1, 2. (a) Taano ta pamilyar para sa dakul an mga tataramon na yaon sa Deuteronomio 6:4? (b) Taano ta sinabi ni Moises an mga tataramon na iyan?

SA LAOG nin ginatos na taon, ginagamit kan Judiong relihiyon bilang kabtang kan saro nindang espesyal na pamibi an anom na Hebreong tataramon kan Deuteronomio 6:4. Sinasambit ninda iyan aroaldaw, sa aga asin banggi. Inaapod an pamibing ini na Shema, na iyo man an inot na Hebreong tataramon sa bersikulong iyan. Ipinapahayag kan debotong mga Judio an saindang eksklusibong debosyon sa Diyos paagi sa pamibing ini.

² An mga tataramon na iyan kabtang kan panghuring mensahe ni Moises sa nasyon nin Israel na nagkatiripon sa kapatagan kan Moab kan 1473 B.C.E. Pabalyo na kaidto an Israel sa salog nin Jordan tanganing sakupon an Dagang Panuga. (Deut. 6:1) Gusto ni Moises, an nagin lider ninda sa laog nin 40 taon, na magin makusog an buot kan banwaan tanganing mapangganahan ninda an aatubangon nindang mga kadipisilan. Kaipuhan nindang magtiwala asin magin maimbod ki Jehova bilang saindang Diyos. Talagang nakapakusog sa buot kan banwaan an huring mga sinabi ni Moises. Pagkatapos niyang sambiton an Sampulong  Tugon asin an iba pang pagbuot ni Jehova sa banwaan, sinabi ni Moises an mapuwersang mga pagirumdom na mababasa ta sa Deuteronomio 6:4, 5. (Basahon.)

3. Anong mga hapot an pag-uulayan niyato sa artikulong ini?

³ Dai daw aram kan nagkatiripon na mga Israelita na si Jehova na saindang Diyos ‘saro sanang Jehova’? Siyempre, aram ninda! Saro sanang Diyos an aram asin sinasamba kan maimbod na mga Israelita—an Diyos kan saindang apuon na si Abraham, Isaac, asin Jacob. Kun siring, taano ta ipinagirumdom pa ni Moises sa sainda na si Jehova na saindang Diyos ‘saro sanang Jehova’? May koneksiyon daw an pagigin saro ni Jehova sa pagkamuot sa saiya nin bilog na puso, bilog na kalag, asin bilog na kusog, arog kan sinasabi sa bersikulo 5? Asin ano an kahulugan para sa sato ngunyan kan mga tataramon na yaon sa Deuteronomio 6:4, 5?

4, 5. (a) Ano an sarong kahulugan kan ekspresyon na ‘saro sanang Jehova’? (b) Paano naiiba si Jehova sa mga diyos kan mga nasyon?

⁴ Daing Kaagid. Sa Hebreo asin sa iba pang lengguwahe, an terminong “saro” bako sanang puwedeng ipanungod sa sarong numero. Puwede ining mangahulugan nin pagigin daing kaagid, saro asin iyo sana. Garo ginamit ni Moises an ekspresyon na iyan bako para pahimutikan an palsong katukduan nin Trinidad. Si Jehova an Kaggibo kan langit asin daga, an Soberano kan Uniberso. Mayo na nin ibang totoo o tunay na Diyos kundi siya sana; mayo nin ibang diyos na makakapantay sa saiya. (2 Sam. 7:22) Kaya, ipinapagirumdom ni Moises sa mga Israelita na dapat na magin eksklusibo an pagsamba ninda ki Jehova. Dai sinda dapat na mag-arog sa mga nasyon na nakapalibot sa sainda, na nagsasamba sa manlain-lain na diyos asin diyosa. An iba sa mga palsong diyos na idto pinaniniwalaan na iyo an nagkokontrol sa sarong bagay sa naturalesa. May mga diyos man na pinaniniwalaan na iba pang porma nin sarong partikular na diyos.

⁵ Halimbawa, sinasamba kan mga Ehipsiyo an diyos na saldang na si Ra, an diyosa kan langit na si Nut, an diyos kan daga na si Geb, an diyos kan Nilo na si Hapi, asin dakul na hayop na ibinibilang nindang sagrado. Ipinasupog ni Jehova an dakul sa palsong diyos na ini paagi sa Sampulong Damat. An panginot na diyos kan mga Canaanita iyo si Baal, an diyos nin pagkamainaki, asin pinaniniwalaan man na diyos kan langit, uran, asin bagyo. Sa dakul na lugar, si Baal man an patron na diyos sa lugar ninda. (Bil. 25:3) Dapat girumdumon kan mga Israelita na an saindang Diyos, an “tunay na Diyos,” ‘saro sanang Jehova.’—Deut. 4:35, 39, NW.

