Hinanap Ninda an Piot na Dalan

HAROS 550 taon na an nakaagi, an sadit na mga grupo nin naghihingakong mga Kristiano na nag-iistar sa Prague, Chelčice, Vilémov, Klatovy, asin iba pang siudad sa inaapod ngonyan na Republikang Czech binayaan an saindang mga harong. Nag-iristar sinda harani sa baryo nin Kunwald, sa sarong kababan sa amihanan-sirangan nin Bohemia, kun saen sinda nagtogdok nin saradit na harong, nag-oma, nagbasa kan saindang mga Biblia, asin inapod an saindang sadiri na Pagkasararo nin Magturugang, o Unitas Fratrum sa Latin.

Kaiba sa mga dayong nag-istar an mga tawong hale sa laen-laen na kamugtakan. Sinda mga paraoma, mahal na tawo, estudyante sa unibersidad, mayaman asin dukha, lalaki asin babae, babaeng balo asin ilo, na gabos igwa nin pararehong kamawotan. “Namibi kami sa Dios Mismo,” an isinurat ninda, “asin nakimaherak sa Saiya na ihayag sa samuya an Saiyang maugayon na kabotan sa gabos na bagay. Mawot niamong maglakaw sa Saiyang mga dalan.” Tunay nanggad, an Pagkasararo nin Magturugang na ini, o an Magturugang na Czech, na nagin apod sa komunidad nin mga may pagtubod na ini, naghanap sa “piot na dalan na pasiring sa buhay.” (Mateo 7:​13, 14) Anong mga katotoohan sa Biblia an ihinayag kan saindang pagsiyasat? Paano napapalaen an saindang mga paniniwala sa mga pinaniniwalaan kan kapanahonan na idto, asin ano an manonodan niato sa sainda?

Mayo nin Kadahasan—Mayo nin Pakikompromiso

Nagkapirang relihiosong mobimiento an nakakontribwir kan kabangaan kan ika-15 siglo sa pagkaorganisar kan Pagkasararo nin Magturugang. Saro kaiyan an Waldenses, sarong mobimiento kaidtong ika-12 siglo. Kan enot,  an Waldenses huminale sa Romanong Katolisismo, an relihion kan Estado sa Europa Central. Minsan siring, paghaloyhaloy sinda parsial na buminalik sa Katolikong mga katokdoan. An saro pang maimpluwensiang grupo iyo an mga Husita, mga parasunod ni Jan Hus. Irinepresentar ninda an relihion kan mayoriya sa populasyon nin Czech, alagad bako nanggad sindang sararo. An sarong paksion nakipaglaban manongod sa sosyal na mga isyu, mantang an saro pa ginamit an relihion tanganing paoswagon an politikal na mga katuyohan. An Magturugang naimpluwensiahan man kan mga grupong kiliastiko siring man kan mga nag-espesyalisar sa Biblia sa lokal asin mga taga ibang nasyon.

Si Peter Chelčický (mga 1390-mga 1460), sarong Czech na nag-espesyalisar sa Biblia asin repormador, pamilyar sa mga katokdoan kan Waldenses asin kan mga Husita. Hinaboan nia an mga Husita huli sa madahas na paghiro kan saindang mobimiento, asin binayaan nia an Waldenses huli sa may pakikikompromiso nindang paninindogan. Kinondenar nia an guerra bilang bakong sa Kristiano. Sia naniwala na “an ley kan Cristo” an maninigong gumiya sa sarong Kristiano, ano man an magin mga kaaabtan kaiyan. (Galacia 6:2; Mateo 22:37-​39) Kan 1440, isinurat ni Chelčický an saiyang mga katokdoan sa librong Net of the Faith.

Si Gregory nin Prague, mas hoben na katemporanyo kan nag-espesyalisar na si Chelčický, naimpluwensiahan na marhay kan mga katokdoan ni Chelčický mala ta binayaan nia an mobimientong Husita. Kan 1458, kinombensir ni Gregory an sadit na mga grupo nin dating Husita na bayaan an saindang mga harong sa laen-laen na parte nin Checia. Kabilang sinda sa mga suminunod saiya pasiring sa  baryo nin Kunwald, kun saen nag-establisar sinda nin sarong bagong relihiosong komunidad. Paghaloyhaloy, nakiiba sa sainda duman an mga grupo nin Waldenses na Czech asin Aleman.

