1. Owo à tị́ ya āhị nya ẹla oyaya hahị?

 IJIHOVA à ya āhị nya ẹla oyaya hahị lẹ. Nyọlẹ ká Ohe họ Adam, ko ri ọngịnyị nya ọgbanyẹ kpá, ọ jẹ́-ẹ ya ẹla bala Adamwụ olepwoohe. Ọ ka jẹ́-ẹ ya ẹla gụ́ olene jaabwọ kọ wẹẹ kụ irya nya omyi ẹla inyeewe. Adam kpa āhị ọwẹ họ ụkụrwọ ọlẹ ká Ohe ya họọ nyọka ju iyo ẹnyị. (Ọmwụ. 2:19) Ọ tị chị ọkẹkẹnị yẹẹyẹẹ nyọlẹ kọ ya ẹla ụka ọhọhẹ ta ọngịnyị ehe ọlala ọwọwa, ko ri Iivu ọlụhị ahụ nyamwụ!​—Ọmwụ. 2:22, 23.

2. Ányị alegu-ẹrụ bala angịnyị à tị́ kpa āhị nya ẹla oyaya họ ụkụrwọ ụ-ụgbẹyị ọtịpyọ lụka ọkẹkpẹ bala ọlẹẹlẹẹ?

² Alegu-ẹrụ bala angịnyị ehe kpa āhị nya ẹla oyaya họ ụkụrwọ ụ-ụgụbyị ọtịpyọ i-ijata. Olegu Onyobyi me ọnọọkịla je Iivu, ọnọọkịla ọọwa kpa ọngịnyị ehe ju ka ẹpwụ nya ọhọbịrị bala ọkpẹẹ-kpẹẹ ọlala ka. (Ọmwụ. 3:1-4) Adam kpa āhị nya ẹla oyaya nyamwụ họ ụkụrwọ u-ụgbẹyị ọtịpyọ nyọlẹ kọ kpụ Iivu abyị, ká Iivu tị kpụ iJihova abyị ịnyịnyị chajị nya ọ-jẹ́ họ ka nya ịlaa. (Ọmwụ. 3:12) IKen me ọnọọkịla je iJihova ụka kọ nwụ Ebelụ ọnyịnamwụ kpá. (Ọmwụ. 4:9) Ụka ọkịla, ọnyị ọtụma nya iKen ọlẹ ká ẹnyị nyamwụ ri ịLamẹkị da eje ọhẹ kọ mẹjẹ nyori angịnyị kaa họ ọkwọ kaka kpoye lụka kọ ji la ọhịhị. (Ọmwụ. 4:23, 24) Ányị angịnyị à tị́ la alẹ? Ahị yẹ nyori alegbeju nya upe kaa ya ẹla ọ-byị ụrụ a-ahị nya alụma la o-ju oyi ka. Ọ tị ka lujwo nyọka yé ifim ọlẹ ká ka wo omyi ẹla ọhẹ-lọhẹ ọtịpyọ-ka ụ-ụwa. Anjwo ịla ube-ụpwụ kaa wo ẹla ọ-byị ụrụ uube-ụpwụ, angịgbahị tị kaa wo ẹ-ẹga ọlẹ kị kaa họ ụkụrwọ ịnyịnyị. Abwọlẹ ká omyi ẹla ọtịpyọ oyaya lụmẹ ẹ-ẹga myị́ ẹga alẹ mẹjẹ jaabwọ ká odehe tịpyọ kaka ba.

3. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka dụmwọ-dụmwọ u-uhye nyamwụ? Ẹlịyẹ ahị tị́ ka kụ ẹhị yẹ ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ?

