Dumiretso sa laog

Dumiretso sa mga laog

Aram Mo Daw?

Aram Mo Daw?

Ano an buhay kan mga uripon kaidto sa Imperyo nin Roma?

Kulyar nin uripon kan mga Romano na may nakasurat

Kulyar nin uripon kan mga romano

Sa Imperyo nin Roma, kadakul an nagin uripon huli ta sinakop sinda o puwersahan na kinua. Ipinapabakal an mga bihag asin sa parati dai na ninda nahihiling an pamilya ninda.

Dakul na uripon an dinadara sa minahan na grabe kasakit an trabaho, mantang idtong mga nasa uma asin harong medyo marahay an kamugtakan. An sarong uripon puwedeng puwersahan na sulutan nin kulyar na batbat o lansang na may nakasurat na kun magdulag siya tatawan nin premyo an makakapagbalik saiya sa kagsadiri niya. An mga uripon na pauruutrong nagdulag puwedeng tatakan sa angog, sa parati nin letrang F na an buot sabihon fugitivus (dulag).

Isinaysay sa Bibliya, sa libro nin Filemon, an pagsubol ni apostol Pablo sa nagdulag na uripon na si Onesimo na magbalik sa saiyang kagsadiri na si Filemon. Dawa may legal na deretso si Filemon na padusahan nin grabe si Onesimo, nakiulay si Pablo ki Filemon na mabuot siyang ‘akuon,’ basado sa pagkamuot asin pag-aramigo.​—Filemon 10, 11, 15-18.

Taano ta bantog an Fenicia kaidtong panahon sa saindang kulor purpurang pantugma?

Murex shellfish asin lanang kulor purpura kan Tiro

An Fenicia, na posibleng iyo an Lebanon ngunyan, bantog sa kulor purpurang pantugma kan Tiro, sarong siyudad sa Fenicia. Si Hading Solomon kan Israel kaidtong panahon naggamit sa saiyang templo nin mga telang “purpura” na gibo kan sarong eksperto hali sa Tiro.​—2 Cronica 2:13, 14.

An purpurang pantugma kan Tiro an pinakamahal na pantugma kaidto huli ta bakong madali an paggibo kaiyan. Inot, nangungua an mga parasira nin dakulon na murex shellfish * sa dagat, huli ta haros 12,000 kaiyan an kaipuhan tanganing makagibo nin pantugma para sa sarong bado. Sunod, hinahali an laog kan shell tanganing makua an mga glandula nin tinta. Sinasalakan ini nin asin dangan binabalad nin tulong aldaw. Pagkatapos, ilinalaag iyan sa tangkeng may tubig-dagat dangan tinatakupan asin iniinit nin pira pang aldaw.

Paagi sa saindang komersiyo asin pananakop, naipadagos kan mga taga Fenicia sa laog nin ginatos na taon an pagpabakal asin pagsuplay kan purpura kan Tiro. Sa palibot kan Dagat Mediteraneo sagkod sa parteng sulnupan, sa Cádiz, España, may nadiskubreng mga ebidensiya kan paggibo ninda nin pantugma.

^ par. 8 An mga shell kaini nasa lima sagkod walong sentimetro an laba.