1. Mbaʼérepa koʼág̃a rupi ijetuʼu ñañangareko porã ñande rogapýre?

 ‘KOʼÃ mbaʼe oikóva Yvy ape ári ohasa ohóvo.’ (1 Corintios 7:​31, BNP.) Ojapóma 1900 áño rupi ojehaihague ko mbaʼe, péro añete gueteri koʼág̃a peve. Jahecha mbaʼéichapa heta mbaʼe okambia ohóvo opárupi ha koʼýte umi ogapýpe. Umi mbaʼe yma oñemombaʼevaʼekue koʼág̃a noñemombaʼevéima. Upévare ijetuʼu jepi ñañangareko porã ñande rogapýre. Péro jajapóramo la Biblia heʼíva ikatu ñasẽ porã ko mbaʼépe.

2. Mbaʼeichagua provlémapa ojahoʼihína familiakuérape?

² Yma ningo hentekuéra ovyʼavaʼekue oikóramo ifamíliandi ha ohupytýramo oikotevẽva. Koʼág̃a katu ndahaʼevéima upéicha. Jahecha mbaʼéichapa umi propagándape oñekuaveʼẽ hetaiterei mbaʼe ha upévare heta túva ha sy ombaʼapoiterei ojogua hag̃ua umi mbaʼe. Oĩ avei hetaiterei tapicha koʼẽre ojeitýva ombaʼapo jahechápa ndohupytýi hoʼumivaʼerã káda día. Koʼág̃a hetave oñembaʼapovaʼerã ha upévare oĩ ombaʼapóva mokõi hendápe péro ni upéicharõ ndohupytýiva  oikotevẽva. Oĩ avei ndaitraváhoiva, ha ovyʼátava orekóramo itravahorãmi. Péicha jahecha familiakuérape ojahoʼiha heta provléma, péro la Biblia ikatu oipytyvõ chupekuéra ombohovái hag̃ua umíva.

3. Mbaʼe konséhopa omeʼẽ Pablo, ha mbaʼéichapa ikatu ñanepytyvõ ñande rogapýpe?

³ Apóstol Pablo heta vése oiko asy vaʼekue. Umi mbaʼe ohasáva omboʼe chupe peteĩ mbaʼe iñimportánteva, ha haʼe omombeʼu iñamígo Timotéope: “Mbaʼeve niko ndajarúi jajúvo ko Yvy ári, ha mbaʼeve ndajarahái. Jarekóramo jaʼu ha ñañemonde hag̃ua, javyʼamavaʼerã” (1 Timoteo 6:​7, 8). Añetehápe peteĩ família noikotevẽi tembiʼu ha aórente. Oikotevẽ avei hogarã, umi mitã katu ohovaʼerã eskuélape, oĩramo hasýva ohovaʼerã doktórpe ha ojoguavaʼerã pohã, ha hetave mbaʼe. Upéicharõ jepe ikatu jajapo Pablo heʼíva. Jaiko porãvéta javyʼáramo jahupytyhaguére umi mbaʼe ñaikotevẽva, jaikorangue jaheka umi mbaʼe natekotevẽiva.

4, 5. Mbaʼérepa iporã jahecha mbaʼépepa jaiporu ñande pláta?

⁴ Jesús omeʼẽ avei peteĩ konsého iporãva. Haʼe heʼi: “Mávapa peẽkuérava omopuʼãséramo peteĩ tórre, ndoguapyraẽi oipapa mboýpa ohupytýta ichupe, ha ohecha oguerekópa ojapopa hag̃ua?” (Lucas 14:​28, BNP). Jesús ohechauka iporãha jajeprepara jajapo hag̃ua peteĩ mbaʼe. Jahechámakuri mbaʼéicha ko konsého oipytyvõ umi omendasévape. Ha upéi ñamenda rire, ñanepytyvõ avei ñañangareko hag̃ua ñande rogapýre. Pór ehémplo, jaiporu porãve hag̃ua ñande pláta jahecha  raẽ vaʼerã mboýpa ñagana ha mboýpa ñaikotevẽ. Upéicha pe família ndogastamoʼãi vyroreíre, ikatúta ojogua oikotevẽva ha ovyʼáta orekomívare.

