1. Siisay an naglalang kan gabos na buhay na bagay?

 “SI Jehova sa katotoohan iyo an Dios,” an sabi ni propeta Jeremias. “Sia iyo an nabubuhay na Dios.” (Jeremias 10:10) Dugang pa, si Jehova Dios an Kaglalang kan gabos na buhay na bagay. Sinabi saiya kan langitnon na mga linalang: “Linalang mo an gabos na bagay, asin huli sa saimong kabotan an mga iyan naglataw asin nalalang.” (Kapahayagan 4:11) Sa sarong awit nin pag-omaw sa Dios, si Hadeng David nagsabi: “Yaon sa saimo an burabod nin buhay.” (Salmo 36:9) Kun siring, an buhay sarong regalo na gikan sa Dios.

 2. Ano an ginigibo nin Dios tanganing susteniran an satong buhay?

² Sinususteniran man ni Jehova an satong buhay. (Gibo 17:28) Sia an nagtatao kan kakanon na kinakakan ta, kan tubig na iniinom ta, kan aire na hinahangos ta, asin kan daga na iniistaran ta. (Gibo 14:15-17) Ginibo ini ni Jehova sa paaging nagpapagayagaya sa buhay. Alagad tanganing lubos na maogma sa buhay, kaipuhan niatong manodan an mga ley nin Dios asin kuyogon iyan.​—Isaias 48:17, 18.

 3. Paano minansay nin Dios an paggadan ki Abel?

³ Gusto nin Dios na magkaigwa kita nin paggalang sa buhay​—niato sagkod kan iba. Halimbawa, kaidtong kaaldawan ni Adan asin Eva, an saindang aking si Cain naanggot na marhay sa saiyang nguhod na tugang na si Abel. Pinatanidan ni Jehova si Cain na an saiyang kaanggotan puedeng sumagkod sa paggibo nia nin  magabat na kasalan. Dai inintindi ni Cain an patanid na iyan. ‘Sinalakay nia si Abel na saiyang tugang asin ginadan sia.’ (Genesis 4:3-8) Pinadusahan ni Jehova si Cain huli sa paggadan nia sa saiyang tugang.​—Genesis 4:9-11.

 4. Sa Ley ni Moises, paano idinoon nin Dios an tamang pagmansay sa buhay?

⁴ Pakalihis nin rinibong taon, si Jehova nagtao nin mga ley sa banwaan nin Israel tanganing tabangan sindang paglingkodan sia sa maaakong paagi. Huling an mga ley na ini itinao paagi sa propetang si Moises, iyan kun beses inaapod na Ley ni Moises. An sarong kabtang kan Ley ni Moises nagsabi: “Dai ka mangadan.” (Deuteronomio 5:17) Ipinapaheling kaini sa mga Israelita na pinapahalagahan nin Dios an buhay nin tawo asin na dapat na pahalagahan nin mga tawo an buhay nin iba.

 5. Ano an maninigong pagmansay niato sa aborsion?

⁵ Kumusta man an buhay nin aki na nasa matris pa? Bueno, segun sa Ley ni Moises, sala an pagpangyaring magadan an omboy na nasa matris kan saiyang ina. Iyo, dawa an siring kaiyan na buhay mahalagang marhay para ki Jehova. (Exodo 21:22, 23; Salmo 127:3) Nangangahulogan ini na sala an aborsion.

 6. Taano ta dai kita maninigong maongis sa satong kapwa tawo?

⁶ Kaiba sa pagkaigwa nin paggalang sa buhay an pagkaigwa nin tamang pagmansay sa satong mga kapwa tawo. An Biblia nagsasabi: “An lambang naoongis sa saiyang tugang paragadan, asin kamo nakakaaram na mayo nin paragadan na igwa pa dian sa saiya nin buhay na daing katapusan.” (1 Juan 3:15) Kun gusto niato nin buhay na daing katapusan, kaipuhan na biyo niatong haleon sa satong puso an ano man na pagkaongis sa satong kapwa tawo, huli ta an pagkaongis iyo an ginigikanan kan kadaklan na kadahasan. (1 Juan 3:11, 12) Mahalagang marhay na kita makanood na magkaminorootmootan.

