Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u Kaʼa Tsʼíibil Reyes
U Tʼaan Jéeobaeʼ kuxaʼan
Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u Kaʼa Tsʼíibil Reyes
UKAʼA Tsʼíibil Reyeseʼ ku chʼaʼajoʼoltik u tsikbalil u kaajil Israel yéetel Judá le tuʼux náak u tsolaʼal tu Yáax Tsʼíibil Reyesoʼ. Teʼelaʼ ku yúuchul tʼaan tiʼ veintinueve reyoʼob (doce gobernarnajoʼob Israeliʼ yéetel diecisiete gobernarnajoʼob Judaiʼ), yéetel ku tʼaan xan tiʼ baʼaxoʼob tu beetaj profeta Elías, Eliseo yéetel Isaías. Kex le baʼaxoʼob úuchlaʼaj maʼ tu tsoolol úuchik u tsʼíibtaʼaleʼ, u Kaʼa Tsʼíibil Reyeseʼ ku tʼaan xan tiʼ bix úuchik u xuʼulsaʼal u kaajil Samaria yéetel Jerusalén. Tuláakal lelaʼ u tsikbalil baʼax úuch ichil trescientos cuarenta jaʼaboʼob, káaj tu jaʼabil 920 tak 580 táanil tiʼ u taalbal Cristo, teʼ jaʼabaʼ tiʼ tsʼoʼok u tsʼíibtaʼal le libro tumen le profeta Jeremíasoʼ.
¿Jeʼel wa k-jóoʼsik utsil tiʼ u Kaʼa Tsʼíibil Reyeseʼ? ¿Baʼax jeʼel k-kanik tiʼ bix úuchik u biskuba Jéeoba yéetel le máakoʼoboʼ? ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ le baʼaxoʼob tu beetaj le reyoʼob, profetaʼob yéetel uláakʼ máaxoʼob ku chʼaʼachiʼitaʼaloʼob tu Kaʼa Tsʼíibil Reyesoʼ? Koʼoneʼex ilik baʼax ku kaʼansiktoʼon.
ELISEOEʼ KU BEETIK U PROFETAI TU JEEL ELÍAS
Ocozías, u reyil Israeleʼ, lúub tu yotocheʼ ka kʼojaʼanchaji. Elíaseʼ tu yaʼalaj tiʼeʼ maʼ kun utstal. Ka kíim túuneʼ Joram, u yíitsʼin káaj u gobernar. Teʼ kʼiinoʼob xanoʼ táan u gobernar Josafat tu kaajil Judá. Elíaseʼ bisaʼab tumen upʼéel moson, Eliseo túuneʼ kʼuch u beetuba profetai tu jeel Elías. Ichil le óoliʼ sesenta jaʼaboʼob táan u beetik u profetailoʼ, Eliseoeʼ tu beetaj yaʼab milagroʼob (ilaʼak le cuadro «Milagroʼob beetaʼab tumen Eliseo»).
U reyil Moabeʼ líikʼ u baʼatelt u kaajil Israel. Le oʼolal Joram, Josafat yéetel u reyil Edomeʼ tu muchʼubaʼob utiaʼal u binoʼob baʼateʼel yéetel u reyil Moab. Letiʼob túuneʼ, yoʼolal u chúukaʼan óolal Josafat tiʼ Jéeobaeʼ, tu tsʼáanchaʼatoʼob le reyoʼ. Ku máan kʼiineʼ, u reyil Siriaeʼ bin u baʼatelt u kaajil Israel, baʼaleʼ Eliseoeʼ yaan baʼax tu beetaj utiaʼal maʼ u jóokʼol le rey yéetel baʼax u tukulmaj u beetkoʼ. U reyil Siriaeʼ sen pʼuʼujeʼ ka tu túuxtaj «u j-baʼateloʼob ku natʼ tsíiminoʼob, u [carroiloʼob] baʼateʼel, yéetel yaʼabkach u j-baʼateloʼob ku xíimbaloʼob» utiaʼal u chukoʼob Eliseo (2 Reyes 6:14). Eliseo túuneʼ tu beetaj kaʼapʼéel milagroʼobeʼ, ka tu beetaj u súut le sirioʼob tu kaajaloʼoboʼ. Ka máan kʼiineʼ, Ben-adad u reyil Siriaeʼ bin u bakʼpach Samaria utiaʼal u baʼatelte. Lelaʼ tu beetaj u pʼáatal minaʼan baʼal jaantbil teʼ kaajaʼ, baʼaleʼ Eliseoeʼ tu yaʼalaj yaan u xuʼulul le wiʼijilaʼ.
