lika sina mwanaa liingela, ni kutuhelela likuka za Mulimu kuli limuetelele. Haiba mubonisa tumelo ka nzila yeswana, lilato lamina ku Mulimu likatiya, mi mukaikatulela kumamela milao yahae. Kueza cwalo hape kuka mitusa kuhula kwa moya. Kaizeli yabizwa Christin naabulezi kuli: “Hanieza lipatisiso ni kunahanisisa zenibala niikutwanga kuli Jehova naañozi litaba zeo kuli linituse.”

10. Ka kuya ka liñolo la Isaya 26:3, kuisa pilu kwa lika za kwa moya kulutusa cwañi?

¹⁰ Hakukomokisi kuli haiba muisa pilu kwa lika za kwa moya, mukaba ni zibo ni temuho, mi mukaba ni mubonelo wa Mulimu ka za lifasi ni zekaezahala kwapili. Ki kabakalañi Mulimu hamifa zibo ni temuho yecwalo? Ubata kuli muitomele likonkwani zende mwa bupilo, mueze likatulo zende, ni kusaikalelwa lika zekaezahala kwapili. (Mubale Isaya 26:3.) Muzwale yapila kwa United States yabizwa Joshua naabulezi kuli: “Kuba ni silikani sesinde ni Jehova kulutusa kuisa pilu kwa lika za butokwa mwa bupilo.” Taba yeo ki ya niti luli, mi ilutahiseza tabo!

11. Davida naabonisize cwañi mwakufumanela balikani ba niti?

¹¹ Mubale Samu 16:3. Davida naaziba mwakufumanela balikani ba niti. Naanani “tabo yetuna” kuba mwahalaa batu bane balata Jehova. Batu bao bataluswa kuli ki “babakenile” kakuli nebanani muzamao omunde mi nebaeza zelukile. Muñoli yomuñwi wa samu naaikutwile cwalo ni yena ka za balikani bahae. Naañozi kuli: “Ni mulikanaa baba kusaba kaufela ni babamamela litaelo zahao.” (Samu 119:63) Sina molunyakisiselize mwa taba yefelile, ni mina mwakona kufumana balikani babande babañata mwahalaa batu babasaba Jehova ni kumuutwa. Mi batu bao bakona kuba babahulu ku mina, litaka zamina kamba banana ku mina.

12. Ki lika mañi zenetahisize kuli Davida ni Jonatani babe balikani?

¹² Muñoli wa samu Davida, naasina feela balikani bane bali litaka zahae. Bibele ilutaluseza za muuna yomuñwi ‘yakutekeha’ yanaabile mulikanaa hae yomutuna. Libizo lahae ki Jonatani. Mane taba ya silikani sabona ki yeñwi ya litaba zende hahulu zeñozwi mwa Bibele. Kono kana mwaziba kuli Jonatani neli yomuhulu ku Davida ka lilimo zebato eza 30? Ki lika mañi zenetahisize kuli babe balikani? Neli tumelo yabona ku Mulimu, likute lene banani lona mwahalaa bona, ni kuitebuha bundume bwanaabonisize yomuñwi ni yomuñwi wabona ka kulwanisa lila za Mulimu.—1 Sam. 13:3; 14:13; 17:48-50; 18:1.

13. Mukona kuba cwañi ni balikani babañata? Mufe mutala.

¹³ Sina Davida ni Jonatani, ni luna lunani “tabo yetuna” yetahiswa ki kulata batu babalata Jehova ni bababonisa tumelo ku yena. Bo Kiera, base basebelelize Mulimu ka lilimo zeñata, batalusa kuli: “Ninani balikani babañata babapila mwa linaha lisili, ili ba lisimuluho ni lizo zeshutana-shutana.” Haiba ni mina muikataza kuba ni balikani babashutana-shutana sina mwanaaezelize kaizeli yo, mukaiponela mo Linzwi  la Mulimu ni moya wahae liswalisaniseza batanga bahae.

14. (a) Ki lika mañi zekona kumitusa kuitomela likonkwani za kwa moya mwa bupilo? (b) Babanca babañwi babuleziñi ka za kuitomela likonkwani za kwa moya?