 ³ Ó ri kahị dụmwọ-dụmwọ ka, omyi ẹla ọtịpyọ owowo ka baahị ahị gbee kahị ka dọmwụ nyọka ya la ịlọhị ịnyịnyị. Ẹlịlẹhị ri, lala Angịnyị nya ịKịrayịsị, ahị tịtọ nyọka họ ẹla kpụ iJihova ịpyọ, lẹ ahị-ị́ ka ya omyi ẹla ọtịpyọ ẹnẹnẹhẹ ka. Ma ahị ka kpa āhị nya ẹla oyaya họ ụkụrwọ ụ-ụgbẹyị ọnyịịla nyọka ya ogbo ha Ohe nyahị. Ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ, ahị ka ya ẹla u-uhye nya abwọlẹ kahị ka jẹ́-ẹ họ ịnyị ụka kahị (1) ja kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ, (2) juwa ọọjịra-jịra, bala (3) ụka kahị ja ya ẹla bala angịkịla ahyẹẹnụ ọnyị myị́ ọnyị. Ma ahị jene kụ ẹhị yẹ ang odudu ká ẹla oyaya nyahị kaa ri ẹla nya iJihova wẹẹ.

4. Jaabwọ ká ụpwụ nya ịMalakayị 3:16 ya, ịyẹ tị́ du ká ẹla oyaya nyahị kaa ri ẹla nya iJihova?

⁴ Wa ịMalakayị 3:16. IJihova da ẹnyị nya angịlẹ kị kaa ya ẹla ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ mẹjẹ nyori ị ju uhi nya Ohe bala ọ-kaa me irya ju ẹnyị nyamwụ “ju ụ-ụpwụ nụwa ẹ-ẹga nyamwụ.” À ka jẹ́-ẹ kụ irya nya ang odudu ọlẹ ká iJihova họ ịnyị? Ẹla oyaya nyahị kaa chị ẹla ọlẹpwụ ọkịlẹtụ nyahị ehe. IJisọsị yẹkẹẹ: “Ang ọlẹ kọ myị ẹpwụ ọkịlẹtụ nya ọngịnyị ehe pwẹẹpwẹẹ, a kaa chị hụrụ bwu ẹpwụ ọnụ nya ọngọọwa kpehe lẹ.” (Mat. 12:34) Ẹla ọlẹ kahị chụ nyọka ya kaa mẹjẹ jaabwọ ká iJihova háahị kaka ba. IJihova tị tịtọ ká angịlẹ kị la ọháha ẹ-ẹga nyamwụ ka hịhị gboyi myị́ oyi ụ-ụwa odehe onyeewe.

5. (a) Ányị ịgba ọgbagba nyahị à tị́ da ori wu ẹla ọlẹ kahị kaa ya? (b) Jaabwọ ká ifoto ịwẹ mẹjẹ, ịyẹ ahị tị́ ka kpịtịya u-uhye nya ẹla oyaya nyahị pyii?

⁵ Ụgbẹyị ọlẹ kahị kaa ya ẹla à ka du ká iJihova ka ye ịgba ọgbagba nyahị myị lee ọ́ ka ye myị ka lẹ. (Jem. 1:26) Angịhyẹ nya angịlẹ ká Ohe-é háa ka kaa ya ẹla la agbama, kaa ya ẹla kwọkwọọkwọ bala o-hu ịlaa hwaa ẹ-ẹpwụ nya ẹla oyaya. (2 Tim. 3:1-5) Ahị-ị́ tịtọ nyọka lala ịwa kpong-kpong ka. Ahị kaa nwụlanọ nyọka ya ẹla ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ ka kpụ iJihova ịpyọ. Ó ri kahị kaa ya ẹla ọkpẹnẹẹ ụka kahị juwa ọọjịra-jịra lee ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ ma kahị tị kaa ya ẹla pwọọpwọọ ta alugbiyegu nyahị ụka ká angịkịla á juwa yẹhị lee o-wo  ẹla nyahị ka, iJihova ka chị ọkẹkẹnị balahị?​—1 Pit. 3:7.

