Moya okenile ki maata aitusisanga Mulimu kueza lika. (Mika 3:8; Luka 1:35) Mulimu uitusisanga moya wahae kuli apete mulelo wahae.​—Samu 104:30; 139:7.

 Ka kuya ka moliitusiselizwe mwa Bibele, linzwi la “moya” litolokilwe fa linzwi la Siheberu la ruʹach ni la Sigerike la pneuʹma. Hañata, manzwi ao aitusiswanga kutalusa maata a Mulimu, kamba moya okenile. (Genese 1:2) Nihakulicwalo, Bibele hape iitusisanga manzwi ao kutalusa lika zeñwi:

•   Kubuyela.​—Habakuki 2:19; Sinulo 13:15.

•   Moya ofuka.​—Genese 8:1; Joani 3:8.

•   Maata akonisa lika kubuyela.​—Jobo 34:14, 15.

•   Mubonelo kamba moya wanani ona mutu.—Numere 14:24.

•   Libupiwa za moya, ili mangeloi mane kubeya cwalo ni Mulimu.​—1 Malena 22:21; Joani 4:24.

 Lika zeo kaufela zona litalusa lika zebasa koni kubona batu, kono ili zekona kuama batu. Ka nzila yeswana, moya wa Mulimu, “ka kuswana ni moya, haubonahali, kono unani maata amatuna.”—An Expository Dictionary of New Testament Words, by W. E. Vine.

 Bibele hape italusa moya okenile wa Mulimu kuli ki “mazoho” kamba “minwana” yahae.” (Samu 8:3; 19:1; Luka 11:20; mubapanye Mateu 12:28.) Sina feela mutu yali sikwala haitusisanga mazoho ni minwana yahae kueza musebezi wahae, Mulimu uitusisize moya wahae kueza lika zelatelela:

•   Ze mwa pupo kaufela.—Samu 33:6; Isaya 66:1, 2.

•   Bibele.​—2 Pitrosi 1:20, 21.

•   Limakazo zene baezize batanga bahae ba kwamulaho ni musebezi wa kukutaza one baezize ka kutukufalelwa.​—Luka 4:18; Likezo 1:8; 1 Makorinte 12:4-11.

•   Tulemeno totunde tobabonisa batu baba muutwa.—Magalata 5:22, 23.

Moya okenile haki mutu

 Ka kuswaniseza moya wa Mulimu kwa “mazoho” kamba “minwana” yahae kamba “moya wa kubuyela,” Bibele fo ibonisa hande kuli moya okenile haki mutu. (Exoda 15:8, 10) Mazoho a mutu yali sikwala sa misebezi ya mazoho hakoni kusebeza anosi kusina munahano kamba mubili wa mutu yo; ka nzila yeswana, moya wa Mulimu ukona kusebeza feela mwatokwela Mulimu. (Luka 11:13) Bibele hape iswaniseza moya wa Mulimu kwa mezi ni kwa tumelo ni zibo. Liswanisezo zeo kaufela libonisa kuli moya okenile haki mutu.—Isaya 44:3; Likezo 6:5; 2 Makorinte 6:6.

 Bibele ibulela libizo la Jehova Mulimu ni la Mwanaa hae, yena Jesu Kreste; kono hakuna foibulela libizo la moya okenile. (Isaya 42:8; Luka 1:31) Setefani, Mukreste yanaabulaezwi tumelo yahae, hanaabonisizwe pono ya mwa lihalimu ka makazo, naaboni batu bababeli feela isiñi babalaalu. Bibele ibulela kuli: “Kono yena, ka kutala moya okenile, atalimela kwa lihalimu mi abona kanya ya Mulimu ni ya Jesu inze ayemi ku la bulyo la Mulimu.” (Likezo 7:55) Moya okenile neli maata anaaitusisize Mulimu, ili anaakonisize Setefani kubona pono.