¹⁴ Mubale Samu 16:8. Davida naaisize pilu kwa kusebeleza Mulimu mwa bupilo bwahae kaufela. Ni mina mukaba ni tabo mwa bupilo haiba kusebeleza Jehova ki yona nto ya butokwa hahulu mwa bupilo bwamina, mi muitomezi likonkwani zemitusa kueza tato yahae. Muzwale yabizwa Steven naaize: “Nibanga ni tabo yetuna hanilemuha kuli nikonile kupeta sikonkwani sene niitomezi, mi niezize zwelopili ya kwa moya.” Muzwale wa mukulwani wa kwa Germany, yasebeleza mwa naha isili, naabulezi kuli: “Hanilati kuli hanika iheta kwamulaho inze nisupezi, nikale kuinyaza kuli nenisika itusisa hande bupilo bwaka kabakala kuli nenieza lika zetusa feela na.” Lusepa kuli ni mina ki mona momuikutwela cwalo. Haiba ki cwalo, muitusise buikoneli bwamina kueza misebezi yekutekehisa Mulimu mi mutuse babañwi. (Magal. 6:10) Muitomele likonkwani za kwa moya, mi mukupe Jehova ka tapelo kuli amituse kulipeta. Mwakona kuba ni buikolwiso bwa kuli ukaalaba litapelo zecwalo.—1 Joa. 3:22; 5:14, 15.

15. Ki likonkwani zecwañi zemukona kuitomela? (Mubone mbokisi yeli, “ Likonkwani Zemukona Kuitomela.”)

¹⁵ Ki likonkwani zecwañi zemukona kuitomela? Mwakona kuitomela likonkwani zecwale ka kualabanga kwa mikopano ya puteho kusina kubala likalabo, kueza bupaina, kamba kuyo sebeleza fa Betele. Hape, mukona kuitomela sikonkwani sa kuituta puo isili, ili yeka mikonisa kuyo sebeleza mwa sibaka mokuitusiswa puo yeo. Muzwale wa mukulwani yabizwa Barak, yali mwa sebelezo ya nako kaufela, naabulezi kuli: “Zazi ni zazi kakusasana, nibanga ni tabo yetuna hahulu kuziba kuli niitusisa maata aka kaufela kusebeleza Jehova, mi hakuna musebezi omuñwi onitahisezanga tabo yecwalo.”

16. Davida naaikutwa cwañi ka za likuka za Jehova zelukile, mi ki kabakalañi?

¹⁶ Mubale Samu 16:2, 4. Sina molunyakisiselize mwa taba yefelile, milao ya Mulimu yelukile ni likuka zahae zalulukulula ka kulutusa kulata zende ni kutoya zemaswe. (Amo. 5:15) Muñoli wa samu Davida naabulezi kuli ‘bunde bufumanwa’ ku Jehova. Linzwi la kwa makalelo lelitolokilwe  kuli “bunde” mwa Bibele, likopanyeleza muhupulo wa muzamao olukile. Jehova uezanga lika zende ka nako kaufela, mi lika zende kaufela zelunani zona lizwa ku yena. Davida naalikile ka taata kulikanyisa Mulimu wahae ka kueza lika zende sina mwanaaezeza Mulimu. Davida hape naatoile lika zanaanga Mulimu kuli limaswe. Lika zeo likopanyeleza kulapela milimu ya maswaniso, ili mukwa oshubulisa batu baba ueza, ni kutahisa kuli Jehova asike afiwa kanya yemuswanela.—Isa. 2:8, 9; Sin. 4:11.

17, 18. (a) Davida naabuleziñi ka za kuswalisana ni bulapeli bwa buhata? (b) Ki lika mañi zetahisanga kuli batu kacenu ‘baatise maswabi abona’?

¹⁷ Mwa linako zebulezwi mwa Bibele, muzamao wa buhule hañata neungiwa kuba kalulo ya bulapeli hane kulapelwa milimu ya buhata. (Hos. 4:13, 14) Batu nebalata kuswalisana ni bulapeli bo bakeñisa kuli nebatabela kuikenya mwa muzamao ocwalo. Nebanahana kuli hane bakaikenya mwa muzamao ocwalo nebakaba ni tabo. Kono nekusikaba cwalo. Davida naabulezi kuli: ‘Bane batukufalezwi kusebeleza milimu isili nebaatisize maswabi abona.’ Hape nebatahisize kuli bana babona babañata banyande hahulu. (Isa. 57:5) Jehova naatoile situhu sesicwalo! (Jer. 7:31) Kambe nemupilile mwa linako zeo, kusina kukakanya, nemuka tabela kuli bashemi bamina babe balapeli ba Jehova, ili babalatelela milao yahae.

