1, 2. (a) Gini sene Maria agbiaha be gu boro ri ainongo ní ya? (b) Gini bakere diaberã nakuru fu Maria nga gu naʹaria gari raka?

MARIA azaraga abangiriri kini ngana gu gino narimi ku rogo gari bambu yo. Ko aasananga he tipa bari watadu nari te. Ko aye ka bi kina ri! Ri akparia ko ki bi gupai nga boro Nazareta nga ko te. Ri aima ino wai aboro gu wiri tooni gbata re adu. Ono gi kumba naye fuori re, ko adu tigako kia. Ko afu sene fu Maria rogo gu gene aboro anaafunga sene ngbaha ya. Ko aya: “Ako, mo gu Gbia du na mo, ki fu maku foro.”—Oni gedi Ruka 1:26-28.

² Gure nga gu regbo Ziazia Kekeapai natona fura tipa Maria, nangia wiri Eri, nangia boro gu gbata naadu Gariraya yo rimoho angia Nazareta. Ziazia Kekeapai apenga pa gu regbo ri adu tooni watadu ri aasona te. Ti gu regbo maraika aye fuori re, i aima pazua ri ho fu gu basengua nangia Yosefa, naangianga kumukokumuko kumba ya, ono gu kumba naadu na nyanyaki idapase. Si nawira gupai naadu berãri yo nga ri nika raka taata raka na kumbari nga Yosefa kini vungu agude. Ono tie, maraika aye fuori ki fu gu sunge furi naye yo du Mbori ni, nga gu bakere sunge naʹaria gari raka.

3, 4. Tipa ka inopai gbe tipa Maria, ginipai si aida ani doho kusayo, na ginigu si aida ani moiberãrani kuti ni?

³ Dungu aboro gupai akpakara akpakara bangiriyo nga Ziazia Kekeapai afuranga gbe tipa Maria te. Si fura gbua tooni tipa gari raka, na tooni gbe tipa sinori, na zanga pe wiripai tipa tamari. Ono tie, gupai Fugo Mbori apehe tipa ri nayugo gu rengo du tipa ri.

⁴ Tipa ani inipai gbe tipa Maria, si naida ani do agu aziree kusayo dungu apambori naayugoho tipa ri. Ani do agu apai kusayo aboro naakekaha tipa ri na wai i naakeka akpia ri. Ani do gu tuditudiapai a kusayo aboro pambori naayugoho tipa ri, wa agu nga ri nga “Na Mbori” na “Nakindo Paradizo.” Ono ani moiberãrani kuti kina gupai Ziazia Kekeapai agumbaha nzunzu tipa ri.  Si nayugo dungu apai furani tipa gari idapase na wai rengbe ani ka wirikaha.

5. (a) Ginipai rengbe ani ka wirikaha tipa Maria nibi gu gene ri amangipai ngbaha kuti gu sene Gaburere afuhe furi? (b) Gini nyanyakipa pai rengbe ani ka wirikaha be Maria?

⁵ Gu kumba naye fuo Maria re aangianga kungbo boro te. Ko angia gu maraika nga Gaburere. Ho ko aya ni fu Maria wẽ “mo gu Gbia du na mo, ki fu maku foro,” ngbaduri ‘akuo akuo’ be gi ngbatunga sene re. (Rk. 1:29) Rogo gi sene yo re angia gine? Maria aima ino nga boro ho ka tumba pari kuari te. Ono gu maraika re aafura tipa gu maku nga ga Yekova Mbori. Si paha anyaki furi gbe. Ono wa ri avura gbia gako maku, ri aamanganga rukö nga ri ima ngba bangiri Mbori te. Ga Maria kpiapai nayugo gupai furani nga, ka ani aida ka ngba bangiri Mbori, ka ani berẽnga gupai ni rukö nga ani ima ngba bangiriko ya. Mbori nasoga aboro rekangose, ono ko nakpinyemu aboro umbasitise na kini undoyo.—Yak. 4:6.