 7. Ano an nagkapirang kaugalean na nagpapaheling nin dai paggalang sa buhay?

⁷ Kumusta man an pagpaheling niato nin paggalang sa sato mismong buhay? Sa normal na kamugtakan habo nin mga tawo na magadan, alagad an nagkapira isinasapeligro an saindang buhay huli sa kasingawan. Halimbawa, dakol an naggagamit nin tabako, nagmamama, o nagdodroga huli sa pag-aling-aling. An siring na mga bagay nakakadanyar sa hawak asin sa parate minagadan  sa mga naggagamit kaiyan. An indibiduwal na nagin ugale na an paggamit kan mga bagay na ini dai ibinibilang na sagrado an buhay. An mga kaugalean na ini maati sa pagheling nin Dios. (Roma 6:19; 12:1; 2 Corinto 7:1) Tanganing mapaglingkodan an Dios sa maaakong paagi, kaipuhan niatong pumondo sa siring na kaugalean. Minsan ngani tibaad depisil na marhay an paggibo kaiyan, puedeng itao sato ni Jehova an kinakaipuhan na tabang. Asin pinapahalagahan nia an satong mga paghihingoa na trataron an satong buhay bilang mahalagang marhay na regalo na gikan sa saiya.

 8. Taano ta maninigo na pirme niatong isaisip an pangangaipo na magin mapagrisa sa pagigin harayo sa peligro?

⁸ Kun may paggalang kita sa buhay, pirme niatong isasaisip an pangangaipo na magin mapagrisa sa pagigin harayo sa peligro. Dai kita magigin daing ingat asin dai niato ibubugtak an satong sadiri sa peligro huli sana sa kasingawan o gana nin boot. Lilikayan niato an garapal na pagmamaneho asin madahas o peligrosong mga isport. (Salmo 11:5) An ley nin Dios para sa suanoy na Israel nagsabi: “Kun magpatogdok ka nin bagong harong [na may patag na bubongan], kaipuhan man na gumibo ka nin barandilya para sa saimong bubongan, tanganing dai mo mabugtakan nin pagkakasala sa dugo an saimong harong huli ta tibaad may mahulog dian.” (Deuteronomio 22:8) Kaoyon kan prinsipyo na sinabi sa ley na iyan, papagdanayon na nasa marahay na kamugtakan an mga bagay na siring kan hagyanan sa saindong harong tanganing mayong masingkog, mahulog, asin biyong makolgan. Kun kamo may sasakyan, seguradohon na iyan ligtas na imaneho. Dai pagpabayaan na an saindong harong o an saindong sasakyan magtao nin peligro sa saindo o sa iba.

 9. Kun kita may paggalang sa buhay, paano niato tatrataron an mga hayop?

⁹ Kumusta man an buhay nin sarong hayop? Iyan sagrado man para sa Kaglalang. Itinotogot nin Dios an paggadan nin mga hayop tanganing magkaigwa nin kakanon asin gubing o tanganing protehiran an mga tawo sa peligro. (Genesis 3:21; 9:3; Exodo 21:28) Minsan siring, an pagigin maringis sa mga hayop o paggadan sa sainda bilang aling-alingan sana sala asin nagpapaheling nin sayod na dai paggalang sa pagigin sagrado nin buhay.​—Talinhaga 12:10.

10. Paano ipinaheling nin Dios na igwa nin koneksion an buhay asin an dugo?

¹⁰ Pakagadana ni Cain kan saiyang tugang na si Abel, sinabihan ni Jehova si Cain: “An dugo kan saimong tugang nagkukurahaw sa sako hale sa daga.” (Genesis 4:10) Kan masambitan nin Dios an dugo ni Abel, nagtataram sia dapit sa buhay ni Abel. Hinalean ni Cain nin buhay si Abel, asin ngonyan kaipuhan na padusahan si Cain. Garo man sana an dugo, o buhay, ni Abel nagkukurahaw ki Jehova sa paghagad nin hustisya. An koneksion kan buhay asin kan dugo ipinaheling giraray pakatapos kan Baha kan kaaldawan ni Noe. Bago an Baha, mga prutas, gulay, grano, asin nuwes sana an kinakakan nin mga tawo. Pakatapos kan Baha, sinabihan ni Jehova si Noe asin an saiyang mga aki: “An lambang naghihirong hayop na buhay puedeng magin kakanon nindo. Arog kan berdeng mga pananom, iyan gabos itinatao ko sa saindo.” Minsan siring, an Dios nagtao kan restriksion na ini: “Solamente an laman na igwa kan kalag [o, buhay] kaiyan​​—an dugo kaiyan​​—dai nindo pagkakanon.” (Genesis 1:29; 9:​3, 4) Malinaw nanggad, para ki Jehova may haranihon na koneksion an buhay saka an dugo nin sarong linalang.

