1. Ki mwa nzila ifi mo Jobo naazibile hande Jehova?

 KWA lipuisano zanaabile ni zona Jobo mwa bupilo bwahae kaufela, kunani puisano yeneli yona yende hahulu, ili puisano yanaabile ni yona ni Jehova Mulimu. Mwa puisano yeo, Jehova naaitusisize lika zeñwi zabupile zemakaza kutusa Jobo kulemuha butali bwahae ni kuli wakona kubabalela batanga bahae. Ka mutala, Mulimu naahupulisize Jobo kuli wababalelanga lifolofolo; kacwalo, naakona kumubabalela ni yena. (Jobo 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Jobo naaitutile zeñata ka za tulemeno twa Mulimu wahae ka kunyakisisa lika zabupile.

2. Ki kabakalañi hakukona kulubela taata kubuha ni kunahanisisa lika zabupile Jehova?

² Ni luna lwakona kuituta zeñata ka za Mulimu waluna ka kuba ni nako ya kubuha ni kunahanisisa lika zabupile. Nihakulicwalo, fokuñwi kukona kulubela taata kueza cwalo. Haiba lupila mwa tolopo yetuna, kukona kulubela taata kulemuha lika zabupile Jehova zazi ni zazi. Nihaikaba kuli kolupila kunani lika zeñata zebupilwe, lukona kuikutwa kuli haluna nako ya kubuha ni kunahanisisa lika zeo. Kacwalo, halunyakisiseñi libaka hakuli kwa butokwa kubanga ni nako ya kubuha ni kunahanisisa lika zabupile Mulimu ni libaka halutokwa kuikataza kueza cwalo. Mwa taba ye, lukanyakisisa mo Jehova ni Jesu nebaitusiselize lika zebupilwe kuli balulute lituto za butokwa ni zeluswanela kueza kuli luitute lituto zeñwi kwa pupo.

3. Ki lika mañi zebonisa kuli Jehova naabata kuli Adama aikole pupo yahae?

³ Jehova naabata kuli mutu wapili aikole pupo yahae. Mulimu hanaabupile Adama, naamubeile mwa simu yende hahulu  kuli apile mwateñi mi naamufile musebezi wa kulima simu yeo ni kuiyandulula. (Gen. 2:8, 9, 15) Munahane feela tabo yetuna yanaabile ni yona Adama kubona lipeu halimela ni lipalisa halitubula! Yeo neli tohonolo yetuna luli yanaabile ni yona Adama ya kubabalela simu ya Edeni! Jehova hape naafile Adama musebezi wa kufa lifolofolo zeshutana-shutana mabizo. (Gen. 2:19, 20) Jehova naakona kueza musebezi wo; niteñi, naafile Adama kuli aueze. Kusina kukakanya, Adama naabanga ni nako ya kubuha lifolofolo kuli alizibe hande ni kuziba mikwa yazona pili asika lifa kale mabizo. Kubonahala kuli Adama naaikozi kueza musebezi wo. Kusina kukakanya, musebezi wo neutusize Adama kuitebuha hahulu butali bwa Ndatahe, bukwala bwahae, ni bunde bwa lika zabupile.

4. (a)Ki lifi libaka leliñwi haluswanela kubuha ni kunahanisisa pupo? (b) Kwa lika zebupilwe ki lifi zemutabela hahulu?

⁴ Libaka leliñwi haluswanela kubuha ni kunahanisisa lika zebupilwe kikuli Jehova ubata kuli lueze cwalo. Ulutaluseza kuli: “Hamuinulele meeto amina kwahalimu, mi mutalime.” Ki hona alubuza kuli: “Ki mañi yabupile lika zeo?” Lwaziba kalabo ya puzo yeo. (Isa. 40:26) Jehova ubupile lika zeñata zemakaza ze mwa mahalimu, fa lifasi, ni mwa liwate, mi lika zeo likona kululuta zeñata ka za hae. (Samu 104:24, 25) Mi munahane feela mwalubupezi Mulimu. Ulubupile ka nzila yelukonisa kuitebuha lika zende zabupile. Hape ulubupile ka nzila yelukonisa kuikola lika zeshutana-shutana zabupile ka kuitusisa buikoneli bwaluna bwa kubona, kuutwa, kuswala, kuziba muutwahalelo wa lico, ni kulupelela.