6, 7. Ano an saro pang kahulugan kan terminong “saro,” asin paano pinatunayan ni Jehova an pagigin “saro” niya?

⁶ Dai Nagbabago Asin Maimbod. An terminong “saro” nangangahulugan man nin pagkasararo asin pagigin saro sa katuyuhan saka gibuhon. Si Jehova, bakong Diyos na paburubago o dai nin kasiyertuhan. Imbes, pirmi siyang mapagtitiwalaan, dai nagbabago, maimbod, asin totoo. Nanuga si Jehova ki Abraham na mamanahon kan mga gikan kaini an Dagang Panuga, asin naggibo Siya nin makangangalas na mga milagro tanganing utubon an panugang iyan. Dawa luminihis an 430 taon, dai nagbago an katuyuhan na iyan ni Jehova.—Gen. 12:1, 2, 7; Ex. 12:40, 41.

⁷ Pakalihis nin ginatos na taon, inapod ni Jehova an mga Israelita na saiyang mga saksi, asin sinabi niya sa sainda: “Ako an Saro na dai nagbabago. Dai nin Diyos na nainot sa sako, asin dai na nin suminunod sa sako.” Tanganing iduon na dai nagbabago an saiyang katuyuhan, sinabi pa ni Jehova: “Ako pirming an Saro na iyo man sana.” (Isa. 43:10, 13, NW; 44:6; 48:12) Pambihira nanggad na pribilehiyo para sa mga Israelita—asin para sa sato—na magin mga lingkod ni Jehova, an Diyos na dai nagbabago asin maimbod sa gabos niyang gibo!—Mal. 3:6; Sant. 1:17.

8, 9. (a) Ano an hinahagad ni Jehova sa saiyang mga parasamba? (b) Paano idinuon ni Jesus an kahulugan kan mga tataramon ni Moises?

⁸ Iyo, ipinagirumdom ni Moises sa banwaan na  an pagkamuot asin pagmakulog sa sainda ni Jehova magdadanay saka nungkang magbabago. Huli kaiyan, maninigo sanang itao ninda sa saiya an saindang eksklusibong debosyon asin lubos ninda siyang kamutan nin bilog na puso, kalag, asin kusog. Asin tanganing arog man kaiyan an gibuhon kan mga hoben, dapat na tukduan kan mga magurang an saindang mga aki sa gabos na pagkakataon.—Deut. 6:6-9.

⁹ Huling dai nagbabago asin nagdadanay an kabutan saka katuyuhan ni Jehova, malinaw na dai man nagbabago sagkod ngunyan an panginot na mga kahagadan niya para sa saiyang tunay na mga parasamba. Tanganing akuon niya an satong pagsamba, dapat man niyatong itao sa saiya an satong eksklusibong debosyon asin kamutan siya nin bilog na puso, isip, asin kusog. Sa katunayan, iyan mismo an isinimbag ni Jesu-Cristo kan may maghapot sa saiya kun arin na tugon an panginot sa gabos. (Basahon an Marcos 12:28-31.) Kaya, aramon niyato kun paano ta maipapahiling sa satong mga gibo na talagang nasasabutan niyato na ‘si Jehova na satong Diyos saro sanang Jehova.’

10, 11. (a) Paano masasabing si Jehova sana an satong sinasamba? (b) Paano ipinahiling kan mga hoben na Hebreo an saindang eksklusibong debosyon ki Jehova?

¹⁰ Tanganing si Jehova an satong magin saro asin iyo sanang Diyos, dapat niyatong itao sa saiya an satong eksklusibong debosyon. Mayo dapat siyang kaagaw na ibang diyos o dai dapat nababanga an satong pagsamba sa saiya. Dai man dapat iyan masalakan nin mga ideya o kaugalian na hali sa ibang porma nin pagsamba. Dapat niyatong tandaan na si Jehova, Diyos na bakong basta kabilang sana sa kadakul na diyos asin bako sanang Diyos na pinakanakakalabi saka pinakamakapangyarihan sa sainda. Kundi, si Jehova sana an dapat na sambahon.—Basahon an Kapahayagan 4:11.

¹¹ Sa libro nin Daniel, mababasa niyato an dapit sa mga hoben na Hebreo na si Daniel, Hananias, Misael, asin Azarias. Ipinahiling ninda an saindang eksklusibong debosyon ki Jehova bako sanang paagi sa dai pagkakan kan mga kakanon na ibinibilang na maati, kundi paagi man sa dai pagluhod sa bulawan na imahen ni Nabucodonosor. Malinaw kun ano na panginot sa sainda—an dai ikompromiso an saindang pagsamba.—Dan. 1:1–3:30.

