1, 2. (a) Ki kabakalañi hakukonahala kuapala butu bobunca? (b) Ki tulemeno mañi twa butu bobunca totuñozwi kwa Makolose 3:10-14?

 PULELO ya “butu bobunca” ifumaneha habeli mwa Bibele ya Toloko ya Lifasi Lelinca. (Maef. 4:24; Makolo. 3:10) Butu bobunca ki butu bobubupilwe “ka kulikana ni tato ya Mulimu.” Kuapala butu bobunca kwakonahala. Ki kabakalañi halubulela cwalo? Kakuli Jehova naabupile batu ka siswaniso sahae, mi kacwalo lwakona kumulikanyisa ka kubonisa tulemeno twahae totunde.—Gen. 1:26, 27; Maef. 5:1.

² Bakeñisa kuli luhozize sibi kwa bashemi baluna bapili, lubanga ni litakazo zemaswe. Mi mwendi batu belupila ni bona bakona kutahisa kuli lube ni litakazo zemaswe. Nihakulicwalo, bakeñisa kuli Jehova unani makeke, wakona kulutusa kuli lueze lika zeemutabisa. Halunyakisiseñi tulemeno tusikai twa butu bobunca twanaañozi muapositola Paulusi ka kususumezwa ki moya wa Mulimu, ili totuka lutusa kuli luzwelepili kueza lika zetabisa Mulimu. (Mubale Makolose  3:10-14.) Hape lukanyakisisa molukona kuboniseza tulemeno to mwa bukombwa bwaluna.

3. Ki ifi nzila yende hahulu yelukona kubonisa ka yona kuli luapezi butu bobunca?

³ Hamulaho wa kulususueza kuli luapale butu bobunca, Paulusi naazwezipili kutalusa kuli nzila yende hahulu yelukona kubonisa ka yona kuli luapezi butu bobunca ki halusina ketululo. Naabulezi kuli: ‘Hakuna Mugerike kamba Mujuda, kuya kwa mupato kamba kusaya kwa mupato, muzwahule, Mu-kwa-Sitia, mutanga, kamba yalukuluhile.’ a Ki kabakalañi hakusa swaneli kuba ni ketululo mwa puteho kabakala mubala wa litalo, naha kwasimuluha mutu, kamba mayemo a mutu? Kakuli baleteleli ba Kreste ba niti ‘kaufelaa bona ki mutu alimuñwi.’—Makolo. 3:11; Magal. 3:28.

4. (a) Batanga ba Jehova baswanela kuezanga cwañi babañwi? (b) Ki muinelo mañi okona kutahisa kuli Bakreste basike baswalisana?

⁴ Batu babaapezi butu bobunca bakutekanga Bakreste babañwi ni batu babasi Bakreste kusina taba ni mayemo abona, simuluho yabona kamba mubala wa litalo labona. (Maro. 2:11) Kueza cwalo kukona kuba taata mwa libaka zeñwi za lifasi. Ka mutala, mwa South Africa, buñata bwa Lipaki za Jehova basapila mwa libaka zenelukisizwe kuli kupilange ba mushobo wabona—ibe kuli ki mwa libaka za makuwa, za batu babansu, kamba libaka mone kupilanga batu ba mishobo yeshutana-shutana. Ka mukwa ocwalo, ka October 2013, Sitopa Sesietelela nesilumelelize kuli kuezwe tukiso yeipitezi ya kutusa mizwale kuzibana hande, ilikuli ‘bakwalule hahulu lipilu zabona.’ (2 Makor. 6:13) Tukiso yeo neiamañi?

5, 6. (a) Ki litukiso mañi zeneezizwe mwa naha yeñwi kuli litiise swalisano mwahalaa batu ba Mulimu? (Mubone siswaniso sesi fa likepe 22.) (b) Ki bunde bufi bobuzwile mwateñi?

