1. Ki kabakalañi mizwale ba mikulwani habali ba butokwa mwa puteho?

 MIZWALE ba mikulwani, kunani lika zeñata zemukona kueza kuli mutuse puteho. Buñata bwamina musamata mali, mi mutiile. (Liprov. 20:29) Mizwale ni likaizeli baitebuha musebezi omueza mwa puteho. Mwendi mubata kuli kwapili musebeze sina sikombwa sa puteho. Kono mwendi muikutwa kuli babañwi bamiinga kuli musali banana hahulu kamba hamusika fita ku zekonisa kuli mufiwe buikalabelo bwa butokwa. Nihaike kuli musali banana, kunani lika zemukona kueza ka nako ya cwale kuli mizwale ni likaizeli mwa puteho bamisepe ni kumikuteka.

2. Lukanyakisisañi mwa taba ye?

² Mwa taba ye, lukanyakisisa zanaakopani ni zona Mulena Davida mwa bupilo. Hape lukanyakisisa ka bukuswani zene bakopani ni zona malena ba Juda bababeli, ili Asa ni Josafati. Hasamulaho, lukanyakisisa miinelo yetaata yene bakopani ni yona baana babalaalu bao, zene baezize hane bakopani ni miinelo yetaata yeo, ni zebakona kuituta mizwale ba mikulwani kwa mitala yabona.

3. Babanca bakona kutusa cwañi mizwale ni likaizeli ba basupali mwa puteho?

³ Davida hanaasali mwanana, naaitutile kueza misebezi yenetusize batu babañwi. Kaniti, Davida naali mutu wa kwa  moya, naali mulizi wa lipina wa sikwala, mi naaitusisize buikoneli bwahae kuli atuse Saule, yena mulena yanaaketilwe ki Mulimu. (1 Sam. 16:16, 23) Mizwale ba mikulwani, kana munani buikoneli bobukona kutusa babañwi mwa puteho? Buñata bwamina munani buikoneli. Ka mutala, mwendi mulemuhile kuli mizwale ni likaizeli babañwi ba basupali batokwa kutusiwa kuli bazibe mobakona kuitusiseza hande matabuleti abona ni lipangaliko zeñwi habaeza tuto ya ka butu ni habali kwa mikopano. Bakeñisa kuli mwaziba mwakuitusiseza lipangaliko zeo, mwakona kutusa hahulu mizwale ni likaizeli bamina ba basupali.

4. Sina Davida, ki tulemeno mañi tobaswanela kuba ni tona mizwale ba mikulwani? (Mubone siswaniso sesi fa kava.)

⁴ Mwa bupilo bwahae bwa ka zazi ni zazi, Davida naabonisize kuli naali mutu yanaaitingwa ni yanaasepahala. Ka mutala, hanaasali mutangana naaezize mwanaakonela kaufela kubabalela lingu za ndatahe. Mi musebezi wo neli otaata luli. Davida hasamulaho naabulelezi Mulena Saule kuli: “Mutangaa hao ki mulisana wa lingu za ndatahe, mi kukile kwataha tau, ni bere, mi yeñwi ni yeñwi yazona neitilo swala ngu mwa mutapi. Nailatelela ni kuyo inata mi nayangwela ngu mwa mulomo wayona.” (1 Sam. 17:34, 35) Davida naaziba kuli naanani buikalabelo bwa kubabalela lingu, mi naabonisize bundume ka kulisileleza. Mizwale ba mikulwani bakona kulikanyisa Davida ka kueza mobakonela kaufela musebezi obafilwe.

5. Ka kuya ka Samu 25:14, ki nto mañi ya butokwa hahulu yebaswanela kueza mizwale ba mikulwani?

⁵ Davida hanaasali mutangana, naanani silikani sesitiile ni Jehova. Silikani sanaanani sona Davida ni Jehova neli sa butokwa hahulu kufita bundume kamba buikoneli bwanaanani bona bwa kuliza harepa. Davida naasangi feela Jehova kuba Mulimu wahae, kono hape naamuunga kuba Mulikanaa hae yomutuna. (Mubale Samu 25:14.) Mizwale ba mikulwani, nto ya butokwa hahulu yemuswanela kueza ki kutiisa silikani samina ni Ndataa mina wa kwa lihalimu, mi kueza cwalo kukona kutahisa kuli mufiwe buikalabelo bobuñwi mwa puteho.