11. Anong paggamit nin dugo an ipinangalad nin Dios poon kan kaaldawan ni Noe?

¹¹ Ipinapaheling niato an paggalang sa dugo paagi sa dai pagkakan kaiyan. Sa Ley na itinao ni Jehova sa mga Israelita, sia nagboot: “Kun manongod sa siisay man na tawo . . . na sa pangangayam makadakop nin mabangis na hayop o sarong gamgam na makakakan, sa siring dapat niang paboloson an dugo kaiyan asin tambonan iyan nin daga. . . . Sinabi ko sa mga aki ni Israel: ‘Dai kamo magkakan kan dugo nin ano man na klase nin laman.’” (Levitico 17:13, 14) An pagboot nin Dios na dai kumakan nin dugo nin hayop, na enot na itinao ki Noe mga 800 na taon bago kaidto, balido pa giraray. Malinaw an pagmansay ni Jehova: An saiyang mga lingkod puedeng kumakan nin karne nin hayop alagad dai kabale an dugo. Kaipuhan na ibubo ninda an dugo sa daga​—na garo man sana ibinabalik an buhay kan hayop sa Dios.

12. Anong pagboot mapadapit sa dugo an itinao kan banal na espiritu kan enot na siglo asin aplikado pa sagkod ngonyan?

¹² Sarong kaagid na pagboot an itinao sa mga Kristiano. An mga apostol asin iba pang mga lalaki na nangengenot sa mga  parasunod ni Jesus kan enot na siglo nagtiripon tanganing desisyonan kun anong mga pagboot an kaipuhan na kuyogon kan gabos na kabilang sa Kristianong kongregasyon. Nakaabot sinda sa konklusyon na ini: “Pinagmarahay kan banal na espiritu asin niamo mismo na dai na kamo dugangan nin pasan, puera sana sa kinakaipuhan na mga bagay na ini, na padagos na lumikay sa mga bagay na iinatang sa mga idolo asin sa dugo asin sa mga bagay na tinook [na an dugo nawalat sa laman] patin sa pakikisaro.” (Gibo 15:28, 29; 21:25) Kaya dapat kitang ‘padagos na lumikay sa dugo.’ Sa pagheling nin Dios, an paggibo niato kaiyan siring kaimportante kan paglikay niato sa idolatriya asin seksuwal na inmoralidad.

13. Iilustrar kun taano ta kaiba sa pagboot na lumikay sa dugo an pag-ineksion nin dugo.

¹³ Kaiba daw sa pagboot na lumikay sa dugo an pag-ineksion nin dugo? Iyo. Sa pag-ilustrar: Ipamugtak ta baga na sinabihan kamo nin doktor na lumikay sa mga inomon na de alkohol. Iyan daw nangangahulogan sana na dai kamo maninigong uminom nin inomon na de alkohol alagad puede nindo iyan na iineksion sa saindong mga ugat? Siempre dai! Kaagid kaiyan, an paglikay sa dugo nangangahulogan nin dai paglaog kaiyan sa satong hawak sa ano man na paagi. Kaya an pagboot na lumikay sa dugo nangangahulogan na dai niato totogotan an siisay man na ineksionan kita nin dugo sa satong mga ugat.

14, 15. Kun sabihon nin mga doktor na an sarong Kristiano kaipuhan na magpaineksion nin dugo, ano an magigin reaksion nia, asin taano?

¹⁴ Kumusta kun an sarong Kristiano biyong naerido o kaipuhan na umagi nin magabat na operasyon? Ipamugtak ta baga na an mga doktor nagsasabi na dapat siang ineksionan nin dugo ta kun dai sia magagadan. Siempre, dai gugustohon nin sarong Kristiano na magadan. Sa paghihingoang preserbaron an mahalagang marhay na regalo nin Dios na buhay, aakoon nia an ibang klase nin pagbolong na daing kalabot na salang paggamit nin dugo. Huli kaini, mahanap sia nin siring na pagbolong kun igwa asin aakoon nia an manlaenlaen na alternatiba sa dugo.

¹⁵ Lalapason daw nin sarong Kristiano an ley nin Dios tangani sanang magdanay na buhay nin dikit pang panahon sa sistemang ini nin mga bagay? Si Jesus nagsabi: “An siisay man na boot na magligtas kan saiyang kalag [o, buhay] mawawaran kaiyan; alagad  an siisay man na mawaran kan saiyang kalag dahel sa sako makakakua kaiyan.” (Mateo 16:25) Habo niatong magadan. Alagad kun probaran niatong iligtas an satong presenteng buhay paagi sa pagbalga kan ley nin Dios, kita mamemeligrong mawaran nin buhay na daing katapusan. Kun siring, madonong kita kun magtitiwala kita sa pagigin tama kan ley nin Dios, na may lubos na kompiansa na kun magadan kita sa ano man na dahelan, gigirumdomon kita kan satong Paratao nin Buhay sa pagkabuhay liwat asin ibabalik sa sato an mahalagang marhay na regalong buhay.​—Juan 5:​28, 29; Hebreo 11:6.