6. Ang ọnyịịla oyina à tị́ họ nyọlẹ ká Kimberly kaa ya ẹla ụ-ụgbẹyị ọnyịịla?

⁶ Ụka kahị kpa āhị nya ẹla oyaya họ ụkụrwọ ụ-ụgbẹyị ọnyịịla, ahị kaa mẹjẹ angịkịla nyori ahị ri angị gbịgba ha iJihova. Ahị kaa da angịlẹ kị dagaga juhi ụbwọ nyọka ‘yẹ ọdatị nya angịlẹ kịị myị ẹrụ ha Ohe bala angịlẹ kịị myị ẹrụ họọ ka’ gede-gede. (Mal. 3:18) Ẹlẹwẹ lịnyị ẹ-ẹga nya ọọnahị ọnyang ọhẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Kimberly. * Ị chwọọ ọwa bala ọnyị ọnyang ọkịla ọhẹ ị-ịkịlasị nyamwụ nyọka họ ụkụrwọ ọhẹ uube-ụpwụ. Nyọlẹ kị wẹẹ họ ụkụrwọ lawụlẹ, ọnyị ọla ịkịlasị nyamwụ yẹ nyori Kimberly nyị datị hi angịkịla ịla ube-ụpwụ. Ọ́ kaa kpa angịkịla kụ ẹ-ẹkpẹ ka, ọ kaa ya ẹla ọnyịịla nyaa, ọ́ tị kaa ya ẹla lido-lido ka ịnyịnyị. Ẹlẹwẹ kpụ ọnyị ọla ịkịlasị nya Kimberly ịpyọ gbee kọọ myị nyọka jẹ́ ịBayịbụụ. Ọ kaa kpụ iJihova ịpyọ yẹẹyẹẹ ụka kahị ya ẹla ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ gbile angịnyị wẹ ẹpwụ nya ẹlịlẹhị!

7. Ịyẹ a tị́ cheje nyọka kpa āhị nya ẹla oyaya ọlẹ ká Ohe ya hang họ?

⁷ Ahị wuu tịtọ nyọka ya ẹla ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ ka kpa ihi wẹ ẹnyị nya iJihova bala ọ-tụ́ụhị ju aanahị chwẹẹ. Lẹ ahị kụ ẹhị yẹ ang ịhyẹ ịlẹ kị ka dahị ụbwọ nyọka kịnyaa la o-ri “ang o-ju ẹjẹẹ ha angị . . . ịkịla ẹ-ẹpwụ nya ẹla oyaya” wẹẹ.

8. Ọgụ-ẹpẹtẹ oyina iJisọsị à tị́ ya deeji hahị ẹ-ẹga nya abwọlẹ kọ kaa ya ẹla ụka kọ ja kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ?

⁸ Ya ẹla la ọdụmwọ bala ihi ojuju ụka ká angịnyị-ị́ du agbama jung. Ụka ká iJisọsị jam odehe ọlẹ, angịnyị chị ẹla bọọ nyori nyị kaa nwa ere bala o-ri ang kpoye, nyị kaa họ ụkụrwọ ha Olegu Onyobyi, nyị kaa bịrị ehile nya Ẹnụtụrụ Ọhịnyọ Lụkụrwọ, bala ọ-kaa ju ihi nya Ohe ka. (Mat. 11:19; 26:65; Luk. 11:15; Jọn. 9:16) Ma, iJisọsị á tị wẹ la omyi ẹla nya agbama ka. Ụka ká angịnyị á ya ẹla wụụhị ẹjẹ, ahị ka lala iJisọsị bwula ọ-waa ẹla pwọọpwọọ kwiwa ka. (1 Pit. 2:21-23) Ịlẹhị lẹ, ọ ka lujwo la ọ-ka wu ịlọhị kpa ụka ọlịnyị myị́. (Jem. 3:2) Ịyẹ à tị́ ka jẹ́-ẹ dahị ụbwọ?

9. Ịyẹ à tị́ ka dahị ụbwọ nyọka gbe ẹlẹlẹ nyahị ụka kahị ja họ ụkụrwọ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ?