6. Batu babañwi nebaanga cwañi Davida?

⁶ Butata bobuñwi bwanaakopani ni bona Davida ki bwa kuli batu babañwi neba muunga kuba mwanana hahulu kamba kuli  naasaitingwi. Ka mutala, Davida hanaaitatezi kulwanisa Goliati, Mulena Saule naalikile kumuzwafisa, ka kubulela kuli: “U mutangana feela.” (1 Sam. 17:31-33) Mane pili Mulena Saule asika bulela kale cwalo, muhulwanaa Davida naamutamelelize kuli naasika eza musebezi wanaafilwe. (1 Sam. 17:26-30) Kono Jehova naasangi Davida kuli naali mwanana hahulu kamba kuli naasaitingwi. Naaziba hande Davida. Mi Davida naakonile kubulaya Goliati bakeñisa kuli naasepile Mulikanaa hae, yena Jehova.—1 Sam. 17:45, 48-51.

7. Muitutañi kwa mutala wa Davida?

⁷ Muitutañi kwa mutala wa Davida? Luituta kuli lutokwa kuba ni pilu-telele. Kukona kuunga nako kuli batu bane bamiziba inze musali banana bautwisise kuli kikale muhula. Nihakulicwalo, mukolwe kuli Jehova haisi pilu kwa ponahalo yamina ya kwande. Jehova wamiziba hande mi waziba zemukona kueza. (1 Sam. 16:7) Mutiise silikani samina ni Mulimu. Davida naaezize cwalo ka kutalimisisa lika zabupile Jehova. Davida naanahanisisize zanaakona kuituta ka za Mulimu kwa lika zebupilwe. (Samu 8:3, 4; 139:14; Maro. 1:20) Nto yeñwi yemuswanela kueza ki kukupa Jehova kuli amife maata amutokwa. Ka mutala, kana bomukena ni bona sikolo bamisheununanga ka libaka la kuli mu Lipaki za Jehova? Haiba ki cwalo, mukupe Jehova ka tapelo kuli amife maata a kutiyela muinelo wo. Mi musebelise kelezo yende yefumaneha mwa Linzwi lahae, mwa lihatiso zetomile fa Bibele, ni mwa mavidio. Nako kaufela hamulemuha kuli Jehova umitusize kutiyela muinelo omuñwi otaata, mukaba ni sepo ya kuli uka mitusa kutiyela miinelo yetaata yemuka kopana ni yona kwapili. Mi batu babañwi habaka lemuha kuli musepile Jehova, baka misepa.

8-9. Ki lika mañi zenetusize Davida kuzwelapili kuba ni pilu-telele kufitela aba mulena, mi mizwale ba mikulwani baitutañi kwa mutala wahae?

⁸ Halunyakisiseñi butata bobuñwi bwanaakopani ni bona Davida. Hamulaho wa kutoziwa kuli abe mulena, Davida naatokwa kulibelela ka lilimo zeñata kuli akalise kubusa sina mulena wa Juda. (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4) Ki nto mañi yenee mutusize kulibelela ka pilu-telele mwahalaa nako yeo kaufela? Davida naasika zwafiswa ki taba yeo, kono naaisize pilu kwa lika zanaakona kueza. Ka mutala, Davida hanaayambaela mwa naha ya Mafilisita, naaitusisize nako yeo kulwanisa lila za Maisilaele. Ka kueza cwalo, naasilelelize milulwani ya naha ya Juda.—1 Sam. 27:1-12.

⁹ Mizwale ba mikulwani baitutañi kwa mutala wa Davida? Mueze momukonela kaufela kusebeleza Jehova ni mizwale ni likaizeli bamina. Halunyakisiseñi mutala wa muzwale yabizwa Ricardo. b Kuzwa feela kwa bwanana bwahae, naabata kuba paina wa kamita. Kono baana-bahulu bamutaluseza kuli naasatokwa kusebeleza fa lika zeñwi. Bo Ricardo nebasika zwafa kamba kunyema kono baikatulela kutanda nako yeñata mwa bukombwa. Batalusa kuli: “Haniiheta kwamulaho, nibona kuli kaniti luli nenitokwa kusebeleza fa lika zeñwi. Nalukisa kuli nikutelange kwa batu kaufela bane batabela kuteeleza kwa taba yende, mi neniitukisezanga pili nisika kutela kale ku bona. Mane nenikalile kuzamaisa tuto yaka ya Bibele yapili. Hane ninze nitanda nako yeñata mwa musebezi wa kukutaza, nakala kuba ni bundume.” Bo Ricardo cwale basebeza sina paina wa kamita yaeza hande, mi sebali sikombwa sa puteho.