⁵ Nekuezizwe litukiso za kuli liputeho zepeli zeitusisa lipuo zeshutana kamba za mushobo oshutana likopanange hamoho ka linako zeñwi kwa mafelelezo a sunda. Mizwale ni likaizeli ba mwa liputeho zepeli nebaswalisananga hamoho mwa musebezi wa kukutaza, kukopana hamoho, ni kuikola siango kwa mandu abona. Liputeho zeñata neliezize tukiso ye, mi ofisi ya mutai neiamuhezi lipiho zende zeñata ka za teñi, mane nihaiba lipiho zezwelela kwa batu babasi Lipaki. Ka mutala, muuna yomuñwi wa bulapeli naabulezi kuli: “Hani yomuñwi wa Lipaki za Jehova, kono nibata kumitaluseza kuli musebezi wamina wa kukutaza uonga-ongilwe hande luli mi muswalisani, kusina taba kuli musimuluha kai.” Lipaki za Jehova nebaikutwile cwañi ka za tukiso yeo?

⁶ Sapili, kaizeli yabizwa Noma yabulela puo ya Sikosa naasalukuluhangi kumema mizwale ba makuwa ba mwa puteho ya Sikuwa kuli bato mupotela kwa ndu yahae yenesina lika zeñata. Kono hasamulaho wa kukutaza ni Lipaki ba makuwa ni kubapotela kwa mandu abona, naabulezi kuli: “Kanti ni bona ki batu sina luna!” Kacwalo, nako hane ifitile ya kuli puteho yanaaswalisana ni yona ya Sikosa imeme mizwale ni likaizeli ba puteho ya Sikuwa, alukisa lico ni kumema mizwale ni likaizeli ba mwa puteho yeo. Kwa baenyi bao, nekunani muzwale wa mukuwa yanaali muuna-muhulu mwa puteho. Bo Noma bali: “Nenikomokile hahulu kuli muzwale yo naaiketezi kuina fa kreti ya pulasitiki yenyinyani-nyani.” Kabakala tukiso yeo yesazwelapili, mizwale ni likaizeli babañata bafumani balikani babañwi mi baikatulezi kuzwelapili kueza siango mi mizwale ba mwa liputeho zeñwi.

7. Ki kabakalañi haluswanela kuzwelapili kubonisa mukekecima?

⁷ Lifasi la Satani lisika fela kale, lukazwelapili kukopananga ni miliko. Lutalimana ni matata  acwale ka kutokwa mibeleko, makulanu amatuna, nyandiso, likozi za ka taho, kusinyehelwa ki lika zaluna bakeñisa bukebenga kamba matata amañwi. Lutokwa kuba ni mukekecima kuli lutusanange haluli mwa manyando kamba halukopana ni matata. Kuba ni lilato ni mukekecima kuka lutusa kubonisa sishemo. (Maef. 4:32) Tulemeno twa butu bobunca to, tuka lutusa kulikanyisa Mulimu ni kuomba-omba babañwi.—2 Makor. 1:3, 4.

8. Ki limbuyoti mañi zekona kubateñi haiba lubonisa mukekecima ni sishemo kwa batu kaufela mwa puteho? Mufe mutala.

⁸ Lukona kubonisa cwañi kuli luiyakatwa hahulu bazwahule kamba babasina hande lika mwa puteho yaluna? Luswanela kuba balikani ba batu bao ni kubatusa kuli baikutwe kuba ba butokwa mwa puteho. (1 Makor. 12:22, 25) Munyakisise mutala wa bo Dannykarl bane batutezi kwa Japan kuzwa kwa Philippines. Kwa musebezi wabona, nebasa eziwangi hande sina mone baezezwanga babeleki babañwi ba mwa naha yeo. Hasamulaho, bayo fumaneha kwa mukopano wa Lipaki za Jehova. Bo Dannykarl babulela kuli: “Buñata bwa batu bane baliteñi neli ba kwa Japan, nihakulicwalo, neba niamuhezi hande, mane inge kuli neba niziba.” Mizwale bao nebazwezipili kubabonisa sishemo, mi taba yeo yabatusa kueza zwelopili yetuna kwa moya. Hasamulaho, nebakolobelizwe, mi kacenu seli baana-bahulu mwa puteho. Baana-bahulu babañwi baikutwa kuli bo Dannykarl ni bo musalaa bona, bo Jennifer, batomela babañwi mutala omunde mwa puteho. Baana-bahulu babulela cwana ka za bona, bali: “Banolofalize bupilo bwabona ka kuba mapaina mi batomela babañwi mutala wa kubeya za Mubuso mwa sibaka sapili.”—Luka 12:31.