Sarong Impormasyon sa Nakaagi

Magpoon kan 1464 sagkod 1467, an bagohan alagad nagdadakulang grupong ini naggibo nin nagkapirang sinodo sa rehion nin Kunwald asin inako an nagkapirang resolusyon na nagpaliwanag kan saindang bagong relihiosong mobimiento. An gabos na resolusyon maingat na gayong irinekord sa serye nin mga libro, na midbid ngonyan bilang an Acta Unitatis Fratrum (Mga Gibo kan Pagkasararo nin Magturugang), na nag-eeksister pa ngonyan. An Acta nagseserbing impormasyon sa nakaagi, na nagtatao nin sarong malinaw na paglaladawan sa kun ano an pinaniwalaan kan Magturugang. An mga libro naglalaman nin mga surat, rekord nin mga pahayag, asin patin mga detalye kan saindang mga pagpasuruhay.

May labot sa mga paniniwala kan Magturugang, an Acta nagsabi: “Desidido kami na eestablisar an samuyang administrasyon solamente paagi sa Pagbasa asin paagi sa mga ehemplo kan satong Kagurangnan asin kan banal na mga apostol sa paghorophorop, kapakumbabaan asin pakatios, pagkamoot sa samuyang mga kaiwal, paggibo asin pagmawot kan marahay para sa sainda, asin  pagpamibi para sa sainda.” Ipinaheheling man kan mga isinurat na kan enot an Magturugang naghulit. Nagbiahe sinda nin manduwaduwa, asin an mga babae nagin mapangganang mga misyonera sa lokal. An Magturugang dai nagkapot nin politikal na katongdan, dai nanumpa, dai nakilabot sa aktibidad militar, asin dai nagdara nin mga armas.

Hale sa Pagkasararo Pasiring sa Dai Pagkasararo

Pero pakalihis nin nagkapirang dekada, an Pagkasararo nin Magturugang dai namuhay oyon sa ngaran kaiyan. An mga pagpasuruhay manongod sa kun gurano kaliteral maninigong otobon an saindang mga paniniwala nagresulta sa pagkabaranga. Kan 1494 an Magturugang nabanga sa duwang grupo​—an Mayor asin an Menor na grupo. Mantang nagluluya an orihinal na mga paniniwala kan Mayor na Grupo, ihinulit kan Menor na Grupo na an Magturugang maninigong magdanay na marigon sa saindang paninindogan tumang sa politika asin sa kinaban.​—Helingon an kahon na “Kumusta Man an Mayor na Grupo?”

Halimbawa, an sarong miembro kan Menor na Grupo suminurat: “Dai nakaseseguro an mga tawong naglalakaw sa duwang dalan na sinda magdadanay  sa Dios, huling bihira asin sa saradit na bagay sana sinda andam na magpresentar kan saindang sadiri asin magpasakop sa Saiya, mantang sa darakulang bagay an gusto ninda an ginigibo ninda. . . . An mga marigon an kaisipan asin marahay an konsensia​—na aroaldaw na nagsusunod sa Kagurangnan na si Cristo sa piot na dalan kaiba an saindang krus​—sa sainda niamo gustong mapabilang.”

Minansay kan mga miembro kan Menor na Grupo an banal na espiritu bilang puersa aktiba nin Dios, an saiyang “moro.” An saindang pakasabot sa pantubos ni Jesus iyo na ibinayad kan sangkap na tawong si Jesus an saiyang buhay bilang tawo para sa iwinara kan nagkasalang si Adan. Dai ninda sinamba si Maria, an ina ni Jesus. Ibinalik ninda an doktrina kan pagkapadi kan gabos na may pagtubod na mayo kan promesa nin selibasiya. Dinagka ninda an gabos na miembro kan kongregasyon na maghulit sa publiko asin itiniwalag an habong magsolsol na mga parakasala. Mahigpit sindang suminiblag sa militar asin politikal na mga aktibidad. (Helingon an kahon na “An Pinaniwalaan kan Magturugang kan Menor na Grupo.”) Huling nangapot an Menor na Grupo sa mga resolusyon na nasa Acta, ibinilang kaiyan na sinda an tunay na kasalihid kan orihinal na Pagkasararo nin Magturugang.