Ku máan kʼiineʼ, Eliseoeʼ bin Damasco. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ rey Ben-adadeʼ kʼojaʼan, ka tu túuxtaj Hazael kʼáatik tiʼ Eliseoʼ wa yaan u yutstal. Eliseoeʼ tu yaʼaleʼ maʼ kun utstal le reyaʼ yéetel tu yaʼaleʼ Hazael kun reinar tu jeel. Ka sáaschaj uláakʼ kʼiin túuneʼ, Hazaeleʼ tu kupaj u yiikʼ le rey yéetel upʼéel chʼuuchʼul nookʼoʼ ka tu kíimsaj, bey káajik u reinar Hazaeloʼ (2 Reyes 8:15). Tu kaajil Judaeʼ, Joram, u paal Josafat kʼuch u beetuba reyil, ka kíim Joram xaneʼ Ocozías u paal kʼuch u beetuba reyil (ilaʼak le cuadro «U reyiloʼob Judá yéetel Israel»).
U núukil kʼáatchiʼob:
2:9. ¿Baʼaxten Eliseoeʼ tu káataj tiʼ Elías kaʼa jaats tiʼ u pixan wa u muukʼ? Utiaʼal ka páatak u beetik u profetai Eliseo tu kaajil Israeleʼ, kʼaʼabéet xan kaʼach maʼ u chʼaʼik saajkil. Le oʼolal Eliseoeʼ tu káataj kaʼa jaats tiʼ u muukʼ Elías. Le muukʼaʼ tiʼ Dios kaʼach u taal. Eliseoeʼ seis jaʼaboʼob meyajnaj yéetel Elías, tsʼoʼoleʼ Elías yéey utiaʼal ka u beet u profetai tu jeel. Le oʼolal Eliseoeʼ ku yilik kaʼach Elías bey u taataeʼ; Eliseoeʼ ilaʼab xan tumen Elías bey u yáax paaleʼ (1 Reyes 19:19–21; 2 Reyes 2:12). Bey túunoʼ, jeʼex le yáax paal ku kʼamik kaʼach kaʼa jaats tiʼ le erencia ku tsáaik u taataoʼ, Eliseoeʼ tu kʼamaj kaʼa jaats tiʼ u muukʼ Elías bey u erenciaeʼ.
2:11. ¿Baʼax le «kaʼan» tuʼux bisaʼab Elías tumen upʼéel mosonoʼ? Maʼ letiʼe kaʼan tuʼux yaan le eekʼoʼoboʼ mix le kaʼan tuʼux yaan Jéeoba yéetel u angeloʼoboʼ (Deuteronomio 4:19; Salmos 11:4; Mateo 6:9; 18:10). Le «kaʼan» tuʼux bisaʼab Elíasoʼ letiʼe kaʼan tuʼux ku xikʼnal le chʼíichʼoʼoboʼ (Salmos 78:26; Mateo 6:26). Ka bisaʼab Elías tumen upʼéel carro de kʼáakʼ teʼ kaʼanoʼ, chéen bisaʼab táanxel tuʼux teʼ luʼumaʼ, teʼeloʼ tiʼ kajlaj ichil uláakʼ jaʼaboʼobiʼ. Lelaʼ k-aʼalikeʼ tumen ka máan yaʼab jaʼaboʼob úuchuk lelaʼ, letiʼeʼ tu túuxtaj upʼéel tsʼíibil juʼun tiʼ Joram u reyil Judá (2 Crónicas 21:1, 12-15).