9, 10. Mufe mitala yebonisa limbuyoti zelukona kuba ni zona halubonisa mukekecima mwa bukombwa.

⁹ Halutaluseza babañwi taba yende ya Mubuso, lunani kolo ya ‘kueza zende kwa batu kaufela.’ (Magal. 6:10) Lipaki babañata baikatazanga kuituta puo yenca kuli batuse batu babazwa mwa linaha lisili. (1 Makor. 9:23) Taba yeo itahisize limbuyoti zeñata. Ka mutala, kaizeli yomuñwi yali paina kwa Australia wa libizo la Tiffany naaitutile puo ya Siswahili kuli atuse puteho ya Siswahili ye mwa muleneñi wa Brisbane. Nihaike kuli neku babezi taata kuituta Siswahili, bo Tiffany babile ni limbuyoti zeñata. Babulela kuli: “Haiba mubata kuikola hahulu bukombwa bwamina, mututele mwa puteho yeitusisa puo ya mwa naha isili. Hamuba mwa puteho yeo, mukaikutwa sina mutu yaile kwa naha isili kono inze muli mwa muleneñi wamina. Mukaikola siango sa mizwale babazwa mwa linaha lisili ni kuiponela swalisano yetuna ye mwahalaa luna.”

 ¹⁰ Hape munyakisise mutala wa lubasi loluñwi lolupila kwa Japan. Bo Sakiko, ili basali babapepezwi mwa lubasi lo, babulela kuli: “Hane lubanga mwa bukombwa mwa lilimo za ma 1990, hañata nelukopananga ni batu babazwa mwa naha ya Brazil. Hane lubabonisanga mañolo mwa Bibele yabona ya Siputukisi, acwale ka Sinulo 21:3, 4 ni Samu 37:10, 11, 29, nebateelezanga ka tokomelo mi fokuñwi mane nebalotisanga miyoko.” Kono lubasi lwa bo Sakiko nelubonisize mukekecima kwa batu bao ka linzila zeñwi hape. Bo Sakiko babulela kuli: “Hane lulemuhile kuli nebatabela kuziba za Mulimu, lwakala kuituta Siputukisi sina lubasi.” Hasamulaho, lubasi lwa bo Sakiko nelutusize kuli kutomiwe puteho ya Siputukisi. Mwa lilimo zeo kaufela, lubasi lo, nelutusize bazwahule babañata kuba batanga ba Jehova. Bo Sakiko bazwelapili kubulela kuli: “Nekuluungezi nako kuli -luitute Siputukisi, kono lubile ni limbuyoti zeñata ili zefita buikatazo bone luezize. Luitumela hahulu ku Jehova.”—Mubale Likezo 10:34, 35.

11, 12. (a) Ki kabakalañi haluswanela kuapala butu bobunca? (b) Ki lika mañi zeka lutusa kuzwelapili kuikokobeza?

¹¹ Luswanela kuapala butu bobunca kabakala kuli lubata kukuteka Jehova, isi kuli lulumbiwe ki batu. Muhupule kuli nihaiba lingeloi lene lipetahalile kwa makalelo, nelitilo fita fa kueza sibi kabakala kuikuhumusa. (Mubapanye Ezekiele 28:17.) Kacwalo, kutaata hahulu kwa batu babasika petahala kuambuka buikuhumuso ni buikankabeki! Nihakulicwalo, lwakona kuapala buikokobezo. Ki lika mañi zeka lutusa kueza cwalo?