12. Tanganing maitao ki Jehova an eksklusibong debosyon, sa ano kita dapat na mag-ingat?

¹² Tanganing maitao ki Jehova an eksklusibong debosyon, dai niyato pagtugutan na magin panginot sa satong buhay an ano man na bagay, ni pagtugutan man iyan na magin kaagaw ni Jehova sa satong debosyon na dapat para sana sa saiya. Ano an mga bagay na iyan? Malinaw na sinabi ni Jehova sa saiyang Sampulong Tugon na dai dapat magkaigwa nin ibang diyos an saiyang banwaan apuwera sa saiya asin dai sinda dapat maggibo nin ano man na klase nin idolatriya. (Deut. 5:6-10) Manlain-lain an klase nin idolatriya ngunyan, asin an iba kaiyan tibaad dai ta tulos naririsa. Pero dai nagbabago an mga kahagadan ni Jehova—sagkod ngunyan, siya ‘saro sanang Jehova.’ Hilingon niyato kun ano an kahulugan kaini para sa sato.

13. Ano an puwedeng makaagaw kan pagkamuot niyato ki Jehova?

¹³ Sa Colosas 3:5 (basahon), mababasa niyato an mapuwersang sadol sa mga Kristiyano mapadapit sa mga bagay na puwedeng makaraot sa saindang eksklusibong relasyon ki Jehova. Mangnuhon na ikinonektar sa idolatriya an kapasluan. Taano? Huling kun grabe an pagmawot ta sa sarong bagay, arog kan kayamanan o luho, puwedeng magin siring iyan sa sarong makapangyarihan na diyos na kinokontrol an satong buhay. Pero kun hihilingon niyato an bilog na bersikulo, an gabos na iba pang sinambit na kasalan diyan, sa ano man na paagi, konektado sa kapasluan na sarong klase nin idolatriya. Kun grabe an pagmawot niyato sa siring na mga bagay, pasil sanang maagaw kaiyan an pagkamuot ta sa Diyos. Tutugutan  ta daw na kontrulon kita kan saro sa mga iyan, asin si Jehova dai na magin ‘saro sanang Jehova’ para sa sato? Dai nanggad!

14. Ano an ipinatanid ni apostol Juan?

¹⁴ Iyan man an idinuon ni apostol Juan kan siya magpatanid na an siisay man na namumuot sa mga bagay na nasa kinaban—‘[mawot] nin laman asin an [mawot] nin mga mata pati an kapaabaw-abawan nin buhay’—kun siring, ‘an pagkamuot nin Ama mayo sa saiya.’ (1 Juan 2:15, 16) Nangangahulugan ini na kaipuhan niyatong regular na siyasaton an satong puso tanganing maaraman kun baga gustong-gusto na kaiyan an sa kinaban na libangan, pag-iriba, asin istilo nin pagbado saka pagpakarhay sa sadiri. O tibaad, hinihinguwa na niyatong makamtan an “darakulang bagay,” arog kan pagkua nin halangkaw na edukasyon. (Jer. 45:4, 5, An Marahay na Bareta Biblia) Madali na kitang lumaog sa ipinanugang bagong kinaban. Kaya, mahalagang marhay na isaisip niyato an mapuwersang mga tataramon ni Moises! Kun nasasabutan asin nagtutubod talaga kita na ‘si Jehova na satong Diyos saro sanang Jehova,’ gigibuhon ta an bilog niyatong makakaya para maitao sa saiya an satong eksklusibong debosyon asin paglingkudan siya sa paaging inuuyunan niya.—Heb. 12:28, 29.

15. Taano ta kinaipuhan na ipagirumdom ni Pablo sa mga Kristiyano kaidto na an Diyos ‘saro sanang Jehova’?

¹⁵ An pagigin saro ni Jehova nagpapahiling man na an gusto niya sa mga parasamba niya iyo na magkasararo asin magkaigwa nin saro sanang katuyuhan. An Kristiyanong kongregasyon kan inot na siglo kompuwesto nin mga tugang na Judio, Griego, Romano, asin iba pang nasyonalidad. Manlain-lain an pinaghalian nindang relihiyon, kostumbre, asin kagustuhan. Huli kaini, an iba nasakitan na akuon an bagong paagi nin pagsamba o lubos na bayaan an dati nindang mga kaugalian. Kaya kinaipuhan na ipagirumdom ni apostol Pablo sa sainda na an mga Kristiyano saro sana an Diyos, si Jehova.—Basahon an 1 Corinto 8:5, 6.

16, 17. (a) Anong hula an nauutob sa panahon niyato ngunyan, asin ano an resulta kaiyan? (b) Ano an puwedeng makaraot sa satong pagkasararo?

