JACH jatsʼuts u yilaʼal sáamsamal táan u maas yaʼabtal le táankelmoʼob ku kʼexik u kuxtaloʼob utiaʼal u maas meyajtikoʼob Jéeobaoʼ (Mat. 6:22). ¿Baʼax kʼeexiloʼob ku beetkoʼob yéetel baʼaxoʼob ku aktáantkoʼob? Utiaʼal k-ojéeltikeʼ koʼoneʼex ilik baʼax ku beetik jujuntúul sukuʼunoʼob bijaʼanoʼob áantaj tu luʼumil México.

Dustin yéetel Jassa, ku taaloʼob tu luʼumil Estados Unidoseʼ, tsʼoʼok u beeloʼob tu mesil enero tiʼ 2007. Maʼ úuch tiʼ leloʼ tu manoʼob junpʼéel barco utiaʼal u kajtaloʼobiʼ, lelaʼ junpʼéel baʼal úuch joʼopʼok u tsʼíiboltkoʼob. Le barcooʼ tiaʼan kaʼach naatsʼ tiʼ Astoria (Oregón, Estados Unidos), junpʼéel kaaj jach jatsʼuts yéetel naatsʼ yanil tiʼ le océano Pacíficooʼ, baʼpachtaʼan xan tumen múuloʼob chuup yéetel kʼaʼax yéetel witsoʼob yaan u nieveil. Dustineʼ ku yaʼalik: «Jeʼel tuʼuxak ka paakatnak máakeʼ, láaj jatsʼuts». Dustin yéetel u yataneʼ ku tuklikoʼob kaʼacheʼ u kʼubmaj u yóoloʼob tiʼ Jéeoba, tumen kajaʼanoʼob tiʼ junpʼéel barco yaan 8 metros u chowakil. Tsʼoʼoleʼ ku meyajoʼob chéen jujunpʼéel horaʼob, ku binoʼob tiʼ junpʼéel múuchʼulil tuʼux ku tʼaʼanal yaanal idioma yéetel yaan kʼiineʼ ku beetik u precursor auxiliariloʼob. Baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ tu tsʼáajoʼob cuenta chéen táan u tuskubaʼob. Dustineʼ ku yaʼalik: «Tu lugar k-tsʼáaik  k-óol meyaj teʼ múuchʼuliloʼ, maases chʼiikiloʼon k-utskíint le barcooʼ. Anchaj k-beetik jujunpʼéel kʼeexoʼob utiaʼal k-tsʼáaik táanil k-meyajtik Jéeoba».

Jassaeʼ ku yaʼalik xan: «Táanil tiʼ u tsʼoʼokol in beeleʼ kajaʼanen kaʼach México yéetel kin bin tiʼ junpʼéel múuchʼulil ich inglés. Jatsʼuts tin wilil in wáantajiʼ yéetel taakchaj in kaʼa suutiʼ». Utiaʼal u maas taaktal u binoʼob áantaj táanxel luʼumileʼ, ichil u adoración ich familiaeʼ Dustin yéetel Jassaeʼ joʼopʼ u xokikoʼob baʼax tu beetaj jujuntúul sukuʼunoʼob binoʼob áantaj táanxel luʼumil, tuʼux tsʼoʼok u pʼiistal utiaʼal u yúuchul jooch (Juan 4:35). Dustineʼ ku yaʼalik: «Toʼoneʼ taak k-uʼuyik le kiʼimak óolal tu yuʼuboʼoboʼ». Le ka tsikbaltaʼabtiʼob tumen u amigoʼob kajaʼanoʼob México yaan junpʼéel túumben grupo kʼaʼabéet áantajtiʼeʼ, letiʼ yéetel u yataneʼ tu pʼataj u meyajoʼob, tu konoʼob le barcooʼ ka binoʼob México.

