Baʼaleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼaliktoʼon: «Tiʼ le puksiʼikʼal ku jóokʼol kʼaakʼas tuukulil, kíimsaj wíinikil, núupkʼebanil, kʼaakʼas tsʼíibolal, ookolil, tuusil yéetel le aʼalaj baʼaliloʼ» (Mat. 15:19). Le puksiʼikʼal ku yaʼalik le Biblia —le baʼax chíikbesik jach bixoʼonoʼ— jeʼel u tuskoʼoneʼ le oʼolal ken k-beet baʼax maʼ uts tu tʼaan Dioseʼ jeʼel k-kaxtik baʼax k-aʼaleʼ. Maʼ xaaneʼ ken k-tsʼáa cuentaeʼ tsʼoʼok k-beetik baʼax maʼ maʼalobiʼ. ¿Bix jeʼel k-ilik baʼax ku tsʼíiboltik k-puksiʼikʼal táanil tiʼ u biskoʼon tiʼ junpʼéel bej maʼ maʼalobiʼ?

Unaj k-xokik sáamsamal le Bibliaoʼ yéetel k-tuukul tiʼ baʼax ku yaʼalik.

Apóstol Pabloeʼ tu yaʼaleʼ «u tʼaan Jajal Dioseʼ kuxaʼan yéetel yaan u páajtalil, [maas] yaan u yej tiʼ jeʼel máakalmáak máaskabil kaʼapʼéel u yejeʼ, yéetel ku yokol tak tu maas taamil u yóol yéetel u [wíinklil] máak». Le baʼax ku yaʼalik Dios yaan teʼ Bibliaoʼ «ku jóoʼsik tiʼ sáasil u tuukuloʼob yéetel baʼaxoʼob u kʼáat u beet le puksiʼikʼaloʼ» (Heb. 4:12). Le Bibliaoʼ ku yáantkoʼon k-il baʼax yaan t-puksiʼikʼal. Ken k-xakʼalxokteʼ ku yáantkoʼon k-il baʼax yaan t-tuukul yéetel baʼax táan k-beetik. Le oʼolal unaj k-xokik sáamsamal yéetel k-tuukul tiʼ baʼax ku yaʼalik. Beyoʼ yaan k-ilik tuláakal baʼal jeʼex u yilik Jéeobaoʼ.

Wa k-kʼamik yéetel k-beetik baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ yaan u maʼalobtal k-conciencia. Beyoʼ yaan u yaʼaliktoʼon wa yaan baʼax maʼ maʼalob táan k-beetkiʼ  yéetel maʼ ken k-aʼal wa maʼ kʼaas baʼax k-beetkiʼ (Rom. 9:1). Tsʼoʼoleʼ le Bibliaoʼ ku tʼaan tiʼ máakoʼob jeʼel k-kaanbal tiʼ letiʼobeʼ (1 Cor. 10:11). Beyoʼ maʼ ken k-beet baʼax maʼ maʼalobiʼ. Lelaʼ tuláakloʼon jeʼel u páajtal k-beetkeʼ.

Unaj k-payalchiʼ.

Jéeobaeʼ ku xakʼaltik le puksiʼikʼaloʼ (1 Cró. 29:17). Letiʼeʼ maas «nojoch tiʼ k-puksiʼikʼal» yéetel «u yojel tuláakal» (1 Juan 3:20). Le oʼolal maʼ tu páajtal k-tusik. Wa k-aʼaliktiʼ baʼax chiʼichnakkúuntikoʼon, bix k-uʼuyikba yéetel baʼax k-tsʼíiboltikeʼ, yaan u yáantkoʼon k-il baʼax yaan t-puksiʼikʼal. Jeʼel xan u páajtal k-kʼáatiktiʼ ka u tsʼáatoʼon «junpʼéel sak puksiʼikʼa[leʼ]» (Sal. 51:10). Le payalchiʼoʼ jach jeʼel u yáantkoʼon k-il baʼax k-tsʼíiboltikeʼ.

