U JAATS táankelmoʼob ku meyajtikoʼob Dioseʼ ku chʼaʼtuklik u binoʼob cine. Le película taak u chaʼantikoʼoboʼ yaʼab tiʼ u yéet xookoʼob tsʼoʼok u chaʼantikoʼob tsʼoʼoleʼ jatsʼuts tu yiloʼob. Ka kʼuchoʼob teʼ cineoʼ tu yiloʼobeʼ tu anuncioileʼ puru tsʼoonoʼob yéetel koʼoleloʼob óoliʼ minaʼan u nookʼoʼob yaniʼ. ¿Baʼax ta tʼaan ken u beetoʼob? Kex tsʼoʼok u yilkoʼob baʼaxoʼob ku sen chíikpajleʼ, ¿yaan wa u yokol u chaʼantoʼob?

Le baʼax tsʼoʼok k-aʼalikaʼ ku yeʼesikeʼ tuláakloʼon ku kʼuchul u yorail k-chʼaʼtuklik baʼax ken k-beete, yaan horaeʼ le baʼaxoʼob ken k-chʼaʼtukloʼ jeʼel u natsʼkoʼon tiʼ Jéeobaeʼ wa jeʼel u náachkuntkoʼon tiʼ letiʼeʼ. Yaan horaeʼ k-chʼaʼtukultmaj k-beetik junpʼéel baʼal, baʼaleʼ ken k-tukult tubeeleʼ k-ilkeʼ maas maʼalob maʼ k-beetik. Lelaʼ ¿u kʼáat wa túun u yaʼal bey paal máak tumen maʼ u yojel baʼax u kʼáateʼ? ¿Wa maas maʼalob ka u kʼex máak baʼax u chʼaʼtukultmaj u beetik?

Le yaabilaj k-uʼuyik yoʼolal Jéeobaoʼ le péeksoʼon k-kʼub kuxtal tiʼ letiʼ yéetel k-okjaʼ. Toʼoneʼ t-aʼalaj tiʼ Jéeobaeʼ yaan u chúukpajal k-óol k-meyajte, yéetel k-kʼáat k-beet baʼax t-aʼalajtiʼ. Chéen baʼaleʼ Satanaseʼ ku yilik baʼax u beet utiaʼal maʼ u chúukpajal k-óol tiʼ Jéeoba (Apo. 12:17). Toʼoneʼ k-chʼaʼtukultmaj k-meyajtik Jéeoba yéetel k-beetik baʼax ku yaʼalik, le oʼolaleʼ maʼ unaj k-kʼexik baʼax k-chʼaʼtukultmaj k-beetkiʼ tumen wa maʼeʼ jeʼel k-peʼertik k-kuxtaleʼ.

Maas tiʼ dos mil seiscientos jaʼabjeakileʼ, Nabucodonosor, u reyil Babiloniaeʼ, tu beetaj junpʼéel nuxiʼ estatua de oro tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj ka adorartaʼak tumen tuláakal máak. Le máax maʼ tu adorartikeʼ yaan u puʼulul kaʼach tiʼ junpʼéel horno. Teʼ kʼiinoʼoboʼ Sadrac, Mesac yéetel Abednego, óoxtúul táankelem paalaloʼobeʼ, ku adorartikoʼob Jéeoba yéetel ku beetkoʼob tuláakal baʼax ku yaʼalik. Letiʼobeʼ maʼ tu yóotoʼob  xoltal tu táan le estatuaoʼ, le oʼolal puʼuloʼob teʼ hornooʼ. Kex salvartaʼaboʼob tumen Jéeobaeʼ, letiʼobeʼ deporsi u chʼaʼtukultmoʼob kaʼach baʼax ken u beetoʼob kex ka yanak u kíimloʼob (Dan. 3:1-27).

Le profeta Danieloʼ maʼ tu kʼexaj baʼax u tukulmaj xan u beetkiʼ, u adorartik le jaajil Diosoʼ. Letiʼeʼ u yojel kaʼacheʼ wa ka ilaʼak táan u payalchiʼeʼ yaan u puʼulul ichil u saajkab le leonoʼoboʼ. Kex beyoʼ jeʼex suukileʼ maʼ xuʼul u payalchiʼ óoxtéen ichil junpʼéel kʼiiniʼ. Úuchik u chúukpajal u yóoleʼ Jéeobaeʼ tu salvartaj «tiʼ u yíichʼakoʼob le leonoʼoboʼ» (Dan. 6:1-27).