16. Ano an marigon na desisyon kan mga lingkod nin Dios mapadapit sa dugo?

¹⁶ Ngonyan, an maimbod na mga lingkod nin Dios marigon na nagdedesisyon na sunodon an saiyang instruksion mapadapit sa dugo. Dai ninda iyan kakakanon sa ano man na porma. Ni aakoon ninda an dugo huli sa medikal na mga dahelan. a Segurado ninda na aram kan Kaglalang kan dugo kun ano an pinakamarahay para sa sainda. Naniniwala daw kamo dian?

17. Sa suanoy na Israel, ano an solamenteng paggamit sa dugo na inaako ni Jehova Dios?

¹⁷ Idinoon kan Ley ni Moises an sasarong tamang paggamit sa dugo. Mapadapit sa pagsamba na kahagadan sa suanoy na mga Israelita, si Jehova nagboot: “An kalag [o, buhay] kan laman yaon sa dugo, asin ako mismo nagbugtak kaiyan sa ibabaw kan altar tanganing kamo makabayad  sa kasalan para sa saindong kalag, huli ta an dugo iyo an bayad sa kasalan.” (Levitico 17:11) Kun an mga Israelita magkasala, puede nindang kamtan an kapatawadan paagi sa pagdolot nin hayop asin pagpabugtak kan parte kan dugo kaiyan sa altar sa tabernakulo o kan huri sa templo nin Dios. An solamenteng tamang paggamit sa dugo iyo an sa siring na mga atang.

18. Anong mga pakinabang asin bendisyon an puede niatong kamtan huli sa pagpabolos kan dugo ni Jesus?

¹⁸ An tunay na mga Kristiano dai sakop kan Ley ni Moises asin kun siring dai nag-aatang nin mga hayop asin nagbubugtak kan dugo nin mga hayop sa altar. (Hebreo 10:1) Minsan siring, ipinapanganino kan paggamit nin dugo sa altar kaidtong kaaldawan kan suanoy na Israel an mahalagang marhay na atang kan Aki nin Dios, si Jesu-Cristo. Siring kan nanodan niato sa Kapitulo 5 kan librong ini, itinao ni Jesus para sa sato an saiyang buhay bilang tawo paagi sa pagtogot na an saiyang dugo paboloson bilang atang. Dangan sia nagsakat sa langit asin idinolot sa  Dios nin sararoan sana an halaga kan saiyang pinabolos na dugo. (Hebreo 9:11, 12) Iyan an nagin basehan kan kapatawadan kan satong mga kasalan asin nagbukas kan dalan tanganing kita magkamit nin buhay na daing katapusan. (Mateo 20:28; Juan 3:16) Nagin biyong mahalaga nanggad an paggamit na iyan sa dugo! (1 Pedro 1:18, 19) Solamente paagi sa pagtubod sa merito kan pinabolos na dugo ni Jesus na kita puedeng magkamit nin kaligtasan.

19. Ano an dapat niatong gibohon tanganing magin ‘malinig sa dugo kan gabos na tawo’?

¹⁹ Makakapagpasalamat nanggad kita ki Jehova Dios huli sa mamomoton na probisyon na buhay! Asin bako daw na iyan maninigong magmotibar sa sato na sabihon sa iba an manongod sa oportunidad na kamtan an buhay na daing katapusan na basado sa pagtubod sa atang ni Jesus? An diosnon na pagmakolog sa buhay kan satong mga kapwa tawo mapahiro sa sato na gibohon ini na may dakulang interes asin kaigotan. (Ezequiel 3:17-21) Kun maigot niatong ootobon an paninimbagan na ini, masasabi niato, siring kan sinabi ni apostol Pablo: “Malinig ako sa dugo kan gabos na tawo, huli ta dai ako nagpogol sa pagsabi sa saindo kan gabos na hatol nin Dios.” (Gibo 20:26, 27) An pagsabi sa mga tawo kan manongod sa Dios asin sa saiyang mga katuyohan sarong marahayon na paagi tanganing ipaheling na lubos niatong pinapahalagahan an buhay asin dugo.