Apokripal na mga Ebanghelyo—Nakatagong mga Katotoohan Dapit ki Jesus?

“DAKULAON an nadiskobreng ini. Dakolon an mabibigla.” “Mababago kaini an kasaysayan kan enot na Kristianismo.” Ini an pambihirang mga tataramon kan mga intelektuwal na naogma sa pagpublikar kan “Gospel of Judas,” sarong manuskrito na hinohonang nawara sa laog nin labing 16 na siglo (maheheling sa itaas).

Nagin interesado giraray an mga tawo sa siring na apokripal na mga ebanghelyo. May mga nagsasabi na ihinahayag kan mga manuskritong ini an importanteng marhay na mga pangyayari sa buhay ni Jesus asin an mga katokdoan nia na haloy na nakatago. Pero, ano an apokripal na mga ebanghelyo? Talaga daw na ikakatokdo kaiyan sa sato an mga katotoohan dapit ki Jesus asin sa Kristianismo na dai niato makukua sa Biblia?

Kanonikal Asin Apokripal na mga Ebanghelyo

Sa pag-oltanan kan 41 asin 98 C.E., isinurat ni Mateo, Marcos, Lucas, asin Juan an dapit sa ‘kapag-arakian [o, kasaysayan] ni Jesu-Cristo.’ (Mateo 1:⁠1) An mga ini kun beses inaapod na mga ‘ebanghelyo,’ na an boot sabihon, maogmang bareta manongod ki Jesu-Cristo.​—⁠Marcos 1:⁠1.

Minsan ngani posibleng may berbal na mga tradisyon saka iba pang isinurat dapit ki Jesus, an apat sanang Ebanghelyong ini an ibinibilang na ipinasabong nin Dios asin maninigong magin kabtang kan Banal na Kasuratan​—⁠na nagtatao kan ‘katunayan kan mga bagay’ mapadapit sa buhay ni Jesus digdi sa daga asin sa mga katokdoan nia. (Lucas 1:​1-4; Guibo 1:​1, 2; 2 Timoteo 3:​16, 17) An apat na Ebanghelyong ini nasambitan sa gabos na suanoy na katalogo kan Kristianong Griegong Kasuratan. Mayong basehan na kuestionon an pagigin nasa canon kaiyan​—⁠an pagigin kabtang kan ipinasabong na Tataramon nin Dios.

Pero pag-abot nin panahon, may iba pang mga isinurat na inapod man na mga ebanghelyo. Inapod an mga ini na apokripal. *

Sa katapusan kan ikaduwang siglo, nagsurat si Irenaeus na taga Lyon na an mga nag-apostata sa Kristianismo igwa “nin kadakol na apokripal asin palsipikadong kasuratan,” kaiba na an mga ebanghelyo na “sinda mismo an nagpalsipikar, tanganing ribarawon an isip kan mga mayong aram.” Huli kaini, an apokripal na mga ebanghelyo ibinilang na peligroso bako sana kun babasahon kundi pati an pagkaigwa kaiyan.

Pero, an mga isinurat na iyan iningatan kan mga monghe asin parakopya kaidtong Edad Media. Kan ika-19 siglo, duminakol na gayo an nagin interesado sa bagay na ini asin nadiskobre an dakol na koleksion nin apokripal na manuskrito asin mga edisyon na para sa mga parasiyasat, kaiba na an nagkapirang ebanghelyo. Ngonyan, may mga edisyon na ipinupublikar sa dakol na pangenot na modernong lenguahe.

 Apokripal na mga Ebanghelyo: Bakong Kapanipaniwalang mga Estorya Dapit ki Jesus

An apokripal na mga ebanghelyo parateng nakasentro sa mga tawo na daing gayo nasasambitan o mayo talaga sa kanonikal na mga Ebanghelyo. O ineestorya kaiyan an mga nangyari daa kan si Jesus aki pa. Helingon an nagkapirang halimbawa.

▪ An “Proto-Gospel of James,” na inaapod man na “The Birth of Mary,” nag-eestorya dapit sa pagkamundag ni Maria asin sa buhay nia kan aki pa saka bilang agom ni Jose. May marahay na dahelan kun taano ta sinasabing iyan sarong alamat asin inimbentong estorya sa relihion. Pinapalakop kaiyan an ideya na si Maria nagdanay na birhen sa bilog na buhay asin malinaw na isinurat tanganing pamurawayon sia.​—⁠Mateo 1:​24, 25; 13:​55, 56.