Le máaxoʼob meyajtik Dios teʼ kʼiinoʼobaʼ u chʼaʼtukultmaj u chúukpajal u yóoloʼob tiʼ. Tu luʼumil Africaeʼ, tiʼ junpʼéel escuelaeʼ yaan u jaats táankelem paalaloʼob j-Jaajkunajoʼobeʼ maʼ tu yóotoʼob u saludartoʼob le banderaoʼ. Aʼalaʼabtiʼobeʼ wa maʼ tu saludartikoʼob jeʼex u beetik u maasil paalaloʼoboʼ yaan u jóoʼsaʼaloʼob teʼ escuelaoʼ. Maʼ sen úuch tiʼ leloʼ teʼ kaaj tuʼux yanoʼoboʼ bin le ministro tiʼ educacionoʼ ka tsikbalnaj yéetel le táankelem j-Jaajkunajoʼoboʼ. Letiʼobeʼ maʼ tu chʼaʼajoʼob saajkil u yaʼaloʼob tiʼ le máak baʼaxten maʼ tu saludartikoʼob le banderaoʼ, baʼaleʼ tu beetoʼob yéetel tsiikil. Desde teʼ kʼiin jeʼeloʼ maʼ kaʼa aʼalaʼab tiʼ le j-Jaajkunajoʼob ku binoʼob escuela ka u beetoʼob baʼax ku bin tu contra baʼax ku yaʼalik Jéeobaoʼ.

Koʼox ilik baʼax úuch tiʼ Joseph. U yataneʼ yaan kaʼach cáncer tiʼ, le oʼolaleʼ chéen ka téek kíimi. U láakʼtsiloʼob Josepheʼ tu respetartoʼob baʼaxoʼob tu chʼaʼtuklaj u beetik le ka tsʼoʼok u kíimil u yatanoʼ. Baʼaleʼ u láakʼtsiloʼob u yataneʼ maʼ j-Jaajkunajoʼobiʼ, le oʼolal taak u beetkoʼob kaʼach le baʼax ku beetik u maasil ken kíimik wa máaxoʼ, baʼaleʼ le baʼaloʼobaʼ ku binoʼob tu contra Dios. Josepheʼ ku yaʼalik: «Letiʼobeʼ u yojloʼob kaʼacheʼ maʼ ken in chaʼa u beetkoʼob le baʼax u kʼáatoʼoboʼ le oʼolal tu yaʼaloʼob tiʼ in paalal, baʼaleʼ letiʼobeʼ maʼ xan tu yóotoʼobiʼ. Tsʼoʼoleʼ letiʼob xaneʼ u kʼáatoʼob kaʼach ka velartaʼak tin wotoch yéetel u beetkoʼob le baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak suukaʼan u beetaʼal tumen u maasil máakoʼoboʼ. Teneʼ tin waʼalajtiʼobeʼ wa u kʼáat u beetoʼobeʼ maʼalob, chéen baʼaleʼ maʼ tin wotochiʼ. Letiʼobeʼ u yojloʼobeʼ le baʼax taak u beetkoʼoboʼ ku bin tu contra baʼaxoʼob kin creertik bey xan baʼax ku creertik kaʼach in watan. Tu tsʼookeʼ tu beetoʼob le baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ baʼaleʼ maʼ tin wotochiʼ.

»Teʼ súutukoʼob jach táan k-muʼyaj yéetel yaj k-óoloʼ tin sen kʼáataj tiʼ Jéeoba ka u yáanten yéetel in paalal utiaʼal k-beetik baʼax uts tu tʼaan. Letiʼeʼ tu yuʼubaj k-payalchiʼ tumen tu yáantoʼon utiaʼal u chúukpajal k-óol kex táan u sen aʼalaʼaltoʼon ka k-beet yaanal baʼal». Joseph yéetel u paalaleʼ mix juntéen tu tuklaj u kʼexik baʼax u tukulmaj u beetkoʼob, baʼaxeʼ tu beetoʼob baʼax uts tu tʼaan Dios.