5. Sina mokuboniselizwe kwa Maroma 1:20, lukatuseha cwañi haiba lubuha ni kunahanisisa lika zabupile Jehova?

⁵ Bibele ilutaluseza libaka leliñwi la butokwa haluswanela kubuha ni kunahanisisa lika zebupilwe. Pupo iluluta ka za tulemeno twa Jehova. (Mubale Maroma 1:20.) Ka mutala, halubona lika zabupile Jehova, lulemuha kuli libupilwe hande hahulu. Taba yeo ibonisa kuli Mulimu unani butali. Mi munahane feela lico zeshutana-shutana zeluikolanga. Taba yeo ibonisa hande kuli Jehova walata batu. Haiba lulemuha tulemeno twa Jehova kwa lika zabupile, luka muziba hande mi lukasutelela hahulu ku yena. Cwale halunyakisiseñi mo Jehova aitusiselize lika zebupilwe kuli alute batu lituto za butokwa.

6. Ki lika mañi zelukona kuituta halubona linyunywani zeshimbulukela kwa sibaka sesiñwi?

⁶ Jehova uezanga lika ka nako yatomile. Silimo ni silimo, kwa mafelelezo a February  ni fahalaa May, Maisilaele nebabonanga limombo halishimbuluka kuliba kwa mutulo. Mulimu naataluselize Maisilaele kuli: “Mombo wa mwa mbyumbyulu waziba linako za mwaha.” (Jer. 8:7) Sina feela Jehova atomile nako foliswanela kushimbulukela linyunywani zeo, utomile nako ya fakafela katulo yahae. Kacenu, halubona linyunywani zeshimbulukela kwa sibaka sesiñwi, luba ni buikolwiso bwa kuli Jehova utomile nako fakafeliseza lifasi lelimaswe le.—Hab. 2:3.

7. Lukona kuitutañi halubona nyunywani hainze ifufa? (Isaya 40:31)

⁷ Jehova ufanga batanga bahae maata. Ka kuitusisa Isaya, Jehova naasepisize batu bahae kuli naaka bafa maata kuli ‘bafufe kuya mwahalimu sina limbande’ hane bakafelelwa ki maata kamba kuzwafa. (Mubale Isaya 40:31.) Maisilaele nebatwaezi kubona limbande halifufa kuya mwahalimu kusina kuikataza hahulu, ili ka kutusiwa ki moya one ufuka kuya mwahalimu. Taba yeo ibonisa hande kuli sina feela Jehova hafanga maata linyunywani zeo, hape wakona kufa maata batanga bahae. Nako kaufela hamubona nyunywani yemaata yeo inze ilenda mwa mbyumbyulu kusina kuitusisa hahulu mafufa ayona, muhupule kuli Jehova wakona kumifa maata a kutiyela miinelo yetaata yemukopana ni yona.

8. Kunyakisisa lika zabupile Jehova nekutusize cwañi Jobo, mi luitutañi kwa taba yeo?

⁸ Luswanela kusepa Jehova. Jehova naatusize Jobo kumusepa hahulu. (Jobo 32:2; 40:6-8) Mulimu hanaaambola ni Jobo, naatalusize lika zeñata zabupile zecwale ka linaleli, malu, ni mamonyi. Jehova hape naabulezi za lifolofolo zecwale ka poho ya mwa naheñi ni pizi. (Jobo 38:32-35; 39:9, 19, 20) Lika zeo kaufela nelisika tusa feela Jobo kulemuha maata amatuna anani ona Mulimu kono hape neli mutusize kulemuha lilato lahae ni butali bwahae bobutuna. Puisano yeo neitusize Jobo kusepa hahulu Jehova nikufita. (Jobo 42:1-6) Ka mukwa oswana, haiba lubuha ni kunahanisisa lika zabupile Jehova, lukalemuha kuli unani butali bobutuna ni maata amatuna kulufita. Hape wakona kufelisa miinelo yetaata kaufela yelukopana ni yona, mi ukaeza cwalo luli. Taba yeo yakona kulutusa kumusepa hahulu.

9-10. Lizazi ni pula lilulutañi ka za Jehova?