6. Gini bakere pa momu maraika aye na ni fu Maria?

⁶ Si aidi aida Maria du na umbasitise wa gure, bambiko maraika aye na bakere pa momu furi. Gaburere aya furi wẽ ri nika vunga kumbagude nga guko pako nika nyaka ki susi ga aboro dũ. Ko aya tipa gu gude re wẽ: “Ko adú ni bahe, i ayá ti ko Wiri Mbori nga Bahe; Gbia Mbori amáa ko ni bakindo a wa titako adu nangia Dawidi, ko ki zogo ngbatunga Yakoba azoga kindi; gako ngbi adíga nga te.” (Rk. 1:32, 33) Maria aima inopa gu kidohe Mbori amangihe fu Davide ki ya wẽ boro nika ye rogo ngbatungako nga guni nika zogarago nyeanye kindi. (2 Sam. 7:12, 13) Si adu nga gu gude ri nika vunga ko re nika ngia Masiya nga guko ga Mbori aboro aima digo nisungudi ko tipa badungu akama agarã!

7. (a) Ginipai ga Maria sanahe ayugoho tipa ri? (b) Ginipai rengbe gu paranga aboro du areme ka wirikaha be Maria?

⁷ Kurigure, maraika aya fu Maria wẽ i aya ti wiriri wẽ “Wiri Mbori nga Bahe.” Wai ka boro aru ka vunga Wiri Mbori? Na ka Maria aru wai ka vunga nzunzu? I aima pazua ri fu Yosefa ono ka ko ata dianga ri ya. Gipai re asa Maria ri fura afura ziazia fu Gaburere ki ya: “Gi pai awíra pa du wãi re wa mi aina nga pa kumba ya?” (Rk. 1:34) Oni bingo gupai nga Maria afura tipa ngasuri  zanga wiri zee. Ono ri adu na rukö tipa padu ri ni ngasudee. Areme, dungu paranga aboro du na nyemu ka gberesa pa ngasuyo na kini sawia aguyo du ni ngasuyo. Zegino ima ariatihe gbe. Ono Yekova aʹarianga tiko te. (Mara. 3:6) A wa si adu ti rago Maria, Yekova nabi agu aboro abi na kikiipayo nandu kuti gako arugute ki he gbarasa padu ni ngasuyo.—Oni gedi AEbere 13:4.

8. Ka Maria aru wai nga boro ingapai ka vunga ziazia gude?

⁸ Wa Maria avurangia ga Mbori ruru moyambu, ri angia kpakpa boro wakina rani a. Wa duhe tie were ka ri aru wai ka vunga Wiri Mbori zanga ingapai tiru? Gaburere aya furi: “Ziazia Toro nikaye sa ro, gu tandu nga ga gu ko zogo aboro dũ nikadada ro; si du i ka ya ti ni ti gu gude mo ka vunga ko, Ziazia ko, nga Wiri Mbori.” (Rk. 1:35) Guhe du ni ziaziaha, si ni gigirihe zanga wiri biriko ti ni. Tipa rani nga aboro ingapai, biriko kina tirani nga gu ani avunga agude i kini dihe tirani. Ono si aadunga wo tipa Yesu te. Si adu nga Mbori nika dia gako unga ngbangbaturũ yo ki moihe ku rukumbu Maria yo na ki sa ziazia toro si ‘dadi’ ri tipa ka banda gu gude re ka u dinga gu biriko nga ga ingapai tiri ya. Ya mo Maria aidi kuti gupai maraika agumbaha re? Gari karagapai angia gine?

9. (a) Tipagine ga agu aboro pai arunga ti ni natikango gupai nga Maria avungugude ri kidu ni ngasuri ya? (b) Rogo gini gene Gaburere anyakasi ga Maria idapase?