 ¹⁶ Kumusta man an sitwasyon sa Kristiyanong kongregasyon ngunyan? Ihinula ni propeta Isaias na sa ‘huring mga panahon,’ an mga tawo hali sa gabos na nasyon matiripon sa halangkaw na bukid nin tunay na pagsamba ki Jehova. Asin masarabi sinda: ‘Tutukduan kita [ni Jehova] kan saiyang mga dalan, asin magraralakaw kita sa saiyang mga dana.’ (Isa. 2:2, 3) Nauugma nanggad kita na mahiling na nauutob sa ngunyan an hulang ini! Bilang resulta, an mga kongregasyon ngunyan kompuwesto nin mga tugang na iba-iba an rasa, kultura, asin lengguwahe. Pero, nagkakasararo sindang nag-uumaw ki Jehova. Kaso, huli sa pagkakalain-lain na ini nagkakaigwa minsan nin mga problema.

¹⁷ Halimbawa, ano an paghiling mo sa mga kapagtubod niyato na lain na marhay an kultura? Tibaad an dinakulaan nindang lengguwahe, istilo nin pagbado, ugali, asin kakanon iba sa nakatudan mo. Linilikayan mo daw sinda asin nakikiiba ka sana sa mga kapareho mo an pinaghalian? O paano kun an ninombrahan na mga paraataman sa saindong kongregasyon—o sa saindong sirkito, o sangay—iba an kultura o rasa, o mas hoben sa saimo? Tutugutan mo daw an siring na pagkakalain na makaraot sa pagkasararo asin sa pagkaigwa niyato nin sarong katuyuhan, na dapat mahiling sa sato bilang banwaan ni Jehova?

18, 19. (a) Anong sadol an sinambit sa Efeso 4:1-3? (b) Ano an magigibo niyato para makatabang na magdanay an pagkasararo sa kongregasyon?

¹⁸ Ano an makakatabang sa sato para malikayan an arog kaiyan na problema? Nagtao si Pablo nin praktikal na sadol sa mga Kristiyano sa Efeso na sarong mayaman na siyudad na an mga nakaistar manlain-lain an pinaghalian. (Basahon an Efeso 4:1-3.) Mangnuhon na inot na sinambit ni Pablo an mga kuwalidad arog kan kapakumbabaan, kahuyuan, pagpapasensiya, asin pagkamuot. Maiaagid niyato an mga kuwalidad na ini sa mga harigi nin sarong harong na pinagdadanay iyan na nakatindog. Pero apuwera sa pagkaigwa nin masarig na mga harigi, kaipuhan man kan harong an regular na pagmentenar para dai tulos iyan maraot. Pinakiulayan ni Pablo an mga Kristiyano sa Efeso na dapat sindang magmaigot na papagdanayon ‘an pagkasararo kan espiritu.’

¹⁹ Dapat na gibuhon kan lambang saro sa sato an pinakamakakaya niyato tanganing mapagdanay an pagkasararo sa kongregasyon. Paano niyato iyan magigibo? Inot, pauswagon asin ipahiling an mga kuwalidad na sinambit ni Pablo—kapakumbabaan, kahuyuan, pagpapasensiya, asin pagkamuot. Dangan, pagmaigutan na pakusugon an nakakapasararong ‘gapos nin katuninungan.’ Dapat niyatong hinguwahon na hirahayon, sabi ngani, an ano man na puwedeng maglataw na garo saradit na gatak na mga kaluyahan. Kun gigibuhon ta iyan, nakakatabang kita na mamentenar an satong mahalagang marhay na katuninungan asin pagkasararo.

20. Paano ta maipapahiling na nasasabutan niyato na ‘si Jehova na satong Diyos saro sanang Jehova’?

²⁰ ‘Si Jehova na satong Diyos saro sanang Jehova.’ Mapuwersa nanggad na mga tataramon iyan! Napakusog kan pagirumdom na iyan an mga Israelita na atubangon an mga kadipisilan kan sinda maglaog sa Dagang Panuga asin sakupon iyan. Kun isinasapuso niyato an mga tataramon na iyan, matatawan man kita kaiyan nin kusog para maatubang an nagdadangadang na dakulang kahurasaan asin pagkatapos, makakontribwir sa katuninungan saka pagkasararo sa Paraiso. Lugod na padagos niyatong itao an satong eksklusibong debosyon ki Jehova. Kaipuhan na bilog na kalag niyato siyang kamutan saka paglingkudan asin hinguwahon na mapagdanay an pagkasararo bilang magturugang. Kun padagos tang gigibuhon iyan, makakalaom kita na may lubos na kumpiyansa na mahihiling niyato an kautuban kan sinabi ni Jesus mapadapit sa mga huhukuman niya bilang karnero: “Madya, kamong mga binendisyunan kan sakuyang Ama, manahon nindo an Kahadian na inandam para sa saindo puon pa sa pagkaestablisar kan kinaban.”—Mat. 25:34, NW.