10. Ki lika mañi zanaaezize Davida nako yeñwi pili asika eza kale katulo ya butokwa?

¹⁰ Halunyakisiseñi muinelo omuñwi wanaakopani  ni ona Davida. Nako yeñwi Davida ni baana babañwi banaali ni bona hane bayambaela mwa naha ya Mafilisita, nebasiile mabasi abona kwa ndu, bona hane bayo lwana mwa ndwa. Ka nako yene basiyo, lila zato taseza mandu abona ni kuhapa mabasi abona. Davida naasika nahana kuli bakeñisa kuli naali ndwalume yacuukile, naakona kubata nzila ya kuyo lwanisa lila zeo ni kukutisa batu bane bahapilwe. Kono Davida naakupile Jehova kuli amutuse. Ka tuso ya muprisita Abiatare, Davida abuza Jehova kuli: “Nimatise mpi ya bahapi ye nji?” Jehova ataluseza Davida kuli aeze cwalo mi amusepisa kuli naakatula lila zahae. (1 Sam. 30:7-10) Mizwale ba mikulwani, muitutañi kwa taba ye?

11. Ki nto mañi yemuswanela kueza pili musika eza kale likatulo?

¹¹ Mukupange tuso ku babañwi pili musika eza kale likatulo. Mwakona kukupa tuso kwa bashemi bamina. Hape baana-bahulu babanani yeloseli bakona kumifa kelezo yende. Jehova usepile baana babaketilwe bao, mi ni mina mwakona kubasepa. Jehova ubaanga sina “limpo” kwa puteho. (Maef. 4:8) Haiba mulikanyisa tumelo yabona ni kuutwa kelezo yende yeba mifa, mukakondisa. Cwale halunyakisiseñi zelukona kuituta kwa mutala wa Mulena Asa.

12. Ki tulemeno mañi twanaanani tona Mulena Asa hakalisa kubusa?

¹² Mulena Asa hanaasali mutangana, naaikokobeza mi naanani bundume. Ka mutala, hanaayolile Abija yena ndatahe fa bulena, naakalile mungendenge wa kuzwisa milimu ya maswaniso mwa naha. Hape “abulelela Majuda kuli babate Jehova Mulimu wa bo kuku wabona ni kumamela Mulao ni litaelo zahae.” (2 Makol. 14:1-7) Mi Zera wa Muetopia hanaatilo lwanisa Juda inze ali ni masole ba 1,000,000, Asa naabonisize butali ka kukupa tuso ku Jehova, ali: “Wena Jehova, hauna taba ni kuli batu beutusa ki babañata kamba habana maata. Lutuse, wena Jehova Mulimu waluna, kakuli ki wena yelusepile.” Manzwi ao abonisa kuli Asa naanani tumelo yetuna ya kuli Jehova naaka mupilisa ni kupilisa batu bahae. Asa naasepile Ndatahe wa kwa lihalimu, mi “Jehova atula Maetopia.”—2 Makol. 14:8-12.

13. Ki lika mañi zeneezahezi ku Asa hasamulaho, mi ki kabakalañi?

¹³ Kusina kukakanya, nesi nto yebunolo kulwaniswa ki mpi ya masole ba 1,000,000, kono  bakeñisa kuli Asa naasepile Jehova, naakonile kutula lila zahae. Kono ka bumai, Asa hanaakopani ni muliko omuñwi omunyinyani, naasika kupa Jehova kuli amutuse. Mulena yamaswe Baasha yanaabusa Isilaele hanaatilo mulwanisa, akupa mulena wa Siria kuli amutuse. Katulo yeo neitahisize butata bobutuna! Ka kuitusisa mupolofita wahae Hanani, Jehova naabulelezi Asa kuli: “Bakeñisa kuli neusepile mulena wa Siria mi neusika sepa Jehova Mulimu wahao, mpi ya mulena wa Siria ikubolomokile.” Mane kuzwa feela ona nako yeo, Asa naazwezipili kulwaniswa. (2 Makol. 16:7, 9; 1 Mal. 15:32) Mizwale babanca, muitutañi kwa taba yeo?

14. Mukona kubonisa cwañi kuli muitingile ku Jehova, mi ka kuya ka 1 Timotea 4:12, kueza cwalo kukatusa cwañi?

¹⁴ Muzwelepili kuikokobeza ni kuitinga ku Jehova. Ka nako yemukolobezwa, nemubonisize tumelo yetuna ku Jehova mi nemu musepile. Mi Jehova naatabile kumiamuhela mwa lubasi lwahae. Kacwalo, muzwelepili kuitinga ku Jehova. Kukona kubonahala kuli kubunolo kuitinga ku Jehova hamutokwa kueza likatulo za butokwa hahulu mwa bupilo, kono kucwañi mwa miinelo yemiñwi? Ki kwa butokwa hahulu kusepa Jehova hamueza likatulo zecwale ka lika zemuka itabisa ka zona, musebezi omuka eza, ni likonkwani zemuka itomela mwa bupilo. Musike mwaitinga fa butali bwamina. Kono mueze lipatisiso mwa Bibele kuli mufumane likuka zekona kumitusa mwa muinelo omuli ku ona, mi musebelise likuka zeo. (Liprov. 3:5, 6) Haiba mueza cwalo, mukatabisa Jehova mi mizwale ni likaizeli mwa puteho yamina baka mikuteka.—Mubale 1 Timotea 4:12.

