Ang Hunahuna sa Bibliya

Posible Bang Mabuntog ang Daotang mga Bisyo?

ANG awtor nga si Mark Twain mipasiaw kaniadto: “Kinasayonan sa kalibotan ang paghunong sa pagpanigarilyo. Nahibalo ko tungod kay makadaghan na nako kining gihimo.” Seguradong nasabtan sa daghang tawo kining mapalandongon nga mga pulong ni Twain. Bisan pag nasayod sila nga ang pipila ka bisyo dili maayo ug makadaot pa gani, nahibalo usab sila nga ang pagpakigbisog ug pagbuntog niini dili sayon. Ang mga bisyo mogamot pag-ayo paglabay sa daghang tuig ug lisod kaayong buntogon. Ang pagpaningkamot sa pagkontrolar niini nga pangibog makaluya ug masakit pa gani.

Si Dr. Anthony Daniels, usa ka doktor nga nagtrabaho sa usa ka prisohan, nagkomento nga ang mga kriminal kasagarang moingon nga sila naulipon gayod sa ilang gikabuangan ug sa mangil-ad nga mga pangibog. Sila nag-ingon nga sa dihang ang tawo magiyan na sa usa ka butang, “siya gigamhan sa usa ka grabeng pangagda nga wala siyay gahom sa pagsukol.” Kon tinuod man kana nga pangatarongan, nan wala kitay tulubagon kon atong tagbawon ang atong dili-mapugngang mga pangagda. Apan tinuod ba nga kita maoy walay-mahimong mga biktima sa atong mga motibo ug mga pangibog? O posible ba gayod nga mabuntog ang daotang mga bisyo? Aron makadawat ug kasaligang tubag, atong tan-awon kon unsay giingon sa Bibliya.

Pangibog Kontra Aksiyon

Klarong gipakita sa Bibliya nga manubag kita sa Diyos sa atong mga lihok. (Roma 14:12) Dugang pa, siya nagbaod nga magkinabuhi kita sumala sa iyang matarong nga mga sukdanan. (1 Pedro 1:15) Ingong atong Maglalalang, nahibalo siya kon unsay labing maayo alang kanato, ug ang iyang mga prinsipyo nagsaway sa daghang bisyo nga komon niining kalibotana. (1 Corinto 6:​9, 10; Galacia 5:19-21) Hinunoa, siya usab realistikanhon ug mabination sa iyang mga pagdahom sa dili-hingpit nga mga tawo.​—Salmo 78:38; 103:​13, 14.

Sa ingon ang salmista misulat: “Kon mga kasaypanan mao pa ang imong gibantayan, Oh Jah, Oh Jehova, kinsa ba ang makabarog?” (Salmo 130:3) Oo, nasayod gayod si Jehova nga “ang kiling sa kasingkasing sa tawo daotan sukad pa sa iyang pagkabatan-on.” (Genesis 8:21) Tungod sa atong napanunod nga gene, dala sa pagkatawo nga mga kahuyangan, ug nangaging mga kasinatian, dili gayod kita makalikay sa tanang daotang mga hunahuna ug pangibog. Busa, sa pagkamahigugmaon, si Jehova wala mangayo ug kahingpitan gikan kanato.​—Deuteronomio 10:12; 1 Juan 5:3.

Hinunoa, kining konsiderasyon nga gipakita sa Diyos kanato wala magpasabot nga kita walay tulubagon sa pagkontrolar sa daotang mga pangibog. Bisan tuod miangkon siya nga nakigbisog siya batok sa daotang mga pangibog, si apostol Pablo wala molunga. (Roma 7:21-24) “Ako nagmakmak sa akong lawas,” matod pa niya, “ug naghimo niini nga samag ulipon.” Alang sa unsang katuyoan? Aron “ako dili sa unsa mang paagi mahimong dili-inuyonan.” (1 Corinto 9:27) Oo, ang pagpugong sa kaugalingon hinungdanon sa pagpakig-away batok sa atong sayop nga mga hilig ug mga batasan ug sa kataposan sa pagdaog batok niini.

Posible ang Pagbag-o

Ang mga siyentipiko nga nagtuon bahin sa batasan sa tawo nag-ingon nga ang daotang mga bisyo, sama sa maayong mga batasan, makat-onan ug maugmad sa paglabay sa panahon. Kon tinuod kana, nan seguradong makat-onan usab ang pagbiya sa daotang  mga bisyo! Sa unsang paagi? “Hunahunaa ang mga kaayohan nga mabatonan sa dihang biyaan ang naandang paagi sa paggawi,” matod sa mga awtor sa libro bahin sa pagsagubang sa kapit-os. Dayon, “paghimog listahan kon sa unsang paagi ang pag-usab sa imong paggawi makapauswag sa imong kinabuhi.” Oo, ang pagsentro sa atong pagtagad diha sa mga kaayohan nga mabatonan tungod sa pag-usab sa atong daotang paggawi makapalihok kanato sa pagbag-o.