5:15, 16. ¿Baʼaxten Eliseoeʼ maʼ tu chʼaʼaj le baʼax ku siʼibil tiʼ kaʼach tumen Naamanoʼ? Eliseoeʼ maʼ tu kʼamiʼ tumen letiʼeʼ u yojel Jéeoba tsʼak Naamán. Eliseoeʼ jach maʼ maʼalob tu yilij ka u chʼaʼa le baʼax ku siʼibil tiʼoʼ, tumen utiaʼal letiʼeʼ bey ka u aprovechartuba kaʼach tumen profetaeʼ. Le máaxoʼob meyajtik Dios bejlaʼoʼ maʼatech xan u aprovecharkubaʼob ikil u meyajtkoʼob Dios. Letiʼobeʼ ku beetkoʼob le baʼax tu yaʼalaj Jesusaʼ: «Sibil ta kʼamjilakeʼex, siʼex túun» (Mateo 10:8).
5:18, 19. ¿Táan wa u kʼáatik kaʼach Naamán ka saʼatsaʼak u siʼipil tumen Jéeoba ikil u chintal tu táan utúul maʼ jaajil diosiʼ? Tumen tsʼoʼok u jach chʼíijil yéetel minaʼan u muukʼ le rey siriooʼ ku kʼaʼabéettal kaʼach u machkuba tiʼ Naamán. Ken xolak kaʼach le rey u adorart Rimonoʼ, Naamaneʼ ku xoltal xan. Baʼaleʼ letiʼeʼ ku xoltal kaʼach utiaʼal u kanáantik maʼ u lúubul le reyoʼ, maʼ utiaʼal u adorartik Rimoniʼ. Naamaneʼ kex maʼ kʼaas baʼax tu beeteʼ tu kʼáataj ka saʼatsaʼak u siʼipil tumen Jéeoba. Eliseoeʼ tu yilaj jach jaaj le baʼax tu yaʼalaj Naamanoʼ le oʼolal tu yaʼalaj tiʼ: «Xeen, [maʼ] u péek a wóol».
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
1:13, 14. K-kaambal tiʼ baʼax ku yúuchul tiʼ u maasil yéetel maʼ k-taasikba noj baʼaloʼoneʼ ku yáantaj utiaʼal ka u salvartuba uláakʼ máakoʼob.
2:2, 4, 6. Kex tumen Eliseo meyajnaj yéetel Elías óoliʼ seis jaʼaboʼobeʼ, letiʼeʼ maʼ tu yóotaj u pʼat Elíasiʼ. Lelaʼ ku kaʼansiktoʼon bix kʼaʼabéet eʼesik chúukaʼan yaabilaj yéetel bix unaj k-bisikba yéetel u maasil (Proverbios 18:24).
2:23, 24. Maʼ xaaneʼ Eliseoeʼ pʼaʼastaʼab tumen le paalaloʼoboʼ tumen tu yiloʼobeʼ utúul máak minaʼan u tsoʼotsel u pool takmil u nookʼ Elías. Le paalaloʼobaʼ u yojloʼob kaʼach Eliseoeʼ utúul máak túuxtaʼan tumen Jéeoba, le oʼolal maʼ u kʼáat u yiloʼobiʼ. Ka tu yaʼaloʼob tiʼ ka naʼakakeʼ, maʼ xaaneʼ táan kaʼach u yaʼalikoʼob tiʼ ka xiʼik tu kaajil Betel wa ka bisaʼak kaʼan jeʼex úuchik u bisaʼal Elíaseʼ. Le baʼax tu beetoʼobaʼ tu yeʼesaj bey xan u tuukul u taataʼoboʼ. Lelaʼ ku yeʼeskeʼ le taatatsiloʼoboʼ kʼaʼabéet u kaʼansik u paalaloʼob u yeʼesoʼob tsiikil tiʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ.
3:14, 18, 24. Le baʼax ku yaʼalik Jéeobaoʼ jach ku béeytal.