Unaj k-chʼenxikintik baʼax ku yaʼalaʼal teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ.

Wa k-beetkeʼ yaan u páajtal k-ilik baʼax yaan t-puksiʼikʼal. Kex minaʼan baʼax túumben ku kaʼansaʼal tiʼ cada muchʼtáambaleʼ, jach maʼalob ka k-chʼenxikint tu jaajil k-óol baʼax ku tsoʼolol. ¿Baʼaxten? Tumen le muchʼtáambaloʼoboʼ ku yáantkoʼon k-maas naʼat baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ yéetel le maʼalob tsolnuʼukoʼob ku tsʼaʼabaloʼ ku yáantkoʼon k-il baʼax yaan t-puksiʼikʼal. Beyoʼ ku páajtal k-kʼexik k-kuxtal. Le comentarioʼob ku tsʼáaik u maasil teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ jach ku yáantkoʼon xan (Pro. 27:17). Wa maʼ t-bin muchʼtáambaleʼ jeʼel k-tuukul chéen tiʼ baʼax ku yúuchultoʼoneʼ yéetel jeʼel k-chʼaʼtuklik k-beetik baʼax maʼ maʼalobeʼ (Pro. 18:1). Le oʼolal maʼalob ka k-tukle: «¿Kin bin wa mantatsʼ muchʼtáambal yéetel kin jóoʼsik u yutsil?» (Heb. 10:24, 25).

K-puksiʼikʼaleʼ jeʼel u tuskoʼoneʼ yéetel jeʼel u túulchʼintkoʼon k-beet jejeláas baʼaloʼobeʼ. Koʼoneʼex ilik kanpʼéeliʼ: le ayikʼaliloʼ, u yuʼukʼul cerveza, le amigoʼoboʼ yéetel le náaysaj óolaloʼ.

Le ayikʼaliloʼ.

Maʼ kʼaas u meyaj máak utiaʼal u yantal baʼax kʼaʼabéettiʼiʼ. Baʼaleʼ Jesuseʼ tu yaʼalaj le talamiloʼob jeʼel u taasik wa k-chʼíikil k-kaxt ayikʼaliloʼ. Letiʼeʼ tʼaanaj tiʼ juntúul máak ayikʼal u chupmaj u chʼiiloʼob yéetel minaʼan tuʼux u tsʼáaik le uláakʼ ken u jochoʼ. Le oʼolal tu chʼaʼtuklaj u paʼik utiaʼal u beetik uláakʼ maas nuuktak. Letiʼeʼ ku tuklik kaʼachi: «Tiʼ kin in líiʼs tuláakal u yich in paakʼaloʼobeʼ yéetel tuláakal le baʼaloʼob yaantenoʼ bíin in waʼal tiʼ in [kuxtal]: [...] yaʼab baʼaloʼob a líiʼsmaj utiaʼal yaʼab jaʼaboʼob; jeʼelen, jaanen, ukʼulnen, kiʼimakkúunt a wóol». Baʼaleʼ maʼ tu tuklaj wa jeʼel u kíimil teʼ áakʼaboʼ (Luc. 12:16-20).

Wa táan u yantal k-jaʼabileʼ maʼ xaaneʼ jeʼel k-tuklik maʼalob ka yanaktoʼon taakʼin ken maas chʼíijkoʼoneʼ. Le oʼolal maʼ xaaneʼ jeʼel k-aʼalik kʼaʼabéet k-pʼáatal meyaj kex u kʼiinil muchʼtáambal, wa ku pʼáatal maʼ t-jach beetik le meyajoʼob ku tsʼaʼabaltoʼon teʼ múuchʼuliloʼ. Jach jeʼel u bintoʼon kʼaasil ka úuchuktoʼon beyoʼ. ¿Kux túun wa táankelmoʼon wa x-lóoʼbayanoʼon yéetel k-ojel le baʼax jeʼel u taasiktoʼon utsiloʼ letiʼe k-maas tsʼáaik k-óol meyajt Diosoʼ? ¿Yaan wa k-tuklik táanil kʼaʼabéet k-meyaj  utiaʼal k-líiʼsik taakʼin tsʼoʼoleʼ k-beetik precursoril? ¿Maʼ wa maas maʼalob k-tsʼáaik beora tiʼ Jéeoba tuláakal le ku páajtaleʼ? U jaajileʼ mix k-ojel wa kuxaʼanoʼon sáamaliʼ.