15. Ka kuya ka 2 Makolonika 18:1-3; 19:2, ki likatulo mañi zemaswe zanaaezize Mulena Josafati?

¹⁵ Ki niti kuli hamusika petahala sina luna kaufela, mi ka linako zeñwi mukaezanga mafosisa. Kono taba yeo haiswaneli kumipaleliswa kusebeleza Jehova ka momukonela kaufela. Halunyakisiseñi mutala wa Mulena Josafati. Mulena Josafati naanani tulemeno totunde totuñata. Isali kwa makalelo a puso yahae, “naabatile Mulimu wa ndatahe ni kumamela mulao wahae.” Hape naalumile manduna bahae kuya mwa mileneñi kaufela ya Juda kuli balute sicaba ka za Jehova. (2 Makol. 17:4, 7) Nihaike kuli Josafati naali mutu yasepahala, fokuñwi naaezanga likatulo zemaswe. Nako yeñwi naaezize katulo yemaswe, mi Jehova aitusisa mupolofita wahae kumufa  kalimelo. (Mubale 2 Makolonika 18:1-3; 19:2.) Mizwale babanca, muitutañi kwa taba yeo?

16. Muitutañi kwa mutala wa bo Rajeev?

¹⁶ Muutwe kalimelo yemufiwa. Mwendi sina babanca babañwi babañata, kumibela taata kuitomela sikonkwani sa kusebeleza Jehova mwa bupilo bwamina. Kono musike mwazwafa. Halunyakisiseñi mutala wa muzwale wa mukulwani yabizwa Rajeev. Naabulezi cwana ka za nako yanaali mwa lilimo za kunonoboka: “Nenisa zibi hande zene nibata kueza mwa bupilo. Sina babanca babañwi babañata, nenilata hahulu lipapali ni kuitabisa kufita kuya kwa mikopano kamba kuya mwa bukombwa.” Kono ki nto mañi yenetusize bo Rajeev? Muuna-muulu yomuñwi yanaa baisa pilu naabafile kalimelo. Bo Rajeev batalusa kuli: “Muuna-muhulu yo naanitusize kuutwisisa sikuka sesifumaneha kwa 1 Timotea 4:8.” Ka buikokobezo, bo Rajeev nebasebelisize kelezo yeo mi banyakisisa zene baswanela kuunga kuba za butokwa hahulu mwa bupilo bwabona. Batalusa kuli: “Naikatulela kubeya za kwa moya mwa sibaka sapili.” Kueza cwalo neku batusize cwañi? Bo Rajeev batalusa kuli: “Lilimo lisikai kuzwa fonifelwa kalimelo yeo, naketiwa kusebeza sina sikombwa sa puteho.”

17. Mizwale ni likaizeli ba basupali baanga cwañi mizwale babanca babasebeleza Jehova?

¹⁷ Babanca, mizwale ni likaizeli ba basupali baitebuha hahulu musebezi omueza hamunze ‘muswalisana’ ni bona kusebeleza Jehova! (Zef. 3:9) Babanga ni tabo kumibona hamueza musebezi omufilwe ka maata ni ka tukufalelo. Mizwale ni likaizeli bao bamilata hahulu.—1 Joa. 2:14.

18. Ka kuya ka Liproverbia 27:11, Jehova uikutwa cwañi ka za mizwale ba mikulwani baba musebeleza?

¹⁸ Mizwale ba mikulwani, musike mwalibala kuli Jehova wamilata mi umisepile. Naapolofitile kuli mwa mazazi a mafelelezo, mpi ya mitangana neika ifana ku yena ka kuitatela. (Samu 110:1-3) Waziba kuli mwamulata mi mubata kumusebeleza ka momukonela kaufela. Kacwalo, mubonise babañwi pilu-telele kusina taba ni moba miingela, mi muzwelepili kulibelela kufitela mufiwa buikalabelo mwa puteho. Hamueza mafosisa, muutwe kalimelo yemufiwa, muiinge kuli izwa ku Jehova. (Maheb. 12:6) Hamufiwa musebezi mwa puteho, muueze ka taata. Mi sa butokwa nikufita kikuli, mutabise Ndataa mina wa kwa lihalimu mwa lika kaufela zemueza.—Mubale Liproverbia 27:11.