3:22. Yéetel u juul le kʼiin táan u taal u sáastaloʼ le jaʼoʼ chak u yilaʼal bey kʼiʼikʼeʼ, maʼ xaaneʼ tumen chak u luʼumil le zanjaʼoboʼ. Jeʼex k-ilik teʼ tekstoaʼ, utiaʼal u béeykúuntik Jéeoba baʼaxoʼob u tukulmeʼ ku meyaj tiʼ le baʼaxoʼob u beetmoʼ.
4:8-11. Utúul koʼolel kajaʼan kaʼach Sunemeʼ tu yileʼ Eliseoeʼ «juntúul u [profeta Dios]», le oʼolal tu jach eʼesaj utsil tiʼ. ¿Máasaʼ bey xan kʼaʼabéet k-beetik yéetel le máaxoʼob u kʼubmaj u yóoloʼob u meyajtoʼob Jéeobaoʼ?
5:3. Le chan chʼúupal israelitaeʼ jach u oksaj óoltmaj kaʼach Jéeobaeʼ jeʼel u páajtal u beetik milagroʼobeʼ, le oʼolal maʼ tu chʼaʼaj saajkil u tsikbaltkiʼ. Táankelem paalaleʼex, ¿ka wilkeʼex wa a muʼukʼaʼankúuntkeʼex a oksaj óolaleʼex tiʼ le baʼaxoʼob u yaʼalmaj Jéeoba u beetkoʼ yéetel ka wilkeʼex wa a tsikbalkeʼex tiʼ a j-kaʼansajeʼex bey xan tiʼ a wéet xookeʼex?
5:9-19. ¿Máasaʼ le baʼax tu beetaj Naamanoʼ ku yeʼesikeʼ utúul máak ku taaskuba jach nojbaʼalileʼ jeʼel u kʼuchul u yeʼes kabal óolaleʼ? (1 Pedro 5:5.)
5:20-27. Le tuusoʼ jach ku beetik u bin kʼaasil tiʼ máak. Wa k-tuukul tiʼ le muʼyajiloʼob yéetel le talmiloʼob ku taasik u beetik máak baʼaloʼob kʼaastak kex táan u yaʼalik ku meyajtik Dioseʼ, yaan u yáantaj utiaʼal maʼ k-lúubul tiʼ le baʼaloʼobaʼ.
ISRAEL YÉETEL JUDAEʼ BISAʼABOʼOB KʼALBIL TÁANXEL LUʼUM
Jehueʼ yéeyaʼab utiaʼal ka u beetuba reyil yóokʼol Israel. Letiʼeʼ tu séebaʼanil tu yilaj ka xuʼulsaʼak tiʼ Acab yéetel tiʼ tuláakal le yanoʼob tu yotochoʼ utiaʼal ka xuʼuluk u adorartaʼal Baal tu kaajil Israel (2 Reyes 10:28). Atalía, u maama Ocozíaseʼ, tu yojéeltaj tsʼoʼok u kíimsaʼal u iijo tumen Jehú, ka túun «bineʼ ka tu xuʼulsaj tuláakal u chʼiʼibal le [reyoʼ]» ka tu chʼaʼaj le reinooʼ (2 Reyes 11:1). Chéen Joás u maas chichnil u paal Ocozías maʼ kíimsaʼabiʼ, letiʼeʼ seis jaʼaboʼob taʼakaʼabi, ku tsʼoʼoleʼ ka beetaʼab reyil yóokʼol Judá. Yoʼolal le kaʼansaj tsʼaʼab tiʼ tumen le j-kʼiin Joiadaoʼ, Joaseʼ tu beetaj baʼax maʼalob tu táan Jéeoba.