⁹ Dungu aboro, kodihe na agu abawisigipai tipa agu aida nga ga apambori nga ga aKristano, natikango gupai ati nga ngasudee avungugude. Wa i navura wirika bakere wirikapai, i agianga rogo wiri tooni rengo te. Si nga gu Gaburere apehe ki ya: “A nga ga Mbori pai ho sa ka zanga tandu te.” (Rk. 1:37) Maria aima ida kuti gupai Gaburere apehe re ki ya rengo du, bambiko ri angia gu degude naadu na bakere idapase. Ono gari idapase aadunga zanga mburuhe te. Ri aima gbata gu gopai ri ka maamburu gari idapase riihe. Gaburere aima fu kura gopai furi. Ko apepa gu gbinza gumeri furi nga Erizabeta, nga gu ri aboro aima ino gupai dunduko nga irazangada nga ri. Ono Mbori asa ri ri du na gude!

10. Tipagine si aidanga ani berẽ gupai ti ni nga ga Maria sunge aafunga gunde furi watadu kpakarapai te ya?

¹⁰ Ono awere tie, ginipai si aidi Maria mangihe? Ri aima gbia bakere sunge na ki ima gbia gopai tipa gupai nga Mbori nika manga gupai amanga Gaburere agumbaha furi. Ono ri aima ino nga nyanyaki sunge du nga gu nika du adu na mbugo rogoho. Kurapai berewe nga, ri aima berãpa gari pazuatise na Yosefa. Ri aberẽ  gupai aberã nga, ya mo i andu ku mbatayo na gayo rogatise fuo ino Yosefa gupai nga ri na gude? Na berewe, gu sunge nga ga vunga Wiri Mbori re aima ba gunde tiri tigaha, bambiko gure angia wẽ ri nika tinda Wiri Mbori vuriyo nga guko nyaki pako gbe, ki ngere fuoko wenengai ho ri nika vunga ko ni, na ki bandako rogo gbegberẽ zegino. Bakere sunge du nangiaha nirengo!

11, 12. (a) Wai gu nyanyaki akumba naadu na idapase akaragapai ho Mbori afu kpakarakpakara sunge ni fuyo? (b) Ginipai Maria ayuguhe tipa tiri rogo gu karagapai ri afuhe fu Gaburere?

¹¹ Ziazia Kekeapai nayugo gupai nga kura aregbo kinaho zavura agu akumba nanyaki anyaka abihe ni kpakarapai ka dia nyanyaki asunge be Mbori. Moize aya wẽ ko ainongo fugo wenengai ka ko du ti ni ni bagumba fugo Mbori te. (Gate 4:10) Yeremaya aya wẽ ko nga kungbo “paranga” ko arengbanga ka dia gu sunge Mbori afuhe fuko te. (Yere. 1:6) Na Yona aoro aora tigako be gu sunge Mbori afuhe fuko! (Yona 1:3) Na Maria tigari?

¹² Da ku areme, dungu aboro inipa gu karagapai ri afuhe ni umbasitise fu Gaburere. Ri aya: “Mo ngére, ga Gbia kanga nga mi; i mángi he fere wa gu mo agumba.” (Rk. 1:38) Kanga angia gu moyambu du pani kusende gbe, du gani raka kina ku be bairani. Wo Maria abi tiri. Ri aini gupai nga ba ri aima ngba be Yekova yo. Ri aini gupai a nga Yekova ni ruruko fu aguyo du ni ruruyo fuko, na ko nika fu maku afu furi ri mangi gu bakere sunge ko afuhe furi re.—Tam. 18:25.

13. Ka ani abi gu sunge Mbori nafuhe furani ni kpakarakpakaraha, wai rengbe ani ka wirika ga Maria kpiapai?

¹³ Kura aregbo kinaho Mbori asana rani ani mangi gupai ani abihe ni kpakarakpakaraha, watadu ani abihe nga ka ani mangingo ho te. Ono tie, ko ima gumba gupai furani bara dunguhe rogo Ziazia Kekeapai yo nga si naida aida ani kido kutiko, a wa Maria amangihe. (Snz. 3:5, 6) Ya mo ani akido kutiko? Ka ani mangihe wo, ko fu mosoro afu furani na ki fu kura nduapai furani ani du na bakere idapase kutiko.

