3. Mu Apehange Lico Ka Tokomelo Ni Ku Li Buluka Hande

K A NAKO ye ñwi muapehi yo muñwi ya naa si na tokomelo mwa miteñi ya Isilaele wa kwaikale naa ngile ze beiwa ki lungwatanga, nihaike kuli naa ‘sa zibi’ hande kuli ki miselo mañi. A pumakela lico zeo, za naa sa zibi hande mwa busunso bwa naa tateha. Mi batu ba ne ba swanela ku ca lico zeo, ka ku saba kuli mwendi lico zeo li na ni sifanu, ba huwa, ba li: “Lifu li mwa piza!”—2 Malena 4:38-41.

Sina mo u boniseza mutala wa fahalimu, lu swanela ku bona teñi kuli ha lu ci lico ze apehilwe ka busafa, kakuli li kona ku ba ze lubeta kamba mane ku tahisa lifu. Kamukwaocwalo, kuli lu isileleze kwa matuku a tahiswa ki lico, lu swanela ku apehanga lico ka tokomelo ni ku li bulukanga hande. Mu nyakisise mo li kona ku lu tuseza liakalezo ze latelela:

● Mu kangululange nama ye kangezi mwa libatisezo kamba mwa nto ye ñwi.

Ba Likolo la Njimo la kwa U.S.A., ba li: ‘Nihaike kuli mwahali nama i kana i ba ye kangezi, ha inze i kanguluka fa tafule, i kona ku kenelwa ki maikolokuwawa fahalimu a yona bakeñisa kuli ha i sa bata hahulu fahalimu, ili nto ye konisa maikolokuwawa ku ata hahulu mwa nako ye kuswani.’ Ku fita ku kangululelanga lico fa tafule, mu li kangululelange mwa kalulo ya libatisezo ye sa bati hahulu, kamba mwa sitofu, kamba mwa mezi a bata a beilwe mwa pulasitiki ye sa puyi.

● Mu buzwisange hande lico za mina.

Kopano ya World Health Organization, i li: “Ku buzwisanga hande lico ku bulayanga ibato ba maikolokuwawa kaufela a kona ku tahisa matuku.” Ha mu apeha lico, sihulu mulo kamba nama, mu bone teñi kuli za buzwa hande. * Bakeñisa kuli nama ye ñwi i taata ku i lemuha haiba i buzwize mwahali kamba ku tokwa, muapehi wa kona ku itusisa tabisa kamba ku puma nama fahali kuli a bone nji i buzwize hande.

● Mu sulange lico hamulaho feela wa ku li apeha.

Lico ze tatehilwe ha li swaneli ku bulukiwa nako ye telele li sa suliwi, mu li sulange hamulaho feela wa ku li apeha, ilikuli li si ke za sinyeha. Lico ze swanela ku ciwa inze li bata li swanela ku bulukiwa mwa nto ye li konisa ku ba mwa muinelo o bata, mi lico ze swanela ku ciwa inze li cisa li swanela ku bulukelwa mwa sika se si ka bukeleza mufutumala wa zona kuli li si ke za fola. Mwa kona ku bulukela nama ye cisa mwa sitofu ni ku beya mufutumala o likani.

● Mu bulukange hande lico ze siyala.

Me yo muñwi ya bizwa Anita, wa kwa Poland u sulanga buñata bwa lico za lukisanga hasamulaho feela wa ku li apeha. Kono haiba ku na ni lico ze siyala, me yo u bulela kuli: “Hasamulaho feela wa ku li lukisa, naa li beyanga mwa sibatisezo mwa likalulo-kalulo ze nyinyani ilikuli ku ni bele bunolo ku li kangulula.” Haiba mu beya lico ze siyala mwa sibatisezo, ki hande ku li ca mwahalaa mazazi a malaalu kamba a ma ne.

Mwa libaka za macelo, lico li lukiswanga ki batu ba bañwi. Kamukwaocwalo, mu kona ku sileleza cwañi lubasi lwa mina ha mu yo cela mwa libaka ze cwalo?

[Litaluso za kwatasi]

[Mbokisi fa likepe 16]

MU LUTE BANA BA MINA: Bo Yuk Ling, ba kwa Hong Kong, ba li: ‘Bana baka ha ba apehanga lico, ni ba hupulisanga kuli ba bale ni ku latelela litaelo ze ñozwi fa pepa ya lico ze ba bata ku apeha.’