⁵ Umi família oñatendevaʼerã ani hag̃ua oiporu pláta térã ojapo préstamo, ojogua hag̃ua umi mbaʼe noikotevẽiva. Ha umi orekóva tarjeta de crédito oñatendevaʼerã ani hag̃ua ojogua hetaiterei mbaʼe oñanduʼỹre (Proverbios 22:7). Avei naiporãi jajogua rei rei umi mbaʼe nañaikotevẽiva. Jaikuaárõ mbaʼépepa oho ñande pláta, jajejokóta ani hag̃ua ñamombo rei sigarríllore, vevídare térã huegohápe. Hiʼarive la Biblia ohechauka ñandéve koʼã mbaʼe naiporãiha (Proverbios 23:​20, 21, 29-35; Romanos 6:19; Efesios 5:​3-5).

6. Mbaʼéichapa la Biblia heʼíva omokyreʼỹ umi imboriahúvape?

⁶ Ha mbaʼépa ikatu ohaʼarõ umi koʼág̃a ndaikatúiva osẽ mboriahúgui? Ikatu ikyreʼỹ hikuái oikuaávo koʼẽrõitéma opataha ko mbaʼe. Jehová oipeʼaitéta mboriahu ha opaichagua jehasa asy ogueru vove imúndo pyahu (Salmo 72:​1, 12-16). Ha koʼág̃a voi umi kristiáno imboriahúramo jepe ikatu oreko esperánsa, ojerovia rupi Jehová oprometévare: “Arakaʼeve ndorohejareivaʼerãi”. Upévare ikatu jajerovia ha jaʼe: “Ñandejára che pytyvõha, ndakyhyjeichéne” (Hebreos 13:​5, 6). Koʼã ára ijetuʼúvape, Jehová oipytyvõ isiervokuérape, oñehaʼãva ojapo la Biblia heʼíva ha omotenondéva Ñandejára Rréino hekovépe (Mateo 6:33). Oĩ heta tapicha ikatúva omombeʼu upeichaha. Haʼekuéra heʼi apóstol Pablo heʼihaguéicha: ‘Aime opaicharã: cheryguatã  térã cheñembyahýi hag̃ua, arekopa hag̃ua térã arekoʼỹete hag̃ua. Ndaipóri chéve g̃uarã ikatuʼỹva, upe chemombaretéva rupi’ (Filipenses 4:​12, 13).

7. Mbaʼépa heʼi Jesús ñanepytyvõtava ñañangareko hag̃ua ñande rogapýre?

⁷ Hiʼag̃uívo pe ára omano hag̃ua Jesús heʼivaʼekue: “Ehayhu nde rapichápe rejehayhuháicha nde” (Mateo 22:39). Jajapóramo upéva ñanepytyvõta ñañangareko hag̃ua ñande rogapýre.  Ha mávapa ñande rapicha hiʼag̃uivéva ha jahayhuvéva? Umi ñande rogaygua, ñane ména térã ñane rembireko ha taʼyrakuéra. Mbaʼéichapa ikatu jahechauka jajoayhuha?

8. Mbaʼéicha ikatu jahechauka jahayhuha ñande rogayguápe?

⁸ Enterove ikatu ñaipytyvõ ogapýpe. Iporã ñamboʼe mitãnguérape ani hag̃ua oheja oimehápe ijao térã ihugetekuéra. Ñañehaʼãramo jaarregla ñande rupa káda pyhareve, tuicha ñaipytyvõta. Sapyʼánte ikatu oiko peteĩ mbaʼe ñahaʼarõʼỹva ha ñande róga opyta sarambikue. Péro ñanemanduʼavaʼerã enterove ikatuha ñaipytyvõ ani hag̃ua oiko upéva. Avei ñamopotĩmbavaʼerã ojekarupa rire. Ñaneateʼỹ térã ñandekaiguéramo jarovapáta ñande lája umi ñande rogayguáre (Proverbios 26:​14-16). Ñanekyreʼỹ ha ñaipytyvõséramo katu javyʼáta ñane família ndive. Ñandejára “ohayhu pe ipyʼaite guive omeʼẽvape” (2 Corintios 9:7).

9, 10. a) Mbaʼe mbaʼépa ojapo tembireko ogapýpe? b) Mbaʼéichapa enterove ikatu oipytyvõ ogapýpe?