Le máaxoʼob reinarnajoʼob tu kaajil Israel ka tsʼoʼok u reinar Jehuoʼ, maʼ tu beetoʼob baʼax maʼalob tu táan Jéeobaiʼ. Eliseoeʼ kíim tu yoʼolal u chʼijaʼanil tu kʼiinil táan u gobernar u yáabil Jehú. Acazeʼ letiʼ u kantúul máax kʼuch u beetuba reyil yóokʼol Israel ka tsʼoʼok u reinar Joás, letiʼ xaneʼ tu beetaj baʼaxoʼob «kʼaastak tu táan Yuumtsil» (2 Reyes 16:1, 2). Baʼaleʼ Ezequías, u paaleʼ «tu yoksaj u yóol tiʼ Yuumtsil» (2 Reyes 17:20; 18:6). Tu jaʼabil 740, le táan u reinar Ezequías yóokʼol Judá yéetel Oseas yóokʼol Israeleʼ, Salmanasar, u reyil Asiriaeʼ tu chʼaʼaj u kaajil Samariaeʼ ka tu bisaj kʼalbil le israelitaʼob tu luʼumil Asiriaoʼ (2 Reyes 17:6). Lelaʼ tu beetaj u taal kajtal máakoʼob táanxel luʼumiloʼob tu kaajil Israel yéetel u yantal le religión samaritanaoʼ.
Tiʼ le siete máaxoʼob reinarnajoʼob yóokʼol Judá ka tsʼoʼok u reinar Ezequíasoʼ chéen Josías tu yilaj u xuʼulsik le maʼ jaajil adoracionoʼ. Tu jaʼabil túun 607, u reyil Babiloniaeʼ tu chʼaʼaj u kaajil Jerusalén yéetel Judaeʼ ka tu bisaj u kajnáaliloʼob táanxel luʼum (2 Reyes 25:21).
U núukil kʼáatchiʼob:
13:20, 21. Le baʼax úuch ka pulaʼab utúul kimen tu muknal Eliseoeʼ, ¿táan wa u yeʼesik maʼalob ka adorartaʼak le baʼaloʼob ku tuklaʼal jeʼel u páajtal u yáantkoʼob máakoʼ? Maʼatech. Le Bibliaoʼ maʼatech u yaʼalik wa adorartaʼab u baakeloʼob Eliseo. U páajtalil Dios beet u kaʼa kuxtal le máak pulaʼab tu muknal Eliseooʼ, yéetel Dios xan tsʼáa u páajtalil u beetik uláakʼ milagroʼob.
15:1-6. ¿Baʼaxten Jéeobaeʼ tu beetaj u tsaʼayal lepra tiʼ Azarías wa Uzías? «Le ka j-sen muʼukʼaʼanchajeʼ, j-suunaj kaʼanal ichileʼ, ka tu [...] maʼ uʼuyajtʼantaj [Jéeoba], tumen j-ook tu [templo] Yuumtsil utiaʼal u tóok poom [wa incienso] tu multuunil kʼultaj utiaʼal u tóokaʼal poom.» Ka ook le j-kʼiinoʼoboʼ «yanchajoʼob aktáan tiʼ le [reyoʼ] ka tu yaʼaloʼob tiʼ: Jóokʼok a tsikbeʼenil tiʼ le kiliʼich najaʼ» Uzíaseʼ jach pʼuʼuji le oʼolal beetaʼab u yantal lepra tiʼ (2 Crónicas 26:16-20).
18:19-21, 25. ¿Tu nupuba wa Ezequías yéetel Egipto utiaʼal ka xiʼik tu contra Asiria? Maʼatech. Le baʼax tu yaʼalaj u nojchil u soldadoiloʼob Asiriaeʼ maʼ jaajiʼ, bey xan le ka tu yaʼalaj, «táan in xook yéetel Yuumtsil», láayliʼ maʼ jaajeʼ. Baʼaleʼ, rey Ezequíaseʼ tu kʼubaj u yóol chéen tiʼ Jéeoba.
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
9:7, 26. Le úuchik u xuʼulsaʼal tiʼ Acab yéetel tiʼ u paalaloʼ ku yeʼesikeʼ le maʼ jaajil adoración yéetel le u kíimsaʼal máak kex mix baʼal u beetmeʼ, baʼaloʼob kʼaastak tu táan Jéeoba.
9:20. Le bix u nuʼuktik kaʼach Jehú u carrooʼ ku yeʼesik jach chúukaʼan yóol u beet le baʼax túuxtaʼan u beetoʼ. Techeʼ, ¿kʼaj óolaʼanech wa bey utúul máak jach chúukaʼan yóol u kʼaʼayt u péektsilil le Reinooʼ? (2 Timoteo 4:2.)