⁹ Jesu naaziba hande pupo. Ka kuba “mubeleki wa sikwala,” naabile ni tohonolo ya kusebeza ni Ndatahe kubupa pupo kaufela. (Liprov. 8:30) Hamulaho wa fo, Jesu hanaali fa lifasi, naaitusisize pupo kuluta balutiwa bahae ka za Ndatahe. Halunyakisiseñi lituto lisikai zanaalutile.

¹⁰ Jehova ubonisa batu kaufela lilato. Mwa Ngambolo ya fa Lilundu, Jesu naabulelezi balutiwa bahae ka za lika zepeli za mwa pupo zebasa isezangi hahulu pilu batu babañata, ili: liseli la lizazi ni pula. Lika zepeli zeo lilutusa kuzwelapili kupila. Jehova naakona kutima batu babasa musebelezi lika zeo. Kono ka lilato, upazuliseza batu kaufela lizazi ni kubaneliseza pula. (Mat. 5:43-45) Jesu naaitusisize mutala wo kuluta balutiwa bahae kuli Jehova ubata kuli lubonise batu kaufela lilato. Nako kaufela halubona lizazi halilikela kamba pula hainela, luswanela kuhupula kuli Jehova ulata batu kaufela. Mutala wahae uswanela kulususueza kubonisa lilato leliswana ka kukutaza kwa batu kaufela.

11. Kubuha linyunywani za lihalimu kukona kulutusa cwañi?

¹¹ Jehova ulutusanga kufumana lika za kwa mubili. Mwa ngambolo yeswana yeo, Jesu hape naabulezi kuli: “Hamutalimisise linyunywani za lihalimu; halicali peu kamba  kukutula kamba kukubukanya mwa mabulukelo, kono Ndataa mina ya kwa lihalimu walifepa.” Kubonahala kuli batu bane basweli kuteeleza ku Jesu nebabona linyunywani inze lifufa mwahalimu hanaa babuzize kuli: “Kana mina hamu ba butokwa hahulu kufita linyunywani?” (Mat. 6:26) Yeo neli nzila yelilato yanaaitusisize Jesu kulukolwisa kuli Jehova uka lutusa kufumana lika za kwa mubili. (Mat. 6:31, 32) Tuto yeo yeluituta kwa pupo izwelapili kutusa batanga ba Mulimu babasepahala. Kaizeli yasali yomunca yasebeza sina paina kwa Spain, naazwafile bakeñisa kupalelwa kufumana ndu yende mwakuina. Kono kaizeli yo naasusuelizwe hahulu hamulaho wa kubona linyunywani inze lica lipeu ni litolwana zeñwi. Utalusa kuli: “Linyunywani zeo neli nihupulisize kuli Jehova walibabalela mi ni na uka nibabalela.” Hamulaho wa nako kuzwa fo, kaizeli yo afumana ndu mwakuina.

12. Ka kuya ka Mateu 10:29-31, luitutañi ka za Jehova kwa litaha?

¹² Jehova uunga mañi ni mañi waluna kuba wa butokwa. Pili asika luma kale baapositola bahae kuyo kutaza, Jesu naabatusize kuli basike basaba batu bane baka balwanisa. (Mubale Mateu 10:29-31.) Naaezize cwalo ka kubataluseza za linyunywani zeñwi zezibahala hahulu mwa Isilaele, zona litaha. Jesu hanaali fa lifasi, linyunywani zeo nelileka masheleñi amanyinyani hahulu. Kono naataluselize balutiwa bahae kuli: “Hakuna nihaiba iliñwi ku zona yekawela fafasi Ndataa mina asalemuhi.” Mi naaekelize kubulela kuli: “Mu ba butokwa hahulu kufita litaha zeñata.” Ka kuitusisa mutala wo, Jesu naatusize balutiwa bahae kulemuha kuli Jehova naanga mañi ni mañi wabona kuba wa butokwa; kacwalo, nebasa swaneli kusaba nyandiso. Kusina kukakanya, balutiwa ba Jesu nebahupulanga manzwi ahae hane babonanga litaha inze bakutaza mwa litolopo ni minzi. Nako kaufela hamubona kanyunywani, muhupulange kuli Jehova umiinga kuba ba butokwa hahulu ka butu kakuli ni mina “mu ba butokwa hahulu kufita litaha zeñata.” Ka tuso yahae, hamuna kusaba sesiñwi hamulwaniswa.—Samu 118:6.