Maʼ úuch tsʼoʼokok u Pascuail u jaʼabil 32, juntúul koʼolel feniciaileʼ náatsʼ tiʼ Jesús le tiaʼan tu kaajil Sidonoʼ. Le koʼolelaʼ tu yaʼalaj tiʼ Jesús ka u jóoʼs juntúul demonio yaan tiʼ u hija. Tu káajbaleʼ Jesuseʼ maʼ tu núukajtiʼiʼ, yéetel tu yaʼalaj tiʼ u disipuloʼob: «Teneʼ chéen túuxtaʼaben utiaʼal in wáant le israelitaʼob beyoʼob tamanoʼob saatloʼoboʼ». Baʼaleʼ le koʼoleloʼ seguernaj u kʼáatik tiʼ Jesús ka áantaʼak, Jesús túuneʼ tu yaʼalaj: «Maʼ uts ka chʼaʼabak u yoʼoch waaj le paalaloʼob utiaʼal pulbil tiʼ le mejen peekʼoʼoboʼ». Baʼaleʼ le koʼolelaʼ tumen jach nojoch u fejeʼ tu yaʼalajtiʼ: «Jaaj, Yuumtsil, baʼaleʼ u jaajileʼ le mejen peekʼoʼoboʼ ku jaantkoʼob le u xiixel waaj ku júutul yáanal u mesa u yuumiloʼoboʼ». Ka tu yuʼubaj Jesús lelaʼ tu jóoʼsaj le demonio yaan tiʼ u hija le koʼoleloʼ (Mat. 15:21-28).

Ka tu beetaj Jesús lelaʼ tu yeʼesaj ku tuukul jeʼex Jéeobaeʼ tumen letiʼeʼ wa ku yilik kʼaʼabéeteʼ ku kʼexik baʼax u tukulmaj u beetik. Le ka tu beetaj le israelitaʼob le chan wakax de orooʼ, Dioseʼ tu tuklaj u xuʼulskoʼob, baʼaleʼ Moiseseʼ kʼáat óolnaj utiaʼal maʼ u xuʼulsaʼal le kaajoʼ, le oʼolaleʼ Jéeobaeʼ tu kʼexaj baʼax u tukulmaj u beetik (Éxo. 32:7-14).

Le apóstol Pablooʼ tu beetaj xan jeʼex Jéeoba yéetel Jesuseʼ. Letiʼeʼ ku tuklik kaʼacheʼ maʼ jach maʼalob ka u bis Juan Marcos tu viajeil u kʼaʼaytajiʼ. Pabloeʼ bey u tuukul kaʼachoʼ tumen tu  yáax viajeil u kʼaʼaytaj yéetel Bernabeeʼ tu bisoʼob Juan Marcos baʼaleʼ letiʼeʼ maʼ pʼáatiʼ. Ka máan kʼiineʼ Pabloeʼ tu yileʼ tsʼoʼok u kʼexpajal yéetel u maas tsʼaamaj u yóol u meyajt Dios. Le oʼolaleʼ tu yaʼalaj tiʼ Timoteo: ‹Taas Marcos ta wéetel, tumen jach jeʼel u yáantken teʼ meeyjil kʼaʼaytajoʼ› (2 Tim. 4:11).

¿Kux túun toʼon? Yaan horaeʼ jeʼex u beetik Jéeoba, k-Taata yaan teʼ kaʼanoʼ, jeʼel u páajtal k-kʼexik baʼax k-tukultmaj k-beetkeʼ. Maʼ xaaneʼ maʼalob ka k-kʼex tak le bix k-ilik uláakʼ máakoʼoboʼ. Jéeoba yéetel Jesuseʼ bey tu beetiloʼoboʼ. Toʼoneʼ tumen j-kʼebanoʼoneʼ, maas unaj k-chʼaʼik en cuenta bix u kuxtal u maasil, beyoʼ wa kʼaʼabéeteʼ jeʼel u béeytal k-kʼexik baʼax k-tuklik tu yoʼolaloʼobeʼ.

Yaan kʼiineʼ ku kʼaʼabéettal k-kʼexik baʼax k-tukultmaj utiaʼal u páajtal k-beetik uláakʼ meyajoʼob ichil u kaajal Dios. Jujuntúul máaxoʼob xokik le Bibliaoʼ úuch joʼopʼok u binoʼob muchʼtáambal, baʼaleʼ maʼ tu chʼaʼtuklik u yokjaʼob. Yaan xan sukuʼunoʼobeʼ kex jeʼel u páajtal u beetik u precursoriloʼobeʼ maʼ tu chʼaʼtuklik u beetkoʼob. Uláakʼoʼob xaneʼ maʼ tu tsʼáaik u yóoloʼob utiaʼal ka tsʼaʼabak u beetoʼob uláakʼ meyajoʼob teʼ múuchʼuliloʼ (1 Tim. 3:1). ¿Bey wa táan u yúuchultechoʼ? Wa beyoʼ, kʼaʼajaktecheʼ Jéeobaeʼ yéetel yaabilaj táan u yaʼaliktech ka a maas tsʼáa a wóol a meyajte. Le oʼolaleʼ kʼex baʼax a tukulmaj a beetik yéetel tsʼáa a wóol a maas meyajt Dios yéetel a wáant uláakʼ máakoʼob.