9:36, 37; 10:17; 13:18, 19, 25; 14:25; 19:20, 32-36; 20:16, 17; 24:13. Jeʼel u páajtal k-oksaj óoltikeʼ tuláakal le baʼax ku jóokʼol tu chiʼ Jéeobaeʼ ku béeychajal (Isaías 55:10, 11).
10:15. Jeʼel bix úuchik u beetik Jonadab ka aʼalaʼab tiʼ tumen Jehú ka naʼakak tiʼ u carroeʼ, bejlaʼa xaneʼ le «yaʼabkach máakoʼob» kun pʼáatloʼob kajtal teʼ Luʼumaʼ ku beetkoʼob le baʼax ku yaʼalik Jesucristo, le Jehú teʼ kʼiinoʼobaʼ, yéetel le máaxoʼob u yéeymaj utiaʼal u binoʼob kaʼanoʼ (Apocalipsis 7:9).
10:30, 31. Kex tumen Jehú yaan baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak tu beeteʼ, tiʼ Jéeobaeʼ lúub utsil tuláakal le baʼaloʼob maʼalobtak tu beetoʼ. Tumen Jéeobaeʼ «toj, yéetel maʼ bíin u tuʼubs le baʼax tsʼoʼok [k-]beetikeʼexoʼ» (Hebreob 6:10).
13:14-19. Tumen Joás, u yáabil Jehú, chéen óoxtéen tu jatsʼaj le luʼum yéetel le flechaʼoboʼ, le oʼolal maʼ páajchaj u xuʼulsik tiʼ le sirioʼoboʼ. Jéeobaeʼ ku páaʼtik jach tu jaajil k-óol ka k-beet le meyaj u tsʼaamajtoʼonoʼ.
20:2-6. Jéeobaeʼ utúul Dios ku yuʼubik k-payalchiʼob (Salmo 65:2).
24:3, 4. Tumen Manasés, yaʼab máakoʼob tu beetaj u kíimsaʼaleʼ Jéeobaeʼ maʼ tu «yóoltaj u saʼats u siʼipiloʼob» u kaajil Judaiʼ. Dioseʼ kiʼichkelem u yilik u kʼiʼikʼel le máaxoʼob kíimsaʼaboʼob mix baʼal kʼaas u beetmoʼoboʼ. Le oʼolaleʼ, jeʼel u páajtal k-oksaj óoltikeʼ Jéeobaeʼ yaan u xuʼulsik tiʼ tuláakal le máaxoʼob ku kíimsikoʼob máaxoʼob mix baʼal u beetmoʼoboʼ (Salmo 37:9-11; 145:20).
Jach kʼaʼanan baʼax ku kaʼansiktoʼon
U Kaʼa Tsʼíibil Reyeseʼ ku yeʼesik Jéeobaeʼ ku béeykuntik baʼax ku yaʼalik. Ka bisaʼab u kajnáaliloʼob Israel yéetel Judá táanxel luʼumeʼ, ku yeʼesiktoʼon bix úuchik u béeytal le baʼax ku yaʼalik Deuteronomio 28:15 tak 29:28. U Kaʼa Tsʼíibil Reyeseʼ ku yaʼalikeʼ Eliseoeʼ utúul profeta tu jach kʼubaj u yóol u meyajt Jéeoba, ku yaʼalik xaneʼ rey Ezequías yéetel Josíaseʼ jach tu yeʼesoʼob tsiikil tiʼ baʼax ku yaʼalik u ley Jéeoba.