 Taba ya buhata: “Moya okenile ki mutu mi ki kalulo ya Silaalu, sina mokuboniselizwe kwa 1 Joani 5:7, 8 mwa Bibele ya King James version.

 Taba ya niti: Mwa Bibele ya King James version kwa liñolo la 1 Joani 5:7, 8 kunani manzwi ali, “mwa lihalimu, Ndate, Linzwi, ni Moya Okenile; mi zetaalu zeo ki nto iliñwi. Mi mwa bulaalu bwabona bafa bupaki fa lifasi.” Nihakulicwalo, babatisisi bafumani kuli manzwi ao naasikañolwa ki muapositola Joani mi ka libaka leo haki manzwi a mwa Bibele. Caziba yabizwa Bruce M. Metzger naañozi kuli: “Manzwi ao haki a niti mi haswaneli ni hanyinyani kufumaneha mwa Bibele.”—A Textual Commentary on the Greek New Testament.

 Taba ya buhata: Bibele ibulelanga ka za moya okenile inge kuli ki mutu, ili nto yebonisa kuli moya okenile ki mutu.

 Taba ya niti: Bibele fokuñwi yaamanga kwa moya okenile inge kuli ki mutu, kono taba yeo haibonisi kuli moya okenile ki mutu. Bibele hape yabulelanga ka za zibo, lifu, ni sibi sina batu. (Liproverbia 1:20; Maroma 5:17, 21) Ka mutala, butali bubulelwanga kuli bunani “misebezi” ni “bana,” mi sibi siboniswanga kuli sapepeza, sabulaya, ni kuli silakaza za babañwi.​—Mateu 11:19; Luka 7:35; Maroma 7:8, 11.

 Ka nzila yeswana, muapositola Joani hanaaamile kwa manzwi a Jesu, naabulezi kuli moya okenile ki “mutusi” yanaakona kufa bupaki, kuetelela, kubulela, kuutwa, kushaela, kukanyisa ni kuamuhela. Naaitusisanga manzwi anaabonisa inge kuli “mutusi” yo neli muuna.” (Joani 16:7-15) Nihakulicwalo, naaezize cwalo bakeñisa kuli linzwi la Sigerike la “mutusi” (pa·raʹkle·tos) liitusiswanga kuama ku muuna kulikana ni milao ya mwa puo yeo. Joani hanaaamile kwa moya okenile ka kuitusisa linzwi la pneuʹma, lelisa bonisi kuli moya okenile ki muuna kamba ki musali, naaitusisize linzwi lelibonisa kuli moya okenile haki mutu. Joani 14:16, 17.

 Taba ya buhata: Taba ya kukolobezwa ka libizo la moya okenile ibonisa kuli moya okenile ki mutu.

 Taba ya niti: Bibele fokuñwi iitusisanga “libizo” la nto yeñwi kuyemela maata kamba zamaiso. (Deuteronoma 18:5, 19-22; Estere 8:10) Nto yeo yaswana ni moliitusiselizwe linzwi leo mwa puo ya Sikuwa fa pulelo yeli, “mwa libizo la mulao,” ili nto yesa bonisi kuli mulao ki mutu. Mutu yakolobelizwe “ka libizo la ” moya okenile wautwisisa maata ni zeupeta moya okenile kuli mulelo wa Mulimu utalelezwe.​—Mateu 28:19.

 Taba ya buhata: Baapositola ba Jesu ni balutiwa bahae ba kwa makalelo nebalumela kuli moya okenile neli mutu.

 Taba ya niti: Bibele haibuleli cwalo mi ni litaba za kwamulaho halibonisi cwalo. Encyclopædia Britannica ibulela kuli: “Taba ya kuli Moya Okenile ki mutu luli. . . neibulezwi lwapili kwa Mukopano wa Constantinople mwa silimo sa ad 381.” Nese kufitile lilimo zefitelela 250 hamulaho wa kushwa kwa muapositola wa mafelelezo.