Ella, juntúul kiik ku meyaj tu betelil Africaeʼ, ku yaʼalik: «Ka kʼuchen Beteleʼ, maʼ tin tuklaj wa yaʼab tiempo ken in beetiʼ. Taak in meyajtik Jéeoba yéetel tuláakal in puksiʼikʼal baʼaleʼ jach suuken kaʼach yéetel in láakʼtsiloʼob. Ka káajeʼ jach kin tuklikoʼob... Baʼaleʼ le kiik kajaʼan tin wéeteloʼ tu líiʼsaj in wóol, le oʼolaleʼ tin chʼaʼtuklaj in pʼáatal. Bejlaʼeʼ diez jaʼaboʼob yanaken Betel yéetel in chʼaʼtukultmaj in pʼáatal way le bukaʼaj tiempo ku páajtal utiaʼal in wáantik le sukuʼunoʼoboʼ».

¿Kʼajaʼan wa tech baʼax tu beetaj Caín úuchik u pʼektik u yíitsʼin? Jéeobaeʼ tu yileʼ le baʼax yaan tu puksiʼikʼaloʼ jeʼel u péeksik u beet baʼax kʼaaseʼ, le oʼolal tu yaʼalajtiʼ wa u kʼáat antal naatsʼ tiʼ letiʼeʼ unaj u luʼsik le baʼax kʼaas yaan tu puksiʼikʼaloʼ. Jéeobaeʼ tu yaʼalajtiʼeʼ «le kʼebanoʼ táan u páaʼtik u súutukil» utiaʼal u táabsik. Letiʼeʼ jeʼel kaʼach u páajtal u kʼexik u tuukuleʼ, baʼaleʼ tu chʼaʼtuklaj maʼ u beetik u cuentail baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen Dios. Yoʼolal lelaʼ tu kíimsaj u yíitsʼin, bey úuchik u yantal le yáax máak kíims juntúul máak way yóokʼol kaabaʼ (Gén. 4:2-8).

Le baʼax úuch tiʼ rey Uzías xanoʼ ku kaʼansiktoʼon junpʼéel baʼax jach kʼaʼanaʼan. Tu káajbaleʼ u yaabiltmaj kaʼach Jéeoba yéetel ku beetik baʼax ku yaʼalik, baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ kaʼanchaj u yich. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ ook teʼ templo u tóok incienso kex chéen le sacerdoteʼob jeʼel u páajtal u beetkoʼoboʼ. Yéetel ka aʼalaʼabtiʼ maʼ u beetkeʼ, pʼuʼuji, maʼ tu kʼamaj baʼax aʼalaʼabtiʼiʼ yéetel maʼ tu kʼexaj baʼax u tukulmaj u beetkiʼ. ¿Baʼax úuch ka tsʼoʼoki? Jéeobaeʼ tu beetaj u tsaʼayal lepra tiʼ (2 Cró. 26:3-5, 16-20).

Le baʼaxoʼob tsʼoʼok k-ilkaʼ ku yeʼesikeʼ yaan horaeʼ jach kʼaʼabéet k-kʼexik baʼax k-tukultmaj k-beetik. Koʼox tʼaan tiʼ Joachim, letiʼeʼ okjaʼanaj tu jaʼabil 1955 baʼaleʼ expulsartaʼab tu jaʼabil 1978. Maas tiʼ veinte jaʼaboʼob náachchajaʼan tiʼ u kaajal Jéeoba tak ka suunaji. Maʼ úucheʼ kʼáataʼabtiʼ tumen juntúul anciano baʼaxten tu páaʼtaj u máan yaʼab tiempo utiaʼal u kʼáatik ka kaʼa kʼaʼamak ichil u kaajal Dios. Joachimeʼ tu yaʼalaj: «Kʼuuxilnajaʼanen kaʼachi yéetel jach kaʼanal in wich. Ken in kʼaʼajseʼ ku yaatal in wóol tumen xáanchaj ka tin kʼexaj bix in tuukul. Le bukaʼaj tiempo expulsartaʼanenoʼ in wojel chéen u j-jaajkunajoʼob Jéeoba kaʼansik u jaajil». Joachimeʼ tu tsʼáaj cuentaeʼ kʼaʼabéet kaʼach u arrepentir yéetel u kʼexik bix u tuukul.

Maʼ xaaneʼ yaan horaeʼ yaan u kʼaʼabéettal k-kʼexik bix k-tuukul yéetel bix k-beetik wa baʼax. Baʼaleʼ koʼoneʼex ilik k-beetik, beyoʼ yaan k-lúubul utsil tu táan Jéeoba (Sal. 34:8).