⁹ Maga ká yọyị kpoye nya ẹla ọwẹwẹ nya ọngọlẹ kọ wẹẹ ya ẹla la agbama. Ọọnahị ọhẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Sam yẹkẹẹ: “M̀ kaa maga nyọka kụ irya u-uhye nya abwọlẹ ká ọngọlẹpwa ọwẹ baba nyọka wo ẹla nya ịlẹhị kaka ba bala ọ-kpịtịya nyori ọ ka yẹda myị́ wẹẹ.” Ụka ọhẹ ọngọlẹpwa kaa ju agbama chajị nyori ahị kele lụka ọlẹ kọ pwoku ka kem ịnyị. Ụka kahị ya ẹla bala ọngịnyị kọ tị ju agbama, ahị ka jẹ́-ẹ  họ ẹla ọlẹ ká ọọnahị Lucia họ myị́. Ahị ka jẹ́-ẹ raabwọ kpii, bịlẹ iJihova kọ ka dahị ụbwọ nyọka wu ịlọhị kpa kpọọ bala ọ-ka ya ẹla ọlẹ kọ ka hu ẹpẹpẹ ju ọngọọwa ka.

10. Jaabwọ ká ụpwụ nya 1 iTimoti 4:13 ya, ịyẹ ahị tị́ ka maga nyọka họ gụ́ ọọwa?

¹⁰ Ri ọngọ jẹ́-ẹ mẹ ang jẹ gụ́ olene. ITimoti ri ọngọ jẹ́-ẹ mẹ ang jẹ yẹẹyẹẹ, ma ọ tị baba nyọka nwà kịnyaa ẹ-ẹpwụ nya ang ọmẹjẹ. (Wa 1 iTimoti 4:13.) Ányị ahị tị́ ka bwu ri angị jẹ́-ẹ mẹ ang jẹ gu olene ẹ-ẹpwụ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ? Ahị ka nwụlanọ yẹẹyẹẹ. Ahị ji Ohe obe nyori ahị la ang abwọ ịlẹ kị ka dahị ụbwọ nyọka jẹ́-ẹ ri angị mẹ ang jẹ gụ́ ọọwa. À ka yé ụbwọ ọdada bwu ẹpwụ nya ụpwụ ọlẹ ko ri Họ Ụkụrwọ nya Ụpwụ Ọwawa Bala Ang Ọmẹjẹ bala ụpa nya “Kpa Ẹrụ Ọnyịịla Pyẹ Yẹẹyẹẹ” ọla ụpwụ nya Ọhịhị Bala Ụkụrwọ Nyahị Ahị Angịnyị nya ỊKịrayịsị. À kaa kpa apwụ ịwẹ họ ụkụrwọ yẹẹyẹẹ? Ụka kahị nwụlanọ yẹẹyẹẹ, ahị-ị́ kaa chuko lụmẹ ka, ma ahị jẹ́-ẹ ya ẹla la ọhụ ọ-da pịlẹẹ.

11. Ányị aanahị ịhyẹ à tị́ bwu wẹ ka ri angị jẹ́-ẹ mẹ ang jẹ gụ́ olene?

¹¹ Ahị ka jẹ́-ẹ ri angị mẹ ang jẹ gụ́ olene bwula ọ-jẹ́ ang bwu ẹga nya angịkịla ẹ-ẹpwụ nya ọjịra-jịra. Sam, ọngọlẹ kahị ya ẹla rụ lalẹ ene, tọ ịlọmwụ wo nya ang odudu ká aanahị alẹng bala anyang ịhyẹ jẹ́-ẹ mẹ ang jẹ yẹẹyẹẹ ị-ịwẹ. Ọ kaa ya ẹhị reeji nya ijẹẹhị ọlẹ ká aanahị ịịwa kaa kpa mẹ ang jẹ bala ọ-maga nyọka gbịlaa. Ọọnahị ọnyang ọhẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Talia jẹ́ jaabwọ kọ ka ya ẹla bala ọ-mẹ ang jẹ u-uhye nya ẹla ịlẹ ká angịnyị kaa towo ẹ-ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ. Ọ kaa họ ịnyị bwula ọ-ya ẹhị ba ụgbẹyị ọlẹ ká aanahị ịlẹ kị jẹ́-ẹ mẹ ang jẹ kaa ya ẹla dodehe bwu ịBayịbụụ.

12. Ịyẹ à tị́ kaa la angịhyẹ ujwo?