Dustin yéetel Jassaeʼ binoʼob áantaj tu kaajil Tecomán (Colima), naatsʼ yanil tiʼ le océano Pacíficooʼ, baʼaleʼ kex 1,070 leguas (4,300 kilómetros) yanil tu noojol Astoria. Dustineʼ ku yaʼalik: «Lukʼoʼon tuʼux ku beetik síis óol yéetel tuʼux yaan jatsʼuts witsoʼob utiaʼal k-bin tuʼux jach ooxol yéetel tuʼux ku paʼakʼal yaʼab limón tak tuʼux ku náakal u paakat máak». Ka kʼuchoʼob teʼeloʼ maʼ tu jáan kaxtoʼob meyajiʼ. Tumen maʼ yaʼab taakʼin yaantiʼobeʼ pʼáat bul semana chéen arroz yéetel buʼul ku jaantkoʼob, kaʼatéen tiʼ junpʼéel kʼiin. Jassaeʼ ku yaʼalik: «Baʼaleʼ jach le ku náakal k-óol k-jaant chéen junpʼéeliliʼ baʼaleʼ, le máaxoʼob ku xookoʼob t-éeteloʼ joʼopʼ u síikoʼobtoʼon mango, jaʼas, papaya bey xan ¡bolsaʼob chuup yéetel limón!» Ka máan kʼiineʼ joʼopʼ u meyajoʼob utiaʼal junpʼéel escuela tuʼux ku kaʼansaʼal idiomaʼob ich Internet, le escuelaaʼ tiaʼan tu kaajil Taiwaneʼ. Yéetel le taakʼin ku náajaltikoʼoboʼ ku yantaltiʼob baʼax kʼaʼabéet.

¿Kiʼimak wa u yóol bix kuxlikoʼob bejlaʼeʼ? Letiʼobeʼ ku yaʼalikoʼob: «Úuchik k-taal wayeʼ letiʼe baʼax maas maʼalob tsʼoʼok k-beetkoʼ. Bejlaʼeʼ maas maʼalob k-bisikba yéetel maas maʼalob k-bisikba yéetel Jéeoba, lelaʼ mix juntéen t-tuklaj wa jeʼel u béeytaleʼ. Sáamsamal k-múul jóokʼol kʼaʼaytaj, k-múul líiʼsikba utiaʼal le muchʼtáambaloʼoboʼ yéetel k-múul tsikbaltik bix jeʼel k-áantik le máaxoʼob ku xookoʼob t-éeteloʼ. Tsʼoʼoleʼ maʼ sen chiʼichnakoʼon jeʼex kaʼacheʼ». Dustin yéetel Jassaeʼ ku yaʼalikoʼob: «Beoraaʼ k-tsʼáaik cuentaeʼ maʼ bakáan k-jach ojel kaʼach bix u béeytal le Salmo 34:8, tuʼux ku yaʼalik: ‹Ilawileʼex bukaʼaj utsil Yuumtsil›».

Maas tiʼ dos mil novecientos sukuʼunoʼob yéetel kiikoʼob tsʼoʼok u binoʼob áantaj tuʼux jach kʼaʼabéet tu luʼumil México. Yaʼabeʼ yaan kex 20 wa tak 40  jaʼaboʼob tiʼob, yaan tsʼokaʼan u beeliʼ yéetel yaneʼ maʼ. ¿Baʼaxten yaʼab j-Jaajkunajoʼob ku binoʼob kex maʼ chéen chʼaʼabiliʼ? Ka kʼáataʼab tiʼ jujuntúul tiʼ letiʼobeʼ, tu yaʼaloʼob óoxpʼéel baʼax oʼolal maases ku binoʼob. ¿Máakalmáak?