U yuʼukʼul cerveza.

Proverbios 23:20 ku yaʼalik: «Maʼ a nupkaba yéetel le kalaʼanoʼoboʼ». Máax jach ku tsʼíiboltik u yukʼik cervezaeʼ maʼ xaaneʼ jeʼel u suuktal u yukʼikeʼ yéetel jeʼel u yaʼalik maʼ taak u káaltaliʼ, baʼaxeʼ chéen taak u kiʼimakkúuntik u yóol. Wa k-uʼuyik kʼaʼabéet k-ukʼik cerveza utiaʼal u kiʼimaktal k-óoleʼ, maʼ xaaneʼ kʼaʼabéet k-ilik baʼax ku tsʼíiboltik k-puksiʼikʼal.

Le amigoʼoboʼ.

Deporsi yaan k-antal yéetel máaxoʼob maʼatech u meyajtikoʼob Jéeoba, jeʼex k-éet xookoʼob, k-éet meyajoʼob yéetel le máaxoʼob k-ilik teʼ kʼaʼaytajoʼ. Baʼaleʼ wa k-ilik k-bisikba yéeteloʼobeʼ maʼ maʼalobiʼ. Maʼ xaaneʼ jeʼel k-aʼalikeʼ maʼ kʼaasiʼ tumen utsul máakoʼob. Le Bibliaoʼ ku yaʼaliktoʼon: «Maʼ a chaʼikeʼex a tuʼusleʼex [...]. Le kʼaakʼas éet xíimbaloʼoboʼ ku kʼaskúuntikoʼob le maʼalob kuxtaloʼ» (1 Cor. 15:33). Jeʼel bix junpʼíit veneno jeʼel u kʼaskúuntik le jaʼoʼ, wa k-bisikba yéetel le máaxoʼob maʼatech u meyajtikoʼob Jéeoba yéetel chúukaʼan óolaloʼ jeʼel u kʼaskúuntikoʼon xaneʼ. Ken máanak kʼiineʼ jeʼel u joʼopʼol k-tuukul, k-vestirtikba, k-tʼaan yéetel k-beetik baʼax ku beetkoʼobeʼ.

Le náaysaj óolaloʼ.

Bejlaʼeʼ yaʼab bix jeʼel k-náaysik k-óol yéetel le baʼaxoʼob túumbentak yanoʼ, baʼaleʼ yaʼab tiʼ letiʼobeʼ maʼ maʼalob utiaʼal u náaysik u yóol le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ. Le apóstol Pablooʼ tu yaʼaleʼ mix unaj k-aʼalik baʼaloʼob kʼaastakiʼ (Efe. 5:3). Baʼaleʼ ¿kux túun wa k-puksiʼikʼal ku tsʼíiboltik u yilik wa u yuʼubik baʼaloʼob kʼaastak? Maʼ xaaneʼ jeʼel k-aʼalikeʼ maʼ kʼaas u kiʼimakkúuntik u yóol máak wa baʼax kʼiiniʼ yéetel cada juntúul unaj u yéeyik bix ken u beetil. Baʼaleʼ maas maʼalob ka k-beet le baʼax tu yaʼalaj Pablooʼ, yéetel maʼ k-ilik mix k-uʼuyik baʼaloʼob kʼaastak.

Kex k-puksiʼikʼal tsʼoʼok u tuskoʼon yéetel tsʼoʼok u suuktal k-aʼalik maʼ kʼaas baʼax k-beetkeʼ, jeʼel u páajtal k-utskíintikeʼ (Efe. 4:22-24). Koʼoneʼex ilik kaʼapʼéel baʼax uchaʼan.