¹² Ahị wuu ka jẹ́-ẹ la ụbwọ ẹ-ẹpwụ nya ọjịra-jịra bwula ọ-ya ọkọ dawụlẹ mwu eje bala ọ-nwụla ẹla ọwẹwẹ nyahị nọ yẹẹyẹẹ. (Eje. 22:22) Ọ kaa la angịhyẹ ujwo nyọka mwu eje lee ọ-wẹ ẹla a-ahị nya alụma. Ọ kaa lang ịnyị? Ó ri ịnyị aalẹ, ọ ka kpụng ịpyọ nyọka jẹ́ ang ọlẹ kọ da angịkịla ụbwọ du kị jẹ́ kụrụ uhi nyaa.

13. Ịyẹ à tị́ ka dang ụbwọ myị́ nyọka mwu eje bwu ọkịlẹtụ nyang ọọjịra-jịra?

¹³ Mwu eje bwu ọkịlẹtụ. Ẹla ọkpọnchị ọlẹ kọ du kahị kaa mwu eje ọọjịra-jịra nyahị ri ọ-ka ya ogbo ha iJihova. Ọọnahị ọhẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Sara á yẹ ịlọmwụ nya ọngọ jẹ́-ẹ mwu eje yẹẹyẹẹ ka. Ma, ọ tị tịtọ nyọka ya ogbo ha iJihova bwula eje omwumwu. Lẹ ọ kaa nwụla eje nọ jaabwọ kọ kaa nwụla apa ịkịla nya ọjịra-jịra nọ ịnyịnyị. Ọ kaa ma eje ịịwa mwu bala ọ-yẹ jaabwọ ká omyi ẹla ịlẹpwụ nya eje ịịwa pwoku ang ọlẹ kị wẹẹ ka jẹ́ ahyẹẹnụ ọọwa. Ọ yẹkẹẹ: “Ọwẹ kaa dam ụbwọ nyọka ya ẹhị ku omyi ẹla nya  eje ịwẹ ọkọkọ nya abwọlẹ kam jẹ́-ẹ mwu eje kaka ba.”

14. Ó ri á kaa ju oyi, ịyẹ à tị́ ka dang ụbwọ nyọka wẹ ẹla ọọjịra-jịra myị́?

¹⁴ Wẹ ẹla ụka myị́ ụka. Ẹlịlẹhị ri, ọọwa ka la angịhyẹ ujwo yẹẹyẹẹ. Talia ọlẹ kahị ya ẹla nyamwụ kẹkpẹ lalẹ yẹkẹẹ: “Ugbodu kaa gum ene ụka kam ja ka ya ẹla ẹ-ẹpwụ nya alụma, nanana nyori angịkịla á kaa jẹ́ jum lụmẹ ka ọọlajị nyọlẹ ká ọkọ nyam kaa la kpẹnẹẹ. Lẹ ẹla ọwẹwẹ kaa lam ujwo yẹẹyẹẹ.” Ma, ọọwa á tị du ká Talia hwabwọ la ẹla ọwẹwẹ ka. Ụka kọ ja nwụlanọ nya ọjịra-jịra, ọ kaa kpịtịya nyori ọngọlẹ kị chụ họhẹ kaa wẹ ịtọ ẹla kpii bala ọ-gbahị nya ẹla kpehe kpụrụrụ. O yẹkẹẹ: “Ọọwa mẹjẹ nyori ọ há kori ká ẹla ọwẹwẹ nyam á la kpii, la hukee, kọ tị gbẹhị nya ẹla kpehe lẹ, chajị ọlịnyị ọngọ kpa ịlahị nya ang ọjẹ́jẹ à dọmwụ tịtọ lẹ.”

15. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka kpịtịya u-uhye nya ẹla ọwẹwẹ nyahị?