U yaabiltmoʼob Jéeoba bey xan u yéet máakiloʼob. Leticia, 18 jaʼaboʼob yaantiʼ ka okjaʼanajeʼ, ku yaʼalik: «In wojel ken in kʼub in kuxtal tiʼ Jéeobaeʼ unaj in meyajtik yéetel tuláakal in puksiʼikʼal yéetel tuláakal in wóol. In kʼáat ka meyajnak u maas yaʼabil in tiempo yéetel in muukʼ utiaʼal in meyajtik, beyoʼ kin weʼesik bukaʼaj in yaabiltmil» (Mar. 12:30). Hermilo, tsʼoʼok u beel yéetel Leticiaeʼ, yaan óoliʼ 20 jaʼaboʼob tiʼ ka bin áantaj tuʼux maas kʼaʼabéet. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Tin tsʼáaj cuentaeʼ utiaʼal in weʼesik in yaabiltmaj in wéet máakileʼ, unaj in wáantik u natsʼuba tiʼ Dios» (Mar. 12:31). Le oʼolaleʼ lukʼ tu kaajil Monterrey, tuʼux ku meyaj kaʼach tiʼ junpʼéel banco yéetel maʼalob kuxlik, utiaʼal u bin kajtal tiʼ junpʼéel chan kaaj.

Utiaʼal u yantaltiʼob kiʼimak óolal mantatsʼ. Leticiaeʼ le maʼ úuch okjaʼanakoʼ tu láakʼintaj juntúul kiik úuch joʼopʼok u beetik u precursorail utiaʼal u binoʼob tiʼ junpʼéel kaaj náach yanil, tuʼux kʼaʼaytajnajoʼob ichil junpʼéel mes. Leticiaeʼ ku yaʼalik: «Jaʼakʼ in wóol. Jach kiʼimakchaj in wóol ka tin wilaj bix u kʼaʼamal u maʼalob péektsilil le Reinooʼ. Ka máan u meseʼ, tin tuklaj: ‹¡Letiʼe baʼax taak in beetkaʼ!›». Óoliʼ bey xan úuch tiʼ Essly, juntúul kiik maʼ tsʼokaʼan u beel yaan junpʼíit maas tiʼ 20 jaʼaboʼob tiʼ. Ka tu yilaj bix kiʼimakil u yóol u maasileʼ taakchaj xan u bin áantaj tuʼux maas kʼaʼabéet. Jujunpʼéel jaʼaboʼob paachileʼ tu kʼaj óoltaj yaʼab j-Jaajkunajoʼob u tsʼaamaj u yóol u meyajtoʼob Jéeoba tuláakʼ tuʼux. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Ka tin wilaj jach kiʼimak u yóoloʼobeʼ, taakchaj in beetik baʼax ku beetkoʼob». Yaʼab kiikoʼob tsʼoʼok xan u beetkoʼob beyoʼ. Tu luʼumil Méxicoeʼ yaan maas tiʼ seiscientos ochenta kiikoʼob bijaʼanoʼob áantaj tuʼux maas kʼaʼabéet. ¡Jach maʼalob baʼax ku yeʼeskoʼob tiʼ le táankelmoʼob yéetel le tsʼoʼok u yantal u jaʼabiloʼoboʼ!

Utiaʼal u yantal u biilal u kuxtaloʼob. Esslyeʼ ka jóokʼ secundariaeʼ, aʼalaʼab u tsʼaʼabaltiʼ junpʼéel beca utiaʼal u yokol universidad. Yaan táankelmoʼobeʼ tu yaʼaloʼobtiʼ ka u kʼam le becaoʼ utiaʼal u «kuxtal jeʼex u maasileʼ», táan u yaʼalaʼaltiʼ kaʼacheʼ ka okok universidad utiaʼal u xokik junpʼéel carrera, ka u man u coche yéetel ka xiʼik xíimbal yaʼab tuʼux. Baʼaleʼ maʼ bey tu beetiliʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Yaʼab tiʼ in amigoʼob ku binoʼob muchʼtáambaleʼ binoʼob tu paach le baʼaloʼobaʼ, tin tsʼáaj cuentaeʼ pʼáat maʼ taak u maas meyajtikoʼob Diosiʼ. Tin wilaj xaneʼ wa ku maas táakpajloʼob teʼ yóokʼol kaabaʼ ku maas chiʼichnaktaloʼob tumen maʼ tu bin utsil tiʼob. Baʼaleʼ teneʼ taak in tsʼáaik in wóol in meyajt Jéeoba tin x-lóoʼbayanil».