Ken tuukulnakoʼon tiʼ baʼax tu beetaj yéetel bix úuchik u máansik u kuxtal le reyoʼob, profetaʼob yéetel uláakʼ máakoʼob ku chʼaʼachiʼitaʼaloʼob teʼ libroaʼ, ¿máasaʼ ku kaʼansiktoʼon baʼaxoʼob maʼalob ka k-beete yéetel baʼaxoʼob maʼ maʼalob ka k-beetiʼ? (Romailoʼob 15:4; 1 Corintoiloʼob 10:11.) Le baʼaxoʼob tsʼoʼok k-ilikaʼ ku yeʼeskoʼobeʼ, «u tʼaan Jajal Dioseʼ kuxaʼan yéetel yaan u páajtalil» (Hebreob 4:12).
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 18]
MILAGROʼOB BEETAʼAB TUMEN ELISEO
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 18]
1. Tu jatsaj u jaʼil le Jordanoʼ (2 Reyes 2:14).
2. Tu maʼalobkíintaj u jaʼil u sayabil Jericó (2 Reyes 2:19-22).
3. Tu beetaj u kíimsaʼal cuarentaidos paalal tumen kaʼatúul osoʼob (2 Reyes 2:23, 24).
4. Tu beetaj u yantal jaʼ u yukʼ le soldadoʼoboʼ (2 Reyes 3:16-26).
5. Tu beetaj u yantal aceite utiaʼal u beetik u yoʼoch utúul koʼolel kimen u yíicham (2 Reyes 4:1-7).
6. Tu beetaj u yantal u chaambal utúul x-sunemil (2 Reyes 4:8-17).
7. Tu kaʼa kuxkíintaj u paal le x-sunemiloʼ (2 Reyes 4:18-37).
8. Tu maʼalobkíintaj upʼéel janal (2 Reyes 4:38-41).
9. Tu tséentaj 100 máakoʼob chéen yéetel veinte waajoʼob (2 Reyes 4:42-44).
10. Tu tsʼakaj le lepra yaan kaʼach tiʼ Naamanoʼ (2 Reyes 5:1-14).
11. Tu beetaj u páakʼal tiʼ Giezi le lepra yaan kaʼach tiʼ Naamanoʼ (2 Reyes 5:24-27).
12. Tu beetaj u jóokʼol upʼéel báat yóokʼol jaʼ (2 Reyes 6:5-7).
13. Tu sáasilkúunsaj u yich u palitsil utiaʼal ka u yil u carroiloʼob u baʼateʼel Jéeoba (2 Reyes 6:15-17).
14. Tu chʼóopkintaj le soldadoʼob sirioʼoboʼ (2 Reyes 6:18).
15. Tu beetaj u suut u sáasil le soldadoʼob sirioʼoboʼ (2 Reyes 6:19-23).
16. Tu kaʼa kuxkíintaj utúul máak kimen (2 Reyes 13:20, 21).
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 16]
Naamaneʼ tu yeʼesaj kabal óolal le oʼolal tsʼaʼak tumen Jéeoba
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 17]
¿Baʼax úuch tiʼ Elías ka bisaʼab tumen upʼéel moson?
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 20]
U REYILOʼOB JUDÁ YÉETEL ISRAEL Saúl/David/Salomón: 1117/1077/1037 táanil tiʼ u taalbal Cristo* U REINOI JUDÁ U JAʼABIL U REINOI ISRAEL
Roboam 997 Jeroboán
Abías/Asa 980/978
976/975/952 Nadab/Baasa/Ela
951/951/951 Zimrí/Omri/Tibni
940 Acab
Josafat 937
920/917 Ocozías/Joram
Joram 913
Ocozías 906
(Atalía) 905 Jehú
Joás 898
876/859 Joacaz/Joás
Amasías 858
844 Jeroboam II
Azarías (Uzías) 829
803/791/791 Zacarías/Salum/Manahem
780/778 Peekaía/Peeka
Jotam/Acaz 777/762
758 Oseas
Ezequías 746
740 Chʼaʼab u kaajil Samaria
Manasés/Amón/Josías 716/661/659
Joacaz/Joacim 628/628
Joaquín/Sedequías 618/617
Xuʼulsaʼab Jerusalén 607
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 20]
* Jujumpʼéel tiʼ le jaʼaboʼob ku chíikpajal teʼelaʼ ku yeʼesik le yáax jaʼab ka káaj u reinaroʼoboʼ.