¹⁵ Ma angịhyẹ ịlẹ kị dọmwụ kaa ju oyi lụmẹ abwọhẹ ka kaa wu ịlaa kpa la ọ-ka wẹ ẹla ịnyịnyị. Ịyẹ à tị́ du? Ọọnahị ọnyang ọhẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Juliet yẹkẹẹ: “Ụka ọhẹ m̀ kaa họ atịmẹ la ọ-ka wẹ ẹla chajị ọ kaa lam lala o-ri ẹla ọwẹwẹ nyam nyị kaa la kpii kpoye bala ọ-kaa há nwà ka.” Ma tị kpịtịya nyori iJihova tịtọ kahị ka wẹ ẹla ụ-ụgbẹyị ọlẹ kahị ka jụ wẹ myị́. * Ọ kaa myọọ lẹhị yẹẹyẹẹ jaabwọ kahị wẹẹ maga nyọka wẹ ẹla ọọjịra-jịra nanana nyori ahị kaa juhi ụka ọhẹ.

16. Ụma nya ẹla oyaya oyina ahị tị́ ka hwabwọ hi?

¹⁶ Cheji ba “ẹla ọhwọọhwọọ oyaya wuu.” (Efe. 4:31) Jaabwọ kahị ya ene, Angịnyị nya ịKịrayịsị á chịla nyọka ya ẹla lido-lido ẹnẹnẹhẹ ka. Ma ụma nya ẹla oyaya ịhyẹ ịlẹ kị ri ido ododo kpẹẹ ka juwa kahị ka dụmwọ-dụmwọ la ịnyịnyị. Ọ-chụ pwokwita, ụka kahị ja ya ẹla rụ angịnyị ịlẹ ká ọhọhọ, epweji lee ẹpwụma nyaa datị, ahị baba nyọka kpahị ju chajị kahị ka chụ angịhyẹ kaka pwoku angịkịla ụ-ụgbẹyị ọtịpyọ ka. Ịnyịnyị, ahị-ị́ ka ya ẹla ọlẹ kọ ka chị ọngịnyị lala ịcha ka. Ọọnahị ọlẹng ọhẹ myị ọnụ yẹkẹẹ: “Ụka ọhẹ, m̀ ya ẹla ọ-kpụ ẹlẹhụ ọlẹ kam hu nya ẹla ụmwara kem ma kọ tị ri ẹla ọlẹ kọ jụ ọngọkịla yẹẹyẹẹ. Ẹ-ẹpwụ nya ẹka lụmẹ-lụmẹ, ahụ nyam kaa dam ụbwọ nya ịlẹhị-ịlẹhị bwula ọ-kaa ya jem ẹ-ẹkpẹ ụka ká ẹla oyaya nyam á la wọọwọọ bala ọ-jwọọ ọwa tụ́ angịkịla.”

17. Jaabwọ ká ụpwụ nya Ala Efesọsị 4:29 ya, ányị ahị tị́ ka bwu kpa angịkịla wule?

¹⁷ Ya ẹla ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ ka kpa angịkịla wule. Jene da ọngịnyị ọlẹẹkwaa ọkọkọ nyọka kpụ abyị lee ọ-mwọ ala ya. (Wa Ala Efesọsị 4:29.) Ala Isirẹlụ la ang lụmẹ-lụmẹ ịlẹ kị ka ji obe chajị nyaa, ma ị kaa mwọ ala ya ụka mwụba-mwụba. Olegu nya ẹla ọ-mwọ ya kaa chị kịla awụlẹ. À ka kpịtịya nyori ẹla onyobyi ọlẹ ká  alịbajẹ iwo ya du ká Ala Isirẹlụ wuu “mwẹla ya ba iMosisi.” (Ọwa. 13:31–14:4) Ma ụka kahị da angịkịla ọlẹẹkwaa, ọ kaa du ká ọng myị́ ọng ka chị ọkẹkẹnị. Ahị jẹ́ myị̀myị̀ nyori ọnyị ọnyang nya iJefuta ka yé ọhụ ojuju yẹẹyẹẹ nyọka kịnyaa la ụkụrwọ nyamwụ jaabwọ ká aligu nyamwụ anyang kaa dọọ ọlẹẹkwaa. (Ang. 11:40) Sara ọlẹ kahị ya ẹla rụ́ kẹkpẹ lalẹ, yẹkẹẹ: “Ụka kahị da angịkịla ọlẹẹkwaa, ọ kaa du kị ka jẹ́ nyori ịwa nyị há iJihova bala o-ri ị la iwe ẹ-ẹpwụ nya ogu nyamwụ.” Lẹ mwahị nya agbẹyị ịlẹ ká ka bwu da aanang ọlẹẹkwaa ọlam-ọlam.