Esslyeʼ chéen xooknaj utiaʼal u yantaltiʼ junpʼéel meyaj utiaʼal u páajtal u beetik u precursorail, tsʼoʼoleʼ bin áantaj tuʼux maas kʼaʼabéet. Tu chʼaʼtuklaj tak u kanik otomí yéetel tlapaneco kex maʼ chéen chʼaʼabiliʼ. Ken tuukulnak tiʼ le óoxpʼéel jaʼaboʼob tsʼoʼok u yáantaj tuʼux kʼaʼabéetoʼ, Esslyeʼ ku yaʼalik: «In bin áantaj tuʼux maas kʼaʼabéeteʼ tsʼoʼok u beetik u yantal u biilal in kuxtal yéetel ku kiʼimakkúuntik in wóol. Baʼaleʼ u maas maʼalobileʼ, tsʼoʼok u beetik in maas biskinba yéetel Jéeoba». Bey xan u tuukul Phillip yéetel Racquel, ku taaloʼob tu luʼumil Estados Unidos yéetel yaan junpʼíit maas tiʼ 30 jaʼaboʼob tiʼob. Letiʼobeʼ ku yaʼalikoʼob: «Yaʼab máak sajak tumen jach séeb u kʼexpajal le baʼaloʼob yaan way yóokʼol kaabeʼ. Baʼaleʼ ken kʼaʼaytajnakoʼon tuʼux yaʼab máak kʼamik le maʼalob péektsiloʼ k-uʼuyik yaan u biilal k-kuxtal. ¡Jach tu jaajil maʼ chéen kuneliʼ!».

Jeʼex k-ojliloʼ ku aktáantik máak talamiloʼob ken xiʼik áantaj tuʼux kʼaʼabéet. Junpʼéel talamileʼ u kaxtik máak baʼax kʼaʼabéettiʼ. Utiaʼal lelaʼ kʼaʼabéet u kuxtal máak jeʼex u kuxtal le máakoʼob teʼ kaajoʼ. Verónica, úuch káajak u beetik u precursoraileʼ, ku yaʼalik: «Yaan tuʼuxeʼ tin beetaj janal utiaʼal in kone; tuláakʼ tuʼuxeʼ tin konaj nookʼ yéetel tin kʼosaj tsoʼotsel pool. Bejlaʼeʼ kin limpiartik junpʼéel naj yéetel kin tsʼáaik platicas tiʼ le máaxoʼob yáax u yantal u paalaloʼ».

Maʼ xaaneʼ maʼ chéen chʼaʼabil u suuktal u kuxtal máak jeʼex le máakoʼob tuʼux ku bin áantajoʼ, maases wa ku bin tiʼ junpʼéel chan kaaj náach yanil. Bey úuchik tiʼ Phillip yéetel Racquel ka binoʼob tuʼux ku tʼaʼanal náhuatl. Phillipeʼ ku yaʼalik: «Jach jelaʼan baʼax suuk tiʼ le máakoʼoboʼ». ¿Bix úuchik u suuktaloʼobiʼ? Phillipeʼ ku yaʼalik: «K-ilik le baʼaxoʼob maʼalobtak ku beetik le nahuaʼoboʼ, jeʼex bix u biskubaʼob, bix u yaʼalik bix u yuʼubikubaʼob yéetel bix u yeʼesik u yutsil tu baatsiloʼob». Racqueleʼ ku yaʼalik xan: «Yaʼab baʼaloʼob t-kanaj úuchik k-kajtal teʼeloʼ yéetel úuchik k-múul meyajtik Jéeoba yéetel le sukuʼunoʼoboʼ».