Tagda ang tambag ni apostol Pablo kanato nga ‘magbag-o diha sa puwersa nga nagpalihok sa atong kaisipan.’ (Efeso 4:​22, 23) Kana nga puwersa mao ang atong nangibabawng kiling sa hunahuna. Imong mausab kana nga puwersa pinaagi sa pagpakigsuod sa Diyos ug pinaagi sa pag-ugmad ug apresasyon sa iyang mga sukdanan. Ang pagkasayod nga ikaw nakapalipay kang Jehova makapadasig kanimo sa paghimog gikinahanglang mga kausaban.​—Salmo 69:30-33; Proverbio 27:11; Colosas 1:​9, 10.

Tinuod, lisod biyaan ang daotang mga bisyo nga nagkontrolar sa atong kinabuhi sa daghan nang katuigan. Dili nato angayng pakamenoson ang pagpakigbisog nga atong himoon sa pagbuntog sa atong daotang mga bisyo. Kini seguradong mobalik ug usahay madaog kita. Apan magmasaligon nga ang pagpakigbisog magkasayon paglabay sa panahon. Kon mas maningkamot ka sa pagbuntog niini, mas mahimong bahin sa imong kinaiya ang bag-ong panggawi.

Ang tawong nahigugma sa Diyos makasalig usab sa iyang tabang ug panalangin. “Ang Diyos kasaligan,” misaad si Pablo, “ug dili niya itugot nga tentalon kamo nga labaw sa inyong maantos, apan . . . siya usab magtaganag kalingkawasan aron kamo makahimo sa pag-antos niini.” (1 Corinto 10:13) Sa dili madugay, laglagon ni Jehova nga Diyos kining daotang sistema sa mga butang ug ang tanang mangil-ad nga mga tentasyon, pangibog, ug mga pangandoy niini. (2 Pedro 3:9-13; 1 Juan 2:​16, 17) Ang tanang dili-hingpit nga mga tawo nga makalabang buhi niining hitaboa sa ngadtongadto mamaayo sa bug-os ug sa dumalayon gikan sa tanang kasakitan​—sa pisikal, mental, ug emosyonal. “Ang unang mga butang dili na pagahinumdoman, ni kini sila motungha pa sa kasingkasing,” ang Diyos nagsaad. (Isaias 65:17) Apil niining “unang mga butang” sa walay duhaduha mao ang makahasol nga mga pangandoy ug mga pangibog. Dili ba dakong rason kini sa paghimo sa atong bug-os nga maarangan karon sa pagpakigbisog ug pagpakig-away batok sa daotang mga bisyo?

[Kahon/Mga hulagway sa panid 21]

PAGBUNTOG SA DAOTANG MGA BISYO

1. Ilha ug dawata nga ikaw dunay daotang mga bisyo. Pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Duna ba koy kaayohang makuha gikan niining bisyoha? Kini ba makapalagot sa uban? Nag-apektar ba kini sa akong panglawas, panalapi, kaayohan, pamilya, o kalinaw sa hunahuna? Sa unsang paagi moarang-arang ang akong kinabuhi kon wala kini?’

2. Pulihi ug positibong butang ang daotang bisyo. Pananglitan, ikaw ba naggugol ug daghan kaayong panahon sa Internet, nga tingali nagtan-aw sa dili-maayong mga talan-awon? Nan gamita kanang panahona alang sa pagbasag maayong mga basahon, pagtuon, o pag-ehersisyo.

3. Panid-i ang imong pag-uswag. Kada adlaw palandonga sulod sa pipila ka minutos ang imong pag-uswag. Kon mosugmat ang imong daotang bisyo, hibaloa kon unsay mga hinungdan sa pagsugmat niini.

4. Pangayog tabang sa uban. Sultihi ang imong mga higala ug pamilya nga naningkamot ka sa pagbuntog niining daotang bisyo, ug hangyoa sila sa pagpahinumdom kanimo kon sa imong tan-aw morag madaog ka na sab niini. Pakigsulti sa uban nga milampos sa pagbuntog sa samang bisyo.​—Proverbio 11:14.

5. Magmabalanse ug magmarealistiko. Ayaw pagdahom ug dihadihang kalamposan. Ang ubang mga bisyo nga gihimo sulod sa daghan nang katuigan dili daling wagtangon.

6. Pag-ampo sa Diyos. Pinaagi sa tabang sa Diyos imong mabuntog ang bisan unsang daotan nga bisyo.​—Salmo 55:22; Lucas 18:27.