14, 15. (a) Ginipai Yekova amangihe fu Maria ho ri andu ni ka bi aErizabeta na Zekaraya? (b) Ginipai gu fugo Maria du ni kekehe rogo Ruka 1:46-55 ayugoho tipa tiri?

¹⁴ Maria aima gbia ngarasaro mbiko gupai Gaburere apehe furi tipa Erizabeta. Gini kura dee berewe narengbe ka rugatiri na  ga Maria pai fuo kina Erizabeta sa? Maria aguari ni ngara ki ndu ku ringara abaagangara yo Yuda yo, nga gu nduge nadi arame biata watadu biama. Ho Maria ada ni kua aErizabeta yo na Zekaraya nangia boromotumo, Yekova afu kura gopai berewe nga gu nakiisi gari idapase. Ho Erizabeta agi gu sene ni nga ga Maria, gu gude naadu vuriyo agu kuari ni ngbarago. Ri ahi be ziazia toro na ki ya ti Maria wẽ “na gi Gbia.” Mbori aima yugoho fu Erizabeta nga wiri Maria nika ngia gari Gbia, nga Masiya. Kurigure, ziazia toro asa ri ri tambua Maria tipa gari giasangba, niya: “De maku nga gu ri naidi pai.” (Rk. 1:39-45) Ii, si adu nga agu apai dunduko Yekova akidopaha fu Maria nika manga amanga!

 ¹⁵ Fuo gure, Maria ki tona ka fura. Fugori ni bandabandaha rogo Ziazia Kekeapai. (Oni gedi Ruka 1:46-55.) Gupai ri agumbaha ti gu regbo re nga gu fugori gizo gbe rogo Ziazia Kekeapai, na si nayugo dungu apai tipa ri. Si nayugo gu tambuahe ri adu na ni, bambiko ri asambuo Yekova tipa fuko maku furi ki sa ri ri du ni na Masiya. Si nayugo pa dunguro gari idapase a bambiko ri afura tipa Yekova ya ko nabafa nyanyaki aboro na agu aboro nakiiso pa tiyo ono ko kini undo bayee aboro na rungorungo aboro nga aguyo nairisoko. Si nayugo pa gari inohe ayugo a. Ri agumba agu apai ngbariri du ni kekehe rogo Kuru Ndika wa 20! *

16, 17. (a) Wai Maria na wiriri ayugu gu sino si aida ani wirikihe? (b) Pa ndu Maria kua Erizabeta yo ki raki yo tipa gbanga regbo natingida rani na ginipai?

¹⁶ Si tie ziazia nga, Maria anaaberã aberã gbe kurii Fugo Mbori. Ri adu na umbasitise ki ta rogoda apai kina rogoho nigumbaha. Gu wiriri naasona vuriyo adu na kina gu sino re a, bambiko ko aya: “Gi yugopai nga gimi te, ono si nga ga gu ko nakedi re.” (Yo. 7:16) Si ngba angba ani sana tirani nga: ‘Ya mo mi na irisa wa gure tipa Fugo Mbori? Watadu gu ngba tire gbe nga kina gimi aberã na yugopai?’ Ani ima ino gu nangba ti Maria gbe tigari.

¹⁷ Maria araki kua Erizabeta yo tipa bagizo regbo wa adiwi biata, na i aangarasa tiyo angarasa dagbayo vuru gu regbo re. (Rk. 1:56) AErizabeta na Maria angia bawene anakure. Gi pangbanga du tipa yó re natingida rani na pa gu wene bakure rengbe ani ka zioho. Ka ani azio bakure na agu aboro nakpinyemu Yekova Mbori nzunzu, ani sono asona rogo toro yo na ki mbedi na ko gbe. (Snz. 13:20) Regbo aye ki da fu Maria ri ga ku kporo yo. Ono ginipai Yosefa agumbaha ho ko abi ri ni ri nigbe na gude?