▪ An “Infancy Gospel of Thomas” nakasentro sa buhay ni Jesus kan sia aki pa​—⁠sa pag-oltanan nin 5 asin 12 anyos​—⁠asin sinasabi dian na naggibo sia nin sunod-sunod na milagro na bakong kapanipaniwala. (Helingon an Juan 2:11.) Ipinapamidbid dian si Jesus bilang aking sutil, madaling maanggot, asin mapamalos, na ginagamit an pambihirang kapangyarihan nia tanganing mambalos sa mga maestro, kataraed, saka iba pang aki, na an nagkapira binuta, binaldado, o ginadan pa ngani nia.

▪ An nagkapirang apokripal na ebanghelyo, arog baga kan “Gospel of Peter,” nagsasaysay nin mga pangyayaring konektado sa pagbista, kagadanan, asin pagkabuhay liwat ni Jesus. An iba pa, arog baga kan “Acts of Pilate,” na kabtang kan “Gospel of Nicodemus,” nakasentro sa mga tawo na konektado sa mga pangyayaring iyan. Huli sa pag-imbento nin mga detalye pati na mga tawo, dai talaga mapagtitiwalaan an mga manuskritong ini. Sa “Gospel of Peter,” pinapalataw na mayong kasalan si Poncio Pilato, asin bakong kapanipaniwala an pagkasaysay dapit sa pagkabuhay liwat ni Jesus.

Apokripal na mga Ebanghelyo Asin Apostasiya sa Kristianismo

Kan Disyembre 1945, harani sa Nag Hammadi, sa Upper Egypt, nadiskobre nin mga paraoma an 13 manuskritong papiro na may 52 na dokumento. An mga dokumentong ini kan ikaapat na siglo sinasabing isinurat nin mga miembro kan relihioso asin pilosopikong mobimiento na inaapod na Gnosticismo. Huli sa pinagsaralak na mistisismo (direktang pakikikomunikar sa mga dios), paganismo, Griegong pilosopiya, Judaismo, asin Kristianismo, an mobimientong ini sarong nakakaraot na impluwensia sa nagkapira na nagsasabing Kristiano sinda.​—⁠1 Timoteo 6:​20, 21.

An “Gospel of Thomas,” “Gospel of Philip,” asin “Gospel of Truth,” na yaon sa “Nag Hammadi Library,” may manlaenlaen na mistikong ideya nin mga Gnostiko na garo baga hale ki Jesus. An “Gospel of Judas,” na dai pa sana nahahaloy na nadiskobre, kaiba man sa Gnostikong mga ebanghelyo. Marahay an sinasabi kaiyan dapit ki Judas bilang an solamenteng apostol na talagang nakakaaram kun siisay si Jesus. An sarong eksperto sa ebanghelyong ini nagsabi na ilinaladawan dian si Jesus bilang “paratokdo asin parahayag nin kadonongan saka kaaraman, bakong paraligtas na nagadan para sa mga kasalan kan kinaban.” Itinotokdo kan ipinasabong na mga Ebanghelyo na si Jesus talagang nagadan bilang atang para sa mga kasalan kan kinaban. (Mateo 20:28; 26:28; 1 Juan 2:​1, 2) Malinaw na an katuyohan kan Gnostikong mga ebanghelyo iyo na paluyahon, imbes na pakosogon, an pagtubod sa Biblia.​—⁠Guibo 20:⁠30.

An Pagigin Superyor kan Kanonikal na mga Ebanghelyo

An maingat na pag-estudyar sa apokripal na mga ebanghelyo maghahayag kun ano man nanggad iyan. Kun ikokomparar sa kanonikal na mga Ebanghelyo, malinaw na iyan dai ipinasabong nin Dios. (2 Timoteo 1:13) Huling an mga nagsurat kaiyan nungkang nakaibanan ni Jesus o kan mga apostol nia, mayo iyan nin ihinahayag na nakatagong mga katotoohan dapit ki Jesus asin sa Kristianismo. Imbes, igwa iyan nin mga estoryang sala, imbento sana, asin bakong kapanipaniwala na dai makakatabang na mamidbid si Jesus asin maaraman an mga katokdoan nia.​—⁠1 Timoteo 4:​1, 2.

Sa ibong na lado, si Mateo asin Juan kabilang sa 12 apostol; dayupot na magkaibaiba si Marcos asin si apostol Pedro saka iyo man si Lucas asin si apostol Pablo. Isinurat ninda an saindang mga Ebanghelyo na may paggiya kan banal na espiritu nin Dios. (2 Timoteo 3:​14-17) Huli kaini, yaon sa apat na Ebanghelyo an gabos na kaipuhan tanganing an saro magtubod na “si Jesus iyo an Cristo, an Aki nin Dios.”​—⁠Juan 20:⁠31.

[Nota sa Ibaba]

[Picture Credit Line sa pahina 18]

Kenneth Garrett/National Geographic Stock