Aram daw Nindo?

Ano an ebidensia apuera sa Biblia na si Jesus tunay na personahe sa kasaysayan?

▪ Espesipikong sinambit si Jesus nin nagkapirang sekular na parasurat na nabuhay harani sa panahon nia. Kabilang sa sainda si Cornelio Tacito, na nagrekord kan kasaysayan nin Roma sa pamamahala kan mga emperador. Mapadapit sa sarong kasolo na nandestroso sa Roma kan 64 C.E., isinaysay ni Tacito na nagkaigwa nin huringhuding na si Emperador Nero an may paninimbagan sa kapahamakan na iyan. Sinabi ni Tacito na prinobaran ni Nero na basolon an sarong grupo na inaapod na mga Kristiano, segun sa pakamidbid kan mga namamanwaan. Si Tacito nagsurat: “Si Cristo, na ginikanan kan apod sa sainda, ginadan sa orden kan prokurador na si Poncio Pilato durante kan pamamahala ni Tiberio.”—Annals, XV, 44.

An Judiong historyador na si Flavio Josefo nagsambit man dapit ki Jesus. Sa pagtokar sa mga nangyari poon kan magadan si Festo, an Romanong gobernador nin Judea kan mga 62 C.E., sagkod na mamahala an kasalihid niang si Albino, sinabi ni Josefo na an Halangkaw na Saserdoteng si Anano (Anas) “tinipon an mga hokom kan Sanhedrin asin dinara sa atubangan ninda an sarong tawo na an ngaran Santiago, an tugang ni Jesus na inaapod na Cristo, asin an nagkapirang iba pa.”—Jewish Antiquities, XX, 200 (ix, 1).

Taano si Jesus ta inapod na Cristo?

▪ An mga pagkasaysay sa Ebanghelyo nagsasabi na kan an anghel na si Gabriel magpaheling ki Maria tanganing ibareta na mangingidam ini, sinabi ni Gabriel sa saiya na maninigo niang ngaranan na Jesus an saiyang aki. (Lucas 1:31) Ini medyo pamilyar na ngaran sa mga Judio kan mga panahon kan Biblia. An Judiong historyador na si Josefo nagsambit nin 12 tawo, apuera sa mga nasambit sa Kasuratan, na arog kaiyan an ngaran. An aki ni Maria inapod na “Nazareno,” na nagpapamidbid sa saiya bilang an Jesus na taga Nazaret. (Marcos 10:47) Namidbid man sia bilang “an Cristo,” o Jesu-Cristo. (Mateo 16:16) Ano an boot sabihon kaini?

An termino sa Bicol na “Cristo” gikan sa Griegong Khri·stosʹ, an katumbas kan Hebreong Ma·shiʹach (Mesiyas). An mga terminong ini parehong nangangahulogan nin “Linahidan.” An terminong ini tamang iinaplikar sa iba bago ki Jesus. Halimbawa, si Moises, Aaron, asin Hadeng David gabos inapod na linahidan, na nangangahulogan na sinda ninombrahan sa itinao nin Dios na mga katongdan na may paninimbagan asin autoridad. (Levitico 4:3; 8:12; 2 Samuel 22:51; Hebreo 11:24-26) Si Jesus, an ihinulang Mesiyas, iyo an pinakapangenot na representante ni Jehova. Huli kaini, angay na inako ni Jesus an titulong “Cristo, an Aki kan buhay na Dios.”—Mateo 16:16; Daniel 9:25.

[Ritrato sa pahina 15]

Idrinowing na ladawan ni Flavio Josefo