18. Ginipai Maria akusihe fu Yosefa, na ginipai ko amangihe?

¹⁸ Si nawira gupai nga Maria aima gumba gupai fu Yosefa namangi mbata fu ko inihe nitiko. Si nawira gupai a nga ri aabakabangiiri abaka na pa gupai gi kumba naagunde ti Mbori re nika mangaha ho ri nika pehe ni fuko. Ono wa si avura duwo, ri andu fuoko ki gumba agu apai dunduko fuko namangi. Gupai re aima fuda Yosefa gbe tigaha. Ko aidi aida ka ida kuti gupai gi degude re agumbaha, ono ko kini bihe abi a nga singia ri aima ndu fuo kura kumba. Ziazia Kekeapai apenga pa agu apai naake riko yo te. Ono gupai si apehe ape nga ko aidi ka mburi. Ono tie, ko aaidanga ka mburi gbayaga si ye na zee kuriri te; ko aidi ka mburi  ni gbuko. (Mt. 1:18, 19) Rago aima gberã tigaha ti Maria gbe ka bi gi kumba re ko nirungo be gipai re. Ono wa si avura duwo, ngbadu Maria aaimanga kuti Yosefa te.

19. Wai Yekova aundo Yosefa ko mangi gupai du ni ruruhe?

¹⁹ Yekova aundo Yosefa ko mangi gupai naadu ni ruruhe. Ga Mbori maraika aye fuo Yosefa rogo musumo ki gumba gupai fuko nga Maria adu na gude mbiko ziazia toro, angianga ri andu andu fuo kumba ya. Gupai re aima fu zereda fuko nirengo! Yosefa aguari tie ki mangi gupai Maria aima mangaha ti kina tonatonaha, nga ka ndu kuti gupai Yekova akpinyemuhe. Ko adi Maria ni diako, na ki mbakadi tiko tipa ka ngera fuori na fuo gu gude nga Wiri Yekova ri nika batika ru.—Mt. 1:20-24.

20, 21. Ginipai rengbe arogotise na agu aboro nambakada pa rogatise ka wirikaha be aYosefa na Maria?

²⁰ Arogotise na agu aboro nambakada pa rogatise, si naida aida i wirikipai be aMaria na Yosefa nga aguyo naraki agarã wa 2,000 kusayo. Ho Yosefa aabi diako ni ri namangi agu asunge nga ga nagude, rago aima ngba tiga tiko mbiko gupai nga maraika aruguko ka ko henga diari ni diako ya. Yosefa aima ye ka bi gupai nyakipa gupai ti ni nga boro pi ku be Yekova ho ni amanga bakere adiaberã ni. (Tam. 37:5; Snz. 18:13) Na si nawira gupai nga ko anaakido kina kuti Yekova kindi ho ko anaadia berã ni tipa agu apai nga ga kporo.

²¹ Na ginipai rengbe ani ka wirikaha ti gupai nga Maria aima ida Yosefa di ri? Ka si vura du nga si ambu ambu mbata fu Yosefa ko idi kuti gupai nga Maria du na gude mbiko ziazia toro, ri ambu kinako ko diberã tipa gayo parogatise, bambiko ko nangia barii kporo. Gure angia wene kpiapai fu agu adee nga aKristano areme. Ni yangaraha tie, agi apai namangi re aima yugopai tigaha fu aYosefa na Maria tipa pa wai nyakipa fura gbayaga na gumba rengo dagba arogotise.—Oni gedi Asanza 15:22.

22. Wai mburu gu rogatise nga ga aYosefa na Maria adu, na gini apai naadu fuyo ku mbatayo?

²² Gu paranga arogotise re atona gayo rogatise na wene mburuhe. I aima kpinyemu Yekova susi gu i akpinyemu tiyo na i kidu na nyemu ka sa ngbarago tiko ni wene avunguagude. Ono bakere amaku adu fuyo kindi ku mbatayo na bakere kpakaraapai a. Gu gude naadu vuru Maria yo re angia gu gude nika sona kidu ni gu boro nyaki pani gbe auru kpotosende.