An Siensia Asin an Relihion—An Kapinonan nin Labanan

NAGHIHINGAGDAN na an 70 anyos na astronomo, na nasasakitan nang bumasa. Kapot nia an mga kopya nin sarong dokumento na isinurat nia, na andam nang ipublikar. Baga man aram nia o dai, an saiyang isinurat biyong liliwaton an pagmansay kan katawohan dapit sa uniberso. Poponan man iyan nin mainit na kontrobersia sa laog nin Kakristianohan, na an epekto kaiyan namamate pa man giraray ngonyan.

An naghihingagdan na lalaki iyo si Nicolas Copernico, sarong Polacong Katoliko, asin an taon 1543. Sinabi kan isinurat ni Copernico, na may titulong On the Revolutions of the Heavenly Spheres, na an saldang, bakong an daga, an sentro kan sistema solar. Sa sarong akto, an labi-labi kakomplikadong teoriya na an daga an sentro kan sistema solar sinalidahan ni Copernico nin magayonon na simpleng teoriya.

Sa primero, dikit an indikasyon na may maabot na pagkorontrahan. Sarong dahelan, si Copernico nagin mapagmansay sa pagpresentar sa saiyang mga ideya. Saro pa, an Iglesia Katolika, na igwa na kan ideya na an daga an sentro, garo baga mas mapagpabaya sa sientipikong espekulasyon kan panahon na iyan. Dawa an papa mismo sinadol si Copernico na ipublikar an saiyang isinurat. Kan sa katapustapusi ipublikar iyan ni Copernico, an natatakot na editor nagsurat kan sadiri niang introduksion, na ipinepresentar an ideya na an saldang an sentro, o heliocentric, bilang iyo an pinakamarahay kun aagihon sa matematika, na bako man talagang totoo kun sa astronomiya.

Nagin Mainit an Labanan

An suminunod sa eksena iyo an Italianong astronomo, matematiko, asin pisikong si Galileo Galilei (1564-​1642), na saro man na Katoliko. Ginagamit an mga teleskopyong ginibo nia pati na an bago pa sanang maimbentong mga lente, naheling ni Galileo an kalangitan sa daing kaagid na detalye. An saiyang mga obserbasyon nakakombensir sa saiya na tama si Copernico. Nakaheling man si Galileo nin mga itom sa saldang, na inaapod ngonyan na mga itom sa ibabaw kan saldang, na sa siring kinukuestion an pagigin totoo nin saro pang mahalagang marhay na pilosopiko asin relihiosong paniniwala​—na an saldang dai mahihira o maluya.

Bakong arog ni Copernico, si Galileo daing takot asin maigot sa pagdepensa sa saiyang mga ideya. Asin ginibo nia iyan sa mas masakit na mga kamugtakan sa relihion, huli ta hayagan  na kinokontra kan Iglesia Katolika an teoriya ni Copernico kan panahon na idto. Huli kaini, kan makidiskutir si Galileo na bako sanang tama an ideyang heliocentric kundi kaoyon man iyan kan Kasuratan, nagduda an iglesia na igwa nin erehiya. *

Si Galileo duminuman sa Roma tanganing idepensa an saiyang sadiri alagad daing nangyari. Kan 1616 pinagbotan sia kan iglesia na pumondo sa pagsuportar ki Copernico. Si Galileo napapondo sa laog nin kadikit na panahon. Dangan kan 1632 ipinublikar nia an saro pang isinurat nia bilang pagsuportar ki Copernico. Kan mismong suminunod na taon, sinentensiahan kan Inkisisyon si Galileo nin bilog na buhay na pagkabilanggo. Minsan siring, bilang pagkonsiderar sa edad nia, tolos nindang pinagian an saiyang sentensia sa pagkabilanggo sa sadiring harong.

Minamansay kan dakol an pagkalaban ni Galileo sa iglesia bilang dakulang kapangganahan kan siensia sa relihion asin, siempre pa, sa Biblia. Minsan siring, arog kan maheheling niato sa masunod na artikulo, dakol na detalye an iniignoro kan sobra kasimple pero bakong realistikong konklusyon na ini.

[Nota sa Ibaba]

[Ritrato sa pahina 3]

Si Copernico

[Credit Line]

Kinua hale sa Giordano Bruno and Galilei (Aleman na edisyon)

[Ritrato sa pahina 3]

Idinedepensa ni Galileo an saiyang sadiri sa atubangan kan Romanong Inkisisyon

[Credit Line]

Hale sa librong The Historian’s History of the World, Tomo IX, 1904

[Picture Credit Line sa pahina 3]

Retratong nasa likod: Tsart na nagpapaheling kan ideya ni Copernico kan sistema solar