13. Ki lika mañi zeluswanela kueza kuli luitute zeñata kwa lika zebupilwe?

¹³ Kunani lituto zeñwi zeñata zelukona kuituta ka za Jehova kwa lika zebupilwe. Ki lika mañi zekona kulutusa kueza cwalo? Sapili, luswanela kubanga ni nako ya kubuha ni kunahanisisa lika zebupilwe. Sabubeli, luswanela kunahanisisa zeluituta kwa lika zeo ka za Jehova. Kono fokuñwi kukona kulubela taata kueza cwalo. Kaizeli yabizwa Géraldine, yapila kwa Cameroon, utalusa kuli: “Nihulezi mwa tolopo yetuna, mi nenilemuhile kuli nenitokwa kuikataza kuli nibuhe ni kunahanisisa lika zebupilwe.” Muzwale yomuñwi yali muuna-muhulu, wa libizo la Alfonso, utalusa kuli: “Nilemuhile kuli nitokwa kubanga ni nako ya kuba ninosi kuli nibuhe  ni kunahanisisa lika zabupile Jehova ni kubona zenikona kuituta kwa lika zeo.”

14. Kunahanisisa lika zabupile Mulimu nekutusize cwañi Davida?

¹⁴ Davida naabanga ni nako ya kunahanisisa za pupo ya Mulimu. Naabulelezi Jehova kuli: “Hanibona mahalimu ahao, misebezi ya minwana yahao, kweli ni linaleli zeulukisize, nili: Mutu ki mañi kuli umuhupule?” (Samu 8:3, 4) Kaniti luli, Davida hanaatalimelanga kwa lihalimu busihu, naasaitebuhangi feela lika zebupilwe hande. Kono hape naanahanisisanga zanaaituta kwa linaleli ka za Mulimu. Naaitutile kuli Jehova ki yomutuna. Ka linako zeñwi, Davida naanahanisisanga mone uezelizwe mubili wahae hanaali mwa mba ya mahe. Kunahanisisa lika zemakaza zeo, neku mutusize kuitebuha hahulu butali bwa Jehova.—Samu 139:14-17.

15. Ki tufi tulemeno twa Jehova tomulemuhile kwa lika zabupile? (Samu 148:7-10)

¹⁵ Sina Davida, ni luna halutokwi kuikataza hahulu kuli lufumane lika zebupilwe zelukona kunahanisisa ka za teñi. Mwakona kulemuha tulemeno twa Jehova totuñata haiba mutalimisisa lika zabupile mwa sibaka semuli ku sona. Ka mutala, mwakona kulemuha maata a Jehova hamuutwa mufutumala wa lizazi fa litalo lamina. (Jer. 31:35) Nako kaufela hamubona nyunywani haieza siyaleto sayona, munahanisisange za butali bwa Mulimu. Hamubona kanjanana hakabapalisa muhata wakona, muhupulange kuli Jehova ki Mulimu yatabile mi ubata kuli luikole bupilo. Mi nako kaufela hamubona me inzaa bapala ni mwanaa hae, muitumele ku Jehova kabakala lilato lahae. Lwakona kuituta zeñata ka za Jehova kwa lika kaufela zabupile, ibe kuli ki zetuna kamba ki zenyinyani, ibe kuli li kwahule kamba li fakaufi, kakuli lika zeo kaufela zamulumbeka.—Mubale Samu 148:7-10.

16. Luswanela kuikatulela kuezañi?

¹⁶ Mulimu waluna unani butali, lilato, maata amatuna, mi lika kaufela zabupile ki zende. Lwakona kulemuha tulemeno to ni totuñwi totuñata ka kubuha ni kunahanisisa lika zebupilwe. Haike kaufelaa luna lubange ni nako ya kubuha lika zabupile Jehova ni kunahanisisa zeluituta kwa lika zeo ka za hae. Haiba lueza cwalo, lukasutelela hahulu ku Mubupi waluna. (Jak. 4:8) Mwa taba yetatama, lukanyakisisa mo bashemi bakona kuitusiseza lika zebupilwe kutusa bana babona kusutelela ku Jehova.