Prangka Asin Pinaglamag

May pagkaprangka na krinitika kan Menor na Grupo an ibang relihion, kaiba na an Mayor na Grupo. “Itinotokdo nindong bautismohan an saradit na aki na mayo pa nin sadiring pagtubod,” an isinurat ninda manongod sa siring na mga relihion, “asin huli kaini sinusunod nindo an iinintrodusir nin sarong obispo na inaapod na Dionisio, na sa sutsut nin nagkapirang bakong madonong na tawo idinoon an pagbautismo sa omboy . . . Iyan man an pinaniniwalaan kan haros gabos na paratokdo asin prominenteng mga teologo, si Luther, Melanchthon, Bucerus, Korvín, Jiles, Bullinger, . . . kan Mayor na Grupo, na gabos iribang naakit.”

Bakong makangangalas, an Menor na Grupo pinaglamag. Kan 1524 an saro sa mga lider kaiyan, si Jan Kalenec, hinampak asin pinaso. Paghaloyhaloy tolong miembro kan Menor na Grupo an sinolo sa harigi. An Menor na Grupo garo baga nawara kan mga 1550, pagkagadan kan pinakahuring namomoon ninda.

Dawa siring, an mga may pagtubod sa Menor na Grupo nagkaigwa nin impluwensia sa situwasyon kan relihion sa Europa kan edad media. Totoo, huling “an tunay na kaaraman” bako pang abunda kan kaaldawan kan Menor na Grupo, dai sinda nagin mapanggana sa paghale sa haloyon nang espirituwal na kadikloman. (Daniel 12:4) Minsan siring, an saindang makosog na pagmawot na hanapon an piot na dalan asin lumakaw dian sa ibong nin pagtumang sarong bagay na dapat na mangnohon kan mga Kristiano ngonyan.

[Blurb sa pahina 13]

An 50 sa 60 libro nin Bohemia [Czech] na inimprenta magpoon kan 1500 sagkod 1510 sinasabing gibo kan mga miembro kan Pagkasararo nin Magturugang

[Kahon sa pahina 11]

Kumusta Man an Mayor na Grupo?

Ano na an nangyari sa Mayor na Grupo? Pagkatapos na mawara an Menor na Grupo, an Mayor na Grupo nagpadagos bilang relihiosong mobimiento, na midbid pa man giraray bilang Pagkasararo nin Magturugang. Pag-abot nin panahon, liniwat nin kadikit kan grupong ini an orihinal na mga paniniwala kaiyan. Sa katapusan kan ika-16 na siglo, an Pagkasararo nin Magturugang nakikampi sa mga Utrakistang Czech, * na sa pundamental mga Luterano. Minsan siring, an Magturugang nagdanay na aktibo sa pagtradusir asin pagpublikar kan Biblia siring man nin iba pang relihiosong libro. Interesante nanggad, an mga pahina para sa titulo kan saindang enot na mga publikasyon igwa kan Tetragrammaton, an apod sa apat na Hebreong letra kan personal na ngaran nin Dios.

Kan 1620, an kahadean nin Czech puersahan na napasa irarom kan Katoliko Romanong kapangyarihan. Bilang resulta, dakol sa Magturugang kan Mayor na Grupo an huminale sa nasyon asin nagpadagos kan saindang aktibidad sa ibang nasyon. Duman, an grupo namidbid kan huri bilang Iglesia nin Moravia (ta an Moravia parte kan kadagaan nin Czech), na nag-eeksister sagkod ngonyan.