⁹ Japorohayhu ha ñanembaʼerechakuaáramo ndajarekomoʼãi peteĩ provléma oĩva heta ogapýpe. Ymaite guive umi kuña omotenondevaʼekue tembiapo ogapypegua. Oñatende imembykuérare, omopotĩ, ojohéi ao, ombaʼejogua ha ojapo tembiʼurã. Heta tetãme oĩ kuña ombaʼapóva avei kokuépe, ombaʼevende merkádope, térã ojapóva ambue mbaʼe oipytyvõ hag̃ua ifamíliape. Heta hendápe katu ko mbaʼe ndoikoivaʼekue yma, péro koʼág̃a hetaiterei kuña osẽmante ombaʼapo. Jaguerohoryvaʼerã umi kuña oñehaʼãvape  oñangareko hógare térã ombaʼapóva ambue hendápe. Ojogua pe “kuña oñangarekokuaáva hógare”, oñeʼẽha la Biblia. Ko kuña ikatupyry heta mbaʼépe, ha “ndoʼureíri hembiʼu” térã naiñateʼỹi (Proverbios 31:​10, 27). Péro upéva ndeʼiséi kuñánte ombaʼapovaʼerãha ogapýpe. Ména ha tembireko osẽramo ombaʼapo, iporãtapa opoi rire hikuái túva ha mitãnguéra opytuʼu sy ojapo aja opa mbaʼe ogapýpe? Ni mbaʼevéicharõ (Embojoja 2 Corintios 8:​13, 14-re). Pór ehémplo, pe sy oñekosinátarõ, ovyʼáta iména ha imembykuéra oipytyvõramo chupe. Ikatu omoĩ hikuái tembiporukuéra mesápe, oho ojogua oñekotevẽva térã omopotĩ óga. Enterovete ogapýpe ikatu oipytyvõ (Embojoja Gálatas 6:​2-re).

¹⁰ Ikatu oĩ heʼíva: “Che aikohápe ningo koʼãva ndahaʼéi kuimbaʼe rembiapo”. Upéicharamo jepe, iporãta jajepyʼamongetami ko mbaʼére. Jehová omoñepyrũrõ guare pe família, ndeʼíri oĩtaha tembiapo kuñánte ojapovaʼerã. Peteĩ jey, Jehová omondórõ guare hiʼanhelkuéra Abrahán rendápe, ko kuimbaʼe oipytyvõ ojejapo hag̃ua tembiʼu ha haʼe voi oservi chupekuéra (Génesis 18:​1-8). La Biblia heʼi: ‘Menakuéra ohayhuvaʼerã hembirekópe ojehayhuháicha ijupe voi’ (Efesios 5:28). Pe ména ikaneʼõramo ha opytuʼuse og̃uahẽ rire itravahohágui, opensavaʼerã hembireko ikaneʼõha avei haʼéicha térã ikaneʼõve voi (1 Pedro 3:7). Upévare iporãitéta pe ména oipytyvõramo hembirekópe! (Filipenses 2:​3, 4.)

11. Mbaʼéichapa Jesús omeʼẽ ehémplo ména, tembireko ha taʼyrakuérape?

 ¹¹ Jesús ohechauka porã vaʼekue mbaʼéichapa ikatu ñambovyʼa Ñandejárape ha jaiko porã ñande rapichakuérandi. Jepe Jesús nomendaivaʼekue, ména, tembireko ha taʼyrakuéra ikatu oaprende chugui heta mbaʼe. Haʼe heʼi: “Che kuimbaʼéicha ajuvaʼekue Yvy ári ndajúi aporojokuái hag̃ua, ajejokuaiuka [térã aporoservi] hag̃uánte uvei” (Mateo 20:​28, BNP). Mbaʼeichaitépa ovyʼáta umi família ojapóramo ko mbaʼe!

12. Mbaʼépa Jehová oipota jajapo?

¹² Ñañangareko hag̃ua ñande rogapýre jajapovaʼerã avei 2 Corintios 7:1 heʼíva: ‘Tekotevẽ ñanepotĩ opa mbaʼe ikatúvagui ñanemongyʼa, ñande  retépe ha ñande espíritupe’. Jehová oguerohory umi ojapóvape ko mbaʼe. Haʼe ningo oipota ñande jerovia ‘ipotĩ ha imaraʼỹ’ (Santiago 1:27). Upéva iporã familiakuérape g̃uarã.