¹² Kuli luzwelepili kuikokobeza, zazi ni zazi luswanela kubanga ni nako ya kunahanisisa litaba zelubala mwa Linzwi la Mulimu. (Deut. 17:18-20) Sihulu luswanela kunahanisisanga lituto zanaalutile Jesu ni mutala wahae omunde wa kusebeleza babañwi ka buikokobezo. (Mat. 20:28) Mane Jesu naatapisize mahutu a baapositola bahae. (Joa. 13:12-17) Hape luswanela kulapelanga kamita kuli Mulimu alufe moya wahae okenile ilikuli ulutuse kulwanisa mukwa olukona kuba ni ona wa kuikutwa kuli lufita babañwi.—Magal. 6:3, 4; Mafil. 2:3.

13. Ki limbuyoti mañi zeluka fumana haiba luikokobeza?

¹³ Mubale Liproverbia 22:4. Balapeli ba niti kaufela baswanela kuba ni buikokobezo, mi habaeza cwalo, bakafumana limbuyoti zeñata. Haiba luikokobeza, lukatahisa kuli mwa puteho kube ni kozo ni swalisano. Hape haiba luba ni buikokobezo ni kuzwelapili kubonisa kalemeno kao, Mulimu uka lushemuba. Muapositola Pitrosi naabulezi kuli: “Kaufelaa mina muapale buikokobezo hamusebelisana ni babañwi, kakuli Mulimu uhanyeza babaikankabeka, kono ufa sishemo sahae ku babaikokobeza.”—1 Pit. 5:5.

14. Ki mañi yalutomezi mutala omunde hahulu wa kubonisa bunolo ni pilu-telele?

¹⁴ Mwa lifasi kacenu, batu babanani bunolo ni pilu-telele hañata baangiwa kuli bafokola. Mubonelo wo hausika luka! Tulemeno totunde to, tusimuluha ku Yamaata Kaufela mwa pupo kamukana. Jehova Mulimu ulutomezi mutala omunde hahulu wa kubonisa bunolo ni pilu-telele. (2 Pit. 3:9) Munyakisise mwanaaitusiselize mangeloi kualaba lipuzo zanaabuzizwe ki Abrahama ni Lota. (Gen. 18:22-33; 19:18-21) Jehova hape naazwezipili kuswalela sicaba sa Isilaele ka lilimo zefitelela 1,500, niha nesizwezipili kumufulalela.—Ezek. 33:11.

15. Jesu naalutomezi cwañi mutala wa kubonisa bunolo ni pilu-telele?

¹⁵ Jesu ‘naanani musa.’ (Mat. 11:29) Naazwezipili kubonisa pilu-telele kwa balutiwa bahae niha nebabonisize bufokoli bobutuna. Ka nako ya  bukombwa bwahae bwa fa lifasi, Jesu naatamelelizwe litaba za buhata ki batu ba bulapeli bane bamulwanisa. Nihakulicwalo, naabonisize bunolo ni pilu-telele kuisa nako yabulaiwa ka kusaluka. Ka nako yanaautwa hahulu butuku fa kota ya linyando, Jesu naalapezi ku Ndatahe kuli aswalele batu bane bamubulaya, mi naaize, “kakuli habazibi sebaeza.” (Luka 23:34) Kaniti, Jesu naalutomezi mutala omunde hahulu wa kubonisa bunolo ni pilu-telele haluli mwa miinelo yeutwisa butuku kamba halunyandiswa!—Mubale 1 Pitrosi 2:21-23.

