KAUHANYO 8

Nikona kuba cwañi ni balikani babande?

“Haninyemile, nitokwanga mutu wa kutaluseza zeninyemisize. Haniikutwa bumaswe, nitokwanga mutu yaka nitaluseza kuli lika likaba hande. Hanitabile, nibatanga mutu wa kutaba ni yena. Balikani ki ba butokwa hahulu ku na.”—Brittany.

KUBULEZWI kuli bana babanyinyani batokwanga ba kubapala ni bona, haili banana baba mwa lilimo za kunonoboka bona batokwa balikani. Shutano ki ifi?

Mutu yemubapala ni yena ki mutu yemubanga feela ni yena hamoho.

Mulikani yena ki mutu yemulumelelana ni yena mwa lika zemueza, ili yanani mikwa yeswana ni yamina.

Kutuha fo, Bibele italusa kuli: “Mulikani wa niti ubonisa lilato ka nako kaufela, mi upepezwi kuli abe mwanahabo mutu mwa linako za ziyezi.” (Liproverbia 17:17) Liñolo le, litalusa mulikani yomutuna, ili yo mwendi haki yena yaswana yene mubapalanga ni yena kwa bwanana!

Niti ya taba: Hamunze muhula, mutokwa balikani

1. Babanani mikwa yeminde

2. Babaikutekile

3. Babakona kumisusueza kueza lika zende

Puzo: Mukona kufumana cwañi balikani babacwalo? Halunyakisiseñi lisupo zebonisa zekona kumitusa kueza cwalo, silisiñwi ka silisiñwi.

Sisupo ka za Balikani #1​—Mikwa Yeminde

Zemutokwa kuziba. Haki mutu kaufela yaipapata kuba mulikani yali mulikani wa niti. Mane Bibele ibulela kuli “kunani balikani babaitukiselize kuezana maswe.” (Liproverbia 18:24) Kana taba ye yakonahala luli? Hamunahane taba ye: Kana mukile mwaba ni mulikani yanaaipumisa kuba mulikani kabakala kuli naabata nto yeñwi ku mina? Kucwañi, kana mukile mwaba ni mulikani yanaa misebile kamba kuhasanya litaba za buhata ka za mina? Taba yeo ikona kutahisa kuli mutuhele kusepa mulikanaa mina yo. * Nako kaufela muhupulange kuli kuba ni balikani ba niti ki kwa butokwa kufita kuba ni balikani babañata.

Zemukona kueza. Mukete balikani babanani mikwa yeminde yemukona kulikanyisa.

“Mulikanaaka Fiona utabelwa hahulu ki batu kaufela. Ni na nibata kutabelwa ki batu, ni kuli babulelange feela litaba zende ka za ka. Nibata kuba sina Fiona.”—Yvette, 17.

Mulike kueza lika ze

1. Mubale Magalata 5:22, 23.

2. Muipuze kuli: ‘Kana balikani baka babonisa tulemeno totuli kalulo ya “muselo wa moya”?’

3. Mwatasi, muñole mabizo a balikani bamina bemuutwana hahulu ni bona. Kwatuko a libizo ni libizo, muñole mikwa yanani yona yomuñwi ni yomuñwi wabona.

Libizo

․․․․․

Mikwa

․․․․․

Akalezo: Haiba mikwa yemaswe ki yona feela yemuhupula yebanani yona balikani bamina, muswanela kubata balikani basili!

Sisupo ka za Balikani #2​—Likuka Zetomile fa Bibele

Zemuswanela kuziba. Haiba mumata-mata hahulu kubata balikani, mukaketa balikani babamaswe. Bibele ibulela kuli: “Yaswalisana ni litoto ukakena mwa butata.” (Liproverbia 13:20) Pulelo ya “litoto” haitalusi batu babasa fumanangi linepo zende kwa sikolo kamba mane batu babasina zibo. Kono italusa batu babasa lati kulatelela kelezo yende, ili babaketa kueza lika zemaswe. Hamutokwi kuba ni balikani babacwalo!

Zemukona kueza. Mwa sibaka sa kueza bulikani ni mutu yemufumana kaufela, muswanela kuketa hande batu ba kueza bulikani ni bona. (Samu 26:4) Taba yeo haitalusi kuli muswanela kuba ni ketululo. Mwa muinelo wo, kuketa hande kutalusa kuba ni maata a kulemuha “fapahano ye mwahalaa mutu yalukile ni mutu yamaswe, mwahalaa mutu yasebeleza Mulimu ni yasa musebelezi.”—Malaki 3:18.

“Niitumela hahulu kuli bashemi baka banitusize kufumana balikani babali litaka zaka, ili babalatelela likuka za Mulimu.”—Christopher, 13.

Mualabe lipuzo zelatelela:

Hanili ni balikani baka, kana naikalelwanga kuli baka nikukueza kueza lika zeniziba kuli lifosahalile?

□ Eni

□ Batili

Kana nazina-zina kuzibahaza balikani baka kwa bashemi baka ka kusaba kuli mwendi bashemi baka habana kubatabela?

□ Eni

□ Batili

Akalezo: Haiba likalabo zamina kwa lipuzo ze fahalimu ki eni, mubate balikani basili babanani muzamao omunde, ili babali mutala omunde wa mwakupilela sina Bakreste.