[Nota sa Ibaba]

[Kahon sa pahina 12]

An Pinaniwalaan kan Magturugang kan Menor na Grupo

An minasunod na mga kotasyon hale sa Acta Unitatis Fratrum kan ika-15 asin ika-16 na siglo nagpapaheling kan nagkapirang paniniwala kan Menor na Grupo. An mga deklarasyon, na isinurat kan mga lider kan Menor na Grupo, sa pangenot ipinanongod sa Mayor na Grupo.

Trinidad: “Kun hehelingon nindo an bilog na Biblia, dai nindo maheheling na an Dios nababanga sa sarong klase nin Trinidad, tolong persona sa mga ngaran, na inimbento nin mga tawo sa saindang imahinasyon.”

Banal na espiritu: “An banal na espiritu iyo an moro nin Dios asin sarong regalo nin Dios, o sarong pararanga, o Kapangyarihan nin Dios, na itinatao kan Ama sa mga may pagtubod basado sa merito ni Cristo. Dai niato maheheling sa Banal na Kasuratan na an banal na espiritu maninigong apodon na sarong Dios o sarong Persona; ni ipinapaheling man iyan kan mga katokdoan kan mga apostol.”

Pagkapadi: “Sala na kamo tinatawan ninda kan titulong ‘padi’; kun hahaleon nindo an saindong irik asin ungguento, mayo kamo nin kalabihan sa pinakaordinaryong lego. Nangangapodan si San Pedro sa gabos na Kristiano na magin mga padi (o saserdote), na nagsasabi: Kamo an banal na pagkapadi (o pagkasaserdote) na nagdodolot nin espirituwal na mga atang. (1 Pedro 2)”

Bautismo: “An Kagurangnan na si Cristo nagsabi sa saiyang mga apostol: Paduman kamo sa bilog na kinaban, ihulit an Ebanghelyo sa gabos na linalang, duman sa mga maturubod. (Marcos, kapitulo 16) Asin pagkatapos sana kan mga tataramon na ini: asin huling nabautismohan, sinda maliligtas. Asin kamo nagtotokdo na bautismohan an saradit na aki na mayo pa nin sadiring pagtubod.”

Neutralidad: “An minansay kaidto kan enot nindong mga tugang bilang maraot asin maati, an makiayon sa militar asin mangadan o an maglakaw sa mga tinampo na may darang mga armas, an gabos na iyan ibinibilang nindong marahay . . . Kaya kami naniniwala na kamo, kaiba an iba pang mga paratokdo, nagheheling sana paagi sa saindong walang mata sa makahulang mga tataramon na nagsasabi: Sa siring binari nia an puersa kan busog, kan mga kalasag asin kan espada asin kan ralaban. (Salmo 75) Asin sa giraray: Dai na sinda mangongolog o manraraot sa bilog kong banal na bukid, huli ta an daga kan Kagurangnan mapapano kan kaaraman nin Dios, asin iba pa. (Isaias, kapitulo 11).”

Paghuhulit: “Aram niato gabos na, kan enot, an mga babae mas dakol na tawo an natabangan na magsolsol kisa nagibo kan gabos na padi saka nin sarong obispo. Asin ngonyan an mga padi nagpirme na sa saindang mga lugar asin sa saindang mga kombento. Sala nanggad ini! Paduman kamo sa bilog na kinaban. Maghulit . . . sa gabos na linalang.”

[Mga Mapa sa pahina 10]

(Para sa aktuwal na format, hilingon an publikasyon)

ALEMANIA

POLANDIA

REPUBLIKANG CZECH

BOHEMIA

Salog nin Elbe

PRAGUE

Salog nin Vltava

Klatovy

Chelčice

Kunwald

Vilémov

MORAVIA

Salog nin Danube

[Mga Ritrato sa pahina 11]

Sa wala: si Peter Chelčický; sa ibaba: pahina hale sa “Net of the Faith”

[Ritrato sa pahina 11]

Si Gregory nin Prague

[Picture Credit Line sa pahina 13]

Gabos na retrato: S laskavým svolením knihovny Národního muzea v Praze, C̆esko