16. Lukona kubonisa cwañi bunolo ni pilu-telele?

¹⁶ Lukona kubonisa cwañi bunolo ni pilu-telele? Paulusi naabonisize nzila yeñwi yelukona kueza cwalo ka yona, hanaabulelezi Bakreste babañwi kuli: “Muzwelepili kutuhelelana ni kuswalelana ka pilu kaufela mutu ni kwanani libaka la kutongoka yomuñwi. Sina Jehova hamiswalezi ka pilu kaufela, ni mina mueze nto yeswana.” (Makolo. 3:13) Kaniti, lutokwa kuba ni bunolo ni pilu-telele kuli lumamele taelo yeo. Kono haiba luswalela babañwi, lukatahisa kuli mwa puteho kube ni swalisano.

17. Ki kabakalañi halutokwa kuba ni bunolo ni pilu-telele?

¹⁷ Mukreste kaufela utokwa kuapala bunolo ni pilu-telele. Luswanela kuba ni tulemeno to kuli lupiliswe. (Mat. 5:5; Jak. 1:21) Sa butokwa ni kufita kikuli, halubonisa tulemeno to, lukuteka Jehova mi lutusa babañwi kumamela kelezo yefumaneha mwa Bibele.—Magal. 6:1; 2 Tim. 2:24, 25.

18. Lilato liswalisana cwañi ni kutokwa ketululo?

¹⁸ Tulemeno kaufela tolunyakisisize mwa taba ye, tuswalisana hahulu ni lilato. Ka mutala, mulutiwa Jakobo naafile kelezo kwa mizwale bahae bakeñisa kuli nebakuteka bafumi ni kuketulula babotana. Naabonisize kuli mupilelo ocwalo neusa lumelelani ni mulao wa mulena, oli: “Ulukela kulata wahenu mouitatela.” Kihona aekeza kubulela kuli: “Haiba muzwelapili kubonisa ketululo, mueza sibi.” (Jak. 2:8, 9) Kono lilato lika lususueza kusaketulula babañwi ibe kuli baitutile, ki ba mushobo ufi, kamba banani mayemo acwañi. Kaniti, luswanela kubonisa luli kuli haluna ketululo. Kutokwa ketululo kuswanela kuba kalulo ya butu bwaluna.

19. Ki kabakalañi haluswanela kuapala lilato?

¹⁹ Lilato hape “linani pilu-telele ni sishemo” mi “haliitundumuni.” (1 Makor. 13:4) Kaniti, lutokwa kuba ni pilu-telele, sishemo, ni buikokobezo kuli luzwelepili kukutaza taba ya Mubuso kwa batu babañwi. (Mat. 28:19) Tulemeno to hape tuka lutusa kuutwana ni mizwale ni likaizeli kaufela mwa puteho. Ki limbuyoti mañi zeluka fumana halubonisa lilato lelicwalo? Liputeho zaluna likaswalisana, ili kulumbekehisa Jehova, mi batu bakatabela kuswalisana ni puteho. Ki lona libaka Bibele haiungula taba yeo yetalusa butu bobunca ka manzwi aali: “Kwandaa lika zeo kaufela, muapale lilato, kakuli lilato liswalisanisa batu ka kutala.”—Makolo. 3:14.

20. (a) Ki lipuzo mañi zeluswanela kuipuza, mi ki kabakalañi? (b) Ki lika mañi zelunyolelwa kuikola kwapili?

²⁰ Yomuñwi ni yomuñwi waluna uswanela kuipuza kuli: ‘Ki lifi zeñwi zeniswanela kueza kuli nitubule butu bwakale ni kubuambuka?’ Luswanela kulapelanga kamita kuli Mulimu alutuse ni kulika ka taata kutuhela moya ni likezo zekona kulupaleliswa kuca saanda sa Mubuso wa Mulimu. (Magal. 5:19-21) Hape luswanela kuipuza kuli: ‘Kana nazwelapili kuuncafazwa mwa moya osusumeza munahano waka?’ (Maef. 4:23, 24) Ka ku ba Bakreste, kaufelaa luna luswanela kuapala butu bobunca ni kuzwelapili kubuapala, kufitela lukona kueza cwalo ka kutala. Ka nako yeo, lukaikola bupilo bobunde hahulu, mi batu kaufela bakaapala butu bobunca inze bali babapetahalile!