Migueleʼ * anchaj u kʼexik bix u yilik le ayikʼaliloʼ, letiʼeʼ ku yaʼalik: «Teen, in watan yéetel in hijoeʼ k-taal tiʼ junpʼéel luʼumil tuʼux jach ku tsʼaatáantaʼal u yantal tiʼ máak u maas maʼalobil yéetel u maas túumbenil le baʼaloʼob ku jóoʼsaʼaloʼ. Tin tuklaj jeʼel in jóoʼsik u yutsil le baʼaloʼob yaan teʼ yóokʼol kaab sin ke in bin tu paach ayikʼaliloʼ. Baʼaleʼ maʼ xáanchaj ka tin tsʼáaj cuentaeʼ u kaxtik máak ayikʼalileʼ bey ka xiʼik tiʼ junpʼéel bej minaʼan u xuuleʼ. Tin kʼáataj tiʼ Jéeoba ka u yáanten in kʼex in tuukul yéetel le baʼax ku tsʼíiboltik in puksiʼikʼaloʼ, tin waʼalaj xan tiʼeʼ taak k-maas meyajtik bey familiaeʼ. T-chʼaʼtuklaj k-kuxtal chéen yéetel junpʼíit baʼal yéetel k-bin kʼaʼaytaj tuʼux maas kʼaʼabéet. Ka tsʼoʼok xaneʼ t-beetaj k-precursoril yéetel t-tsʼáaj cuenta maʼ kʼaʼabéet yaʼab baʼal tiʼ máak utiaʼal u kiʼimaktal u yóoliʼ».

Le baʼax úuch tiʼ juntúul máax ku kʼaabaʼtik Leo, ku yeʼesik u kʼaʼabéetil u yilik máak baʼax yaan tu puksiʼikʼal. Letiʼeʼ bey tu beetiloʼ ka xuʼul u biskuba yéetel máaxoʼob maʼ unajiʼ. Leoeʼ ku yaʼalik: «Yoʼolal in meyajeʼ ku kʼaʼabéettal in wantal yéetel j-táanxel luʼumiloʼob. Kex in wojel yaʼab u yukʼikoʼob ken u muchʼubaʼobeʼ, uts tin tʼaan in wantal tu yéeteloʼob. Yaʼab u téenel jach óolak káalchajken, le oʼolal ken tsʼoʼokkeʼ ku yaatal in wóol. Tin tsʼáaj cuenta unaj in wilik baʼax ku tsʼíiboltik in puksiʼikʼal. Le baʼax ku yaʼalik le Biblia yéetel le baʼax tu yaʼalajten le ancianoʼoboʼ tu yáanten in wileʼ le in biskinba yéetel le máaxoʼob maʼ u yaabiltmoʼob Jéeobaoʼ, letiʼe baʼax taasikten talamiloʼ. Bejlaʼeʼ utiaʼal in nuʼuktik in meyajeʼ maases ku meyajten teléfono yéetel kin wilik maʼ in jach antal yéetel le máaxoʼob kin muchʼkinba kaʼachoʼ».

Maʼ unaj k-tusikbaiʼ jach kʼaʼabéet k-ilik baʼax ku tsʼíiboltik k-puksiʼikʼal. Utiaʼal lelaʼ unaj k-kʼáatik u yáantaj Jéeoba, tumen letiʼeʼ u «kʼaj óol u tsʼuʼ k-puksiʼikʼal» (Sal. 44:21). Le Biblia xanoʼ bey junpʼéel néen ku yáantkoʼon k-il baʼax k-tsʼíiboltikeʼ (Sant. 1:22-25). Tsʼoʼoleʼ ku tsʼaʼabaltoʼon maʼalob tsolnuʼukoʼob tiʼ le jóoʼsaʼaniloʼob yéetel tiʼ le muchʼtáambaloʼoboʼ. Tuláakal le baʼax tsʼoʼok k-ilkoʼ yaan u yáantkoʼon k-kanáant k-puksiʼikʼal yéetel k-beetik baʼax uts tu tʼaan Jéeoba.