Sisupo ka za Balikani #3​—Kumisusueza Kueza Lika Zende

Zemuswanela kuziba. Bibele ibulela kuli: “Balikani babamaswe basinya mikwa yeminde.” (1 Makorinte 15:33, Bibele ya Today’s English Version) Mukulwani wa libizo la Lauren, ubulela kuli: “Bene nikena ni bona sikolo neba nitabelanga feela hane nieza zene banibulelela. Neniikutwanga bulutu; kacwalo, naketa kubalikanyisa ilikuli banitabele.” Lauren naafitile fa kulemuha kuli haiba mulatelela feela lika zebabata babañwi kuli mueze, mukaba sina sibapaliso sebakona kubapalisa mobalatela kaufela. Hamuswaneli kuezwa cwalo!

Zemukona kueza. Mutuhele kuswalisana ni batu baba mihapeleza kucinca mupilelo wamina ka kulikanyisa mobapilela. Ka kueza cwalo, mwendi mukaba ni balikani babanyinyani, kono kuka mitusa kuba ni tabo mane ni kufumana balikani babande babaka misusueza kueza lika zende.—Maroma 12:2.

“Mulikanaaka yomutuna Clint ki mutu yaezanga likatulo zeswanela mi wautwisisanga maikuto a babañwi; kacwalo, ubile mutala omunde hahulu ku na.”—Jason, 21.

Muipuze lipuzo zelatelela:

Kana nacincanga mutinelo waka, muambolelo waka kamba mane kueza lika ka nzila yefosahalile kuli nitabise feela balikani baka?

□ Eni

□ Batili

Kana nayanga kwa libaka zenisa potelangi ili kokufumaneha batu ba muzamao omaswe kabakala balikani baka?

□ Eni

□ Batili

Akalezo: Haiba likalabo zamina kwa lipuzo ze ki eni, mukupe tuso kwa bashemi bamina kamba ku mutu yomuñwi yomuhulu. Haiba mu yomuñwi wa Lipaki za Jehova, mwakona kuatumela muuna-muhulu mwa puteho ni kumutaluseza kuli nemuka tabela kuli amituse kuziba mwakuketela hande balikani babaka misusueza kueza lika zende.

MWA KAUHANYO YETATAMA

Kana mutu yatwi ki mulikanaa mina kamba pilu yamina imikukueza kueza lika zemaswe? Mulemuhe zekona kumitusa kuhanyeza kukuezo yeo!

[Litaluso za kwatasi]

LIÑOLO LA BUTOKWA

“Kunani mulikani yakumalela hahulu mutu kufita mwanahabo.”—Liproverbia 18:24.

ZEKA MITUSA

Mupile ka kulumelelana ni likuka zepahami za mwa Bibele, mi hamuka eza cwalo, kukabela bunolo batu babañwi babaikataza kupila ka likuka zeo kumiziba. Batu bao bakaba balikani babande hahulu bemukona kuba ni bona!

KANA MWAZIBA . . . ?

Mulimu haketululi, kono uketanga ka tokomelo batu bakaamuhela sina ‘baenyi mwa tende yahae.’—Samu 15:1-5.

LIKA ZENILELA KUEZA!

Kuli nifumane balikani babande, nikaeza cwana ․․․․․

Batu babahulu ku na, ili benitabela hahulu kuli babe balikani baka ki bo ․․․․․

Zenitabela hahulu kubuza bashemi baka fa taba ya balikani ki ․․․․․

MUBONA CWAÑI?

● Ki tulemeno mañi tone mukatabela hahulu ku mulikani, mi ki kabakalañi?

● Ki tulemeno totucwañi tomutokwa kuikataza kuba ni tona kuli mube balikani babande?

[Manzwi]

Bashemi baka hane banibulelezi kuli niambuke balikani babañwi, neniikutwile kuli ki bona feela balikani bene nitokwa kuswalisana ni bona. Kono kelezo ya bashemi baka, neli yende, mi hane ninahanisisize ka za kelezo yeo, nalemuha kuli nekunani balikani babande babañata.’’—Cole

[Mbokisi]

Mulike liakalezo ze

Muambole ni bashemi bamina ka za balikani. Mubabuze mufuta wa balikani bane banani bona hane balikana ni mina. Kana bainyazanga kabakala balikani bane banani bona kwamulaho? Haiba ki cwalo, ki kabakalañi? Mubakupe kuli bamituse kuziba momukona kuambukela butata bobuñwi bone bakopani ni bona.

Muzibahaze balikani bamina kwa bashemi bamina. Haiba mwazina-zina kueza cwalo, muipuze kuli: ‘Ki kabakalañi hanipalelwa kuzibahaza balikani baka?’ Kana kunani mikwa yemuziba yebanani yona balikani bamina yebasike batabela bashemi bamina? Haiba ki cwalo, mukatokwa kuezanga ka tokomelo hamuketa balikani.

Mube bateelezi babande. Muise pilu kwa buiketo ni maikuto a balikani bamina.—Mafilipi 2:4.

Muswalelange. Musike mwalibelela kuli balikani bamina bakaezanga lika zelukile ka nako kaufela. “Kaufelaa luna lwasitatalanga hañata.”—Jakobo 3:2.

Mufange balikani bamina nako ya kueza lika za ka butu. Hamutokwi kufumaneha ni balikani bamina nako kaufela. Balikani ba niti bakaba teñi nako kaufela hamu batokwa.—Muekelesia 4:9, 10.

[Siswaniso]

Haiba mulatelela feela lika zebabata babañwi kuli mueze, mukaba sina sibapaliso sebakona kubapalisa mobalatela kaufela