18. Jaabwọ ká Eje Ọnyịịla 15:1, 2 ya, ányị à tị́ du kahị ka ya ẹlịlẹhị? Ẹlịyẹ à tị́ ji ẹpwụ nyọka họ ịnyị?

¹⁸ Ya ẹla nya ịlẹhị. Ó ri kahị ya ẹlịlẹhị ka, ẹla nyahị á ka kpụ iJihova ịpyọ ka. Ọnọọkịla ụma ọnyị myị́ ọnyị kaa wọọ ẹjẹ. (Etu 6:16, 17) Ịlẹhị lẹ iru nya angịnyị alẹ kaa yẹ ọnọọkịla omeme lala ẹla ọlam-ọlam, ma ahị tị kaa cheji bọọ chajị iJihova ya nyị tịpyọ. (Wa Eje Ọnyịịla 15:1, 2.) Ẹlịlẹhị ri, ahị kaa hwabwọ hi ọnọọkịla ọkwọnggọ o-meme, ma áhị tị kaa wu ẹlịlẹhị kpa hi angịkịla bwula ọ-ya ẹla une-une ka ịnyịnyị.

19. Ẹla ọkịla oyina ahị tị́ ka dụmwọ-dụmwọ u-uhye nyamwụ?

¹⁹ Hwabwọ la ọ-kpa ọngịnyị kụ. (Etu 25:23; 2 Tẹs. 3:11) Juliet, ọlẹ kahị ya ẹla nyamwụ lalẹ kẹkpẹ ya jaabwọ ká ọngịnyị ọ-kpa kụ kaa lọọ. O yẹkẹẹ: “O-ke ụrụ la ọngịnyị ọ-kpa kụ kaa kpụm ọkịlẹtụ enyi, ọ tị kaa du kam kaa dahịhile ọngọlẹ kọ wẹẹ ja oja ọọwa ka. Chajị ọchịkpẹẹ kọ ka kpam kụ ẹ-ẹga nya ọngọkịla ịnyịnyị myị́.” Ó ri ká yẹ nyori oja ja yẹ la ọngịnyị ọ-kpa kụ aalẹ, maga ká tịrọọ ẹkpẹ ka ẹla ọlẹ kọ ka kpa ọngịnyị wule.​—Kol. 4:6.

20. Ịyẹ a tị́ cheje nyọka họ la ẹla oyaya nyang?

²⁰ Nyọlẹ kahị jam odehe ọlẹ ká ẹla ọtịpyọ oyaya yịrị ẹga yịrị wẹẹ, ahị ka maga pyii chajị ká ẹla oyaya nyahị ka kpụ iJihova ịpyọ. Kpịtịya nyori ẹga nya iJihova āhị nya ẹla oyaya à bwu lẹ, abwọlẹ kahị kpa họ ụkụrwọ tị kaa ri ẹla nyamwụ. Ọ ka wahị kụrụụhị ó ri kahị maga nyọka ya ẹla ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ ka ya ogbo họọ ẹ-ẹpwụ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ, ụka kahị juwa ọọjịra-jịra, bala ụka kahị ja ya ẹla ahyẹẹnụ ọnyị myị́ ọnyị. Ụka ká iJihova á tọ odehe ọtịpyọ ọlẹ ayịreji lẹ, ọ ka chịhị kpẹẹ yẹẹyẹẹ la ọ-ka ya ogbo họọ la ẹla oyaya nyahị lẹlẹ. (Jud. 15) Gbee ka pwụ ụka ọọwa, cheje nyọka họ ẹla kpụ iJihova ịpyọ bwula ‘ẹla ọlọnụ nyang’ mẹ.​—Eje. 19:14.