¹⁸ Ni kacenu, bulapeli bwa buhata hañata bulumeleza batu kuikenya mwa muzamao wa buhule, mane nihaiba kalombe. Kono kuzwa feela kwamulaho, zezwile mwa kuikenya mwa muzamao ocwalo obaanga batu kuli ki tukuluho libile zemaswe. (1 Makor. 6:18, 19) Sina momulemuhezi, batu ‘baatisize maswabi abona’ ka kueza cwalo. Kacwalo, babanca muteeleze ku Ndataa mina ya kwa lihalimu. Mukolwe kuli haiba mulatelela zamibulelela, mukatusiwa. Muikolwisise mwa pilu yamina kuli muzamao omaswe utahisanga butata bobutuna niha kubonahala kuli babaikenya mwa muzamao ocwalo baikola ka nako ya cwale. (Magal. 6:8) Muzwale yabizwa Joshua, yabulezwi kwamulaho, utalusa kuli: “Lwakona kuitusisa tukuluho yaluna molulatela kaufela, kono haiba luitusisa yona maswe, haluna kuba ni tabo.”

19, 20. Ki limbuyoti mañi zebaka ikola babanca babalatelela zababulelela Jehova ni kubonisa tumelo ku yena?

¹⁹ Jesu naabulelezi balateleli bahae kuli: “Haiba muzwelapili mwa linzwi laka, mu balutiwa baka luli, mukaziba niti, mi niti ika milukulula.” (Joa. 8:31, 32) Tukuluho yeo ikopanyeleza kulukuluha kwa bulapeli bwa buhata, kusaziba niti ya mwa Bibele, kusaba lika zesiyo, ni zeñwi cwalo. Sina molunyakisiselize kwamulaho, kwapili tukuluho yeo ikakopanyeleza ni “tukuluho yemakaza ya bana ba Mulimu.” (Maro. 8:21) Muikole tukuluho yecwalo kacenu ka ‘kuzwelapili mwa linzwi la Kreste,’ kamba lituto zahae. Hamuka eza cwalo, “mukaziba niti” isiñi feela ka kuituta yona kono ni ka kuisebelisa mwa bupilo bwamina.

²⁰ Babanca, muitebuhe tukuluho yamifile Mulimu. Muitusise hande tukuluho yeo, kakuli kueza cwalo kuka mitusa kukondisa kwapili. Muzwale yomuñwi wa mukulwani naabulezi kuli: “Babanca habaitusisa hande tukuluho yabona ka nako ya cwale, bakaeza likatulo zende kwapili ka nako yebaka tokwa kufumana musebezi, kamba kueza katulo ya kunyala kamba kunyalwa kamba kuikatulela kuba makwasha ka nakonyana.”

21. Mutokwa kuezañi kuli muzwelepili kuzamaya mwa nzila yelibisa kwa “bupilo sakata”?

²¹ Mwa lifasi lakale le, batu niha bakabulela kuli baikola bupilo, habapilangi nako yetelele mi habazibangi zekaezahala kwapili. Haluzibi zekaezahala kwapili. (Jak. 4:13, 14) Kacwalo, muzwelepili kuzamaya mwa nzila yelibisa kwa “bupilo sakata,” bona bupilo bobusa feli. (1 Tim. 6:19) Niteñi, Mulimu haluhapelezi kuzamaya mwa nzila yeo. Mañi ni mañi waluna uswanela kuiketela kuzamaya ku yona kamba kutokwa. Kacwalo, muunge Jehova sina “kabelo” yamina. Muitebuhe “lika zende” zeñata zamifile. (Samu 103:5) Mi mube ni tumelo ya kuli hamuka eza cwalo, Jehova uka mifa “tabo yetuna” mi mukaba babatabile “kuya kuile.”—Samu 16:11.