13. Mbaʼérepa iñimportantete ñanepotĩ ñande rogapýpe?

¹³ Pór ehémplo, la Biblia heʼi umi mbaʼasy opataha koʼẽrõite. Upérõ “avave ndeʼimoʼãi: ‘cherasyʼaína’” (Isaías 33:24; Apocalipsis [Revelación] 21:​4, 5). Péro upéva oiko mboyve enterove ikatu ñanderasy. Pablo ha Timoteo hasyvaʼekue avei (Gálatas 4:13; 1 Timoteo 5:23). Upéicharamo jepe umi doktór heʼi ikatuha jajapo heta mbaʼe ani hag̃ua ñanderasy. Oĩ heta família hesãivéva oñehaʼã rupi heko potĩ ha omopotĩ hóga. Jahechamína mbaʼéichapa (Embojoja Proverbios 22:​3-re).

14. Mbaʼéichapa ñande reko potĩramo ñaneresãivéta?

¹⁴ Ñandejára oguerohory hag̃ua ñande jerovia ñande reko potĩ vaʼerã. La Biblia ohechauka porã upéva ha heʼi ivaiha kuña ha kuimbaʼe oiko oñondive omendaʼỹre. ‘Ndohupytyichéne Ñandejára rréino umi oikóva kuña ndive omendaʼỹ rehe, umi omendáva ha oikóva ambue ndive, umi kuimbaʼe oikóva hapicha kuimbaʼe ndive.’ (1 Corintios 6:​9, 10, JMP.) Jaiko rupi ko múndo añáme tekotevẽ jajehekýi koʼã mbaʼégui. Upéicha ñambovyʼáta Ñandejárape ha avei ndovamoʼãi ñanderehe mbaʼasy vai. Umíva apytépe sida, sífilis, gonorrea ha clamidia (Proverbios 7:​10-23).

15. Emombeʼumi mbaʼeichagua mbaʼasýgui ikatu jajehekýi ñanepotĩramo.

¹⁵ ‘Ñañemopotĩramo opa mbaʼe ikatúvagui ñanemongyʼa’, ñaneresãivéta. Heta mbaʼasy oĩ tapichakuéra  ikyʼa rupi. Pór ehémplo umi opitáva. Pe sigarríllo ratatĩngue ningo omongyʼa ñane pulmón ha ñande ao, ha hiʼarive ñanembohasy. Káda áño hetaiterei tapicha omano sigarríllo káusare. Epensamíntena, hetaiterei tapicha ndahasýi ha nomanoivaʼerãmoʼã oñemopotĩrire ‘opa mbaʼe ikatúvagui oporomongyʼa’.

16, 17. a) Mbaʼe léipa omeʼẽvaʼekue Jehová umi Israelguápe, oipytyvõva chupekuéra ani hag̃ua hasy? b) Mbaʼéicha ikatu jajapo Deuteronomio 23:​12, 13 heʼíva?

¹⁶ Jahechamína ótro ehémplo. Ojapo 3500 áño rupi Ñandejára omeʼẽhague iléi umi Israelguápe. Heʼi chupekuéra mbaʼéicha oadoravaʼerã Chupe ha avei mbaʼéicha oikovaʼerã hikuái. Pe Léi oipytyvõ chupekuéra ipotĩ hag̃ua ha péicha ojehekýi hikuái heta mbaʼasýgui. Pór ehémplo, heʼi umi  Israelgua osẽvaʼerãha oikohágui oĩ hag̃ua váñope ha upéi ojatyvaʼerãha upe ojapóva. Péicha nomongyʼamoʼãi oikoha hikuái (Deuteronomio 23:​12, 13). Ko léi ymaguare iporã gueteri koʼág̃a peve. Hetaiterei tapicha hasy ha omano ndojejapói rupi ko mbaʼe. *

¹⁷ Ko Léi oñemeʼẽvaʼekue umi Israelguápe ohechauka ñamopotĩ porã vaʼerãha ñane váño oĩramo jepe korapýpe. Pe váño ikyʼáramo imberu noʼõta ha upéi ovevévo upégui ogueraháta mbaʼe kyʼa ha microbio ñande rógare ha oguejýta ñane rembiʼúre jepe. Avei, mitã ha kakuaa ojepoheivaʼerã oiporu rire váño. Ndojapóiramo upéva, umi vichoʼi opytapáta ipirére. Heʼiháicha peteĩ doktóra Franciaygua, jajepohéiramo “ndovamoʼãi ñanderehe rresfrío, kuru, pyʼahasy ha tye”.