Maʼ xaaneʼ techeʼ taak a bin áantaj tiʼ junpʼéel kaaj náach yanil, baʼaleʼ ¿bix jeʼel a líiʼskabaeʼ? Le sukuʼunoʼob tsʼoʼok u binoʼon áantaj tuʼux kʼaʼabéetoʼ ku yaʼalikoʼob: táanil tiʼ u bin máakeʼ unaj u kanik kuxtal yéetel junpʼíit baʼal yéetel u kiʼimaktal u yóol yéetel baʼax yaantiʼ (Fili. 4:11, 12). ¿Baʼax uláakʼ unaj a beetik? Leticiaeʼ ku yaʼalik: «Wa yoʼolal junpʼéel meyaj kʼaʼabéet in pʼáatal yaʼab tiempo junpʼéeliliʼ tuʼuxeʼ, maʼ tin kʼamik. Uts tin tʼaan u páajtal in bin jeʼel tuʼuxakeʼ yéetel jeʼel baʼax horaeʼ». Hermiloeʼ ku yaʼalik xan: «Tin kanaj pʼoʼ, planchar yéetel in beet janal». Verónicaeʼ ku yaʼalik: «Le tiaʼanen kaʼach tin wotochoʼ, kin wáantaj utiaʼal u limpiartaʼal le najoʼ yéetel tin kanaj in beet maʼalob janal maʼ koʼoj u tojoliʼ. Tin kanaj xan maʼ in sen xuup».

Levi yéetel Amelia, ku taaloʼob Estados Unidos yéetel tsʼoʼok ocho jaʼaboʼob tsʼoʼokok u beeloʼobeʼ, ku yaʼalikoʼobeʼ u payalchiʼ máak utiaʼal u kʼáatik le baʼax kʼaʼabéet utiaʼal u bin áantajoʼ le áantoʼob utiaʼal u páajtal u binoʼob tu luʼumil México. Levieʼ ku yaʼalik: «T-jóoʼsaj u cuentail bajux kʼaʼabéet utiaʼal k-bin áantaj táanxel luʼumil ichil junpʼéel jaʼab, tsʼoʼoleʼ t-kʼáataj tiʼ Jéeoba ka u yáantoʼon k-ganart jach le bukaʼaj kʼaʼabéetoʼ». Ka máan wa jaypʼéel mesoʼobeʼ tu náajaltoʼob le bajux kʼaʼabéetoʼ ka binoʼob tu séebaʼanil. Levieʼ ku yaʼalik: «Jéeobaeʼ tu beetaj baʼax k-páaʼtik tumen tu tsʼáajtoʼon le baʼax kʼaʼabéetoʼ. Beoraaʼ toʼon unaj k-tsʼoʼokbesik baʼax t-aʼalaj». Ameliaeʼ ku yaʼalik: «T-tuklaj chéen junpʼéel jaʼab ken k-beetiʼ, baʼaleʼ tsʼoʼok u máan siete jaʼaboʼob yéetel maʼ t-tuklik k-lukʼliʼ. Wayeʼ maas k-uʼuyik bix u kanáantkoʼon Jéeoba. Sáamsamal k-ilik u yutsil».

Le payalchiʼ xanoʼ jach tu yáantaj Adam yéetel Jennifer, u yatan. Letiʼobeʼ ku taaloʼob tu luʼumil Estados Unidos yéetel ku yáantajoʼob tuʼux ku tʼaʼanal inglés tu luʼumil México . Letiʼobeʼ ku yaʼalikoʼob: «Maʼ a páaʼtik a wilik tuláakal maʼalob yanil utiaʼal a bin. Aʼal tiʼ Jéeoba taak a meyajtik kex ka náachchajkech tiʼ a wotoch, tsʼoʼoleʼ beet jeʼex tsʼoʼok a waʼalikoʼ. Kan kuxtal chéen yéetel junpʼíit baʼal, tsʼíibnen tu najil Betel yaan teʼ luʼumil tuʼux taak a binoʼ. Ken tsʼoʼokok a beetik tuláakal lelaʼ, maʼ a sen tuklik, baʼaxeʼ xeen». * Wa ka beetkeʼ bey yaan u jeʼekʼabtaʼaltech junpʼéel joonaj utiaʼal u yantal u biilal a kuxtal yéetel utiaʼal a maas meyajtik Jéeoba.