18, 19. Mbaʼépa ikatu jajapo ñamopotĩ hag̃ua ñande róga ñanemboriahuetereíramo jepe?

¹⁸ Añetehápe, ijetuʼu ñanepotĩ jaikóramo umi lugár imboriahuetereívape. Peteĩ tapicha oikuaa porãva koʼãichagua lugár heʼi: “Hakueterei ha upévare ijetuʼuvéntema ñamopotĩ hag̃ua. Yvytu atã yvytimbómante omopuʼã ha omongyʼapa umi óga. [...] Hetave rupi umi oikóva siudápe hetave avei umi mbaʼe oporombohasýva. Umi rupi jahecha ysyry kyʼa, yty atýra, letrína kyʼa, anguja, tarave ha mberu”.

 ¹⁹ Hasýramo jepe ñanepotĩ umi rupi, iporã ñañehaʼã. Varatovépe osẽ ñandéve y ha havõ, jaikorangue jaha doktórpe ha jajogua pohã. Reikóramo umichaha rupi, reñehaʼãmbaitevaʼerã remopotĩ nde róga ha nde korapy. Remombovaʼerã mymba rekaka. Nde róga rape itujúramo oky jave, ikatu remoĩ itaraʼỹi ani hag̃ua remoingepa tuju nde kotýpe. Ikatu reipeʼa nde sapatu reike mboyve kotýpe. Avei reñatendevaʼerã ani hag̃ua oñemongyʼa y reiporúva. Káda áño 2 millón tapicha rupi omano ombohasyhaguére chupekuéra y kyʼa ha oikohaguére lugár ikyʼahápe.

20. Máva mávapa oipytyvõvaʼerã oñemopotĩ hag̃ua óga?

²⁰ Enterove oipytyvõvaʼerã óga ipotĩ hag̃ua. Túva, sy, mitãnguéra ha umi visíta jepe. Peteĩ kuñakarai Keniaygua 8 imembýva heʼi: “Enterove ohechakuaa oipytyvõvaʼerãha”. Ojeguerohory umi hóga potĩvape. Heʼiháicha peteĩ ñeʼẽnga: “Mboriahu ha óga potĩ ndoikovaíri oñondive”. Jaikóramo peteĩ óga guasúpe térã peteĩ ogaʼípe, ñamopotĩramo ñaneresãivéta.

21. Heʼiháicha Proverbios 31:​28, mbaʼépa ñanepytyvõta javyʼave hag̃ua ñande rogapýpe?

²¹ Lívro hérava Proverbios heʼi tembireko ikatupyrývare: “Imembykuéra ha iména ohecharamo chupe” (Proverbios 31:28). Arakaʼépa jaguerohorýraʼe ñande rogayguápe? Umi plánta okakuaa porãve oñemoheʼõ meméramo pe yvy. Upéicha avei ñande ñanekyreʼỹve oĩramo ñandeguerohorýva umi mbaʼe jajapóvare. Tembireko ovyʼa iména omombaʼéramo haʼe ojapóva ha  oguerohorýramo chupe (Proverbios 15:23; 25:11). Iporãitéta avei tembireko oguerohorýramo iménape ombaʼapohaguére ha avei oipytyvõhaguére ogapýpe. Mitãnguéra avei oñehaʼãve ituvakuéra oguerohorýramo haʼekuéra ojapóva hógape, eskuélape térã kongregasiónpe. Iporãite ningo jaguerohory ñande rapichakuéra ojapóva. Hasy piko jaʼemi hag̃ua: “Aguije”? Ndahasyirasa péro tuicha oipytyvõta ogapýpe.

22. Mbaʼépa tekotevẽ peteĩ família osẽ porã hag̃ua?

²² Ijetuʼu ningo ñañangareko ñande rogapýre. Péro ikatu ñasẽ porã ko mbaʼépe. La Biblia ohechauka mbaʼéicha: “Katupyrýpe oñemopuʼãva óga, ha arandúpe oñemboguapy hatã” (Proverbios 24:3). Enterove pe famíliape oñehaʼãramo oikuaa ha ojapo Ñandejára heʼíva ohechaukáta iñarandu ha ikatupyryha. Añetehápe iporã ñañehaʼãmbaite javyʼa ñande rogapýpe.