TIʼ U YÁAX TÁAN JUʼUNIL | ¿BAʼAXTEN UNAJ K-BEETIK BAʼAX UTS?
¿Kʼaas wa u beetaʼal baʼax uts bejlaʼeʼ?
U meyaj Hitoshieʼ u kanáantik u taakʼin junpʼéel empresa teʼ Japonoʼ. Juntéenjeakeʼ le táan u xakʼaltik junpʼéel cuenta yéetel u patroneʼ aʼalaʼabtiʼ maʼ u tsʼáaik teʼ informe jach le bukaʼaj taakʼin yanoʼ. Baʼaleʼ Hitoshieʼ tu yaʼalaj maʼ tu páajtal u beetik tumen u yojel maʼ utsiʼ. U patrón túuneʼ tu yaʼalaj yaan u luʼsik meyaj tiʼ, ka tsʼoʼokeʼ bey tu beetiloʼ.
Ka máan kʼiineʼ jach lúub u yóol Hitoshi tumen maʼ tu kaxtik kaʼach junpʼéel meyaj tuʼux maʼ tu yaʼalaʼaltiʼ ka tuusnak. Juntéenjeak ka bin u yil junpʼéel meyajeʼ tu yaʼalaj maʼ u kʼáat ka aʼalaʼaktiʼ ka tuusnak yoʼolal mix baʼaliʼ. Ka núukaʼabtiʼ: «¡Jach túun jelaʼan a tuukul!». U láakʼtsiloʼob yéetel u amigoʼobeʼ tu líiʼsoʼob u yóol, baʼaleʼ Hitoshieʼ joʼopʼ u tuklik wa jach tu jaajil maʼalob ka u yaʼal máak u jaajil mantatsʼ. Letiʼ mismoeʼ ku yaʼalik: «Káaj in tuklik wa maʼalob ka in waʼal bix in tuukul».
Le baʼax úuch tiʼ Hitoshioʼ ku yeʼesikeʼ maʼ tuláakal máak maʼalob u yilik ka beetaʼak mantatsʼ baʼax utsiʼ. Yaan tak máak tuklikeʼ jeʼel u bin kʼaastiʼ wa mantatsʼ ku yaʼalik u jaajileʼ, maases teʼ negocioʼoboʼ. Juntúul koʼolel sudafricaileʼ tu yaʼalaj: «Teʼ tuʼux kin meyajoʼ yaʼab máak ku yookol wa ku tuus. Yaan horaeʼ jeʼel u yuʼubik máak kʼaʼabéet u beetik xan beyoʼ».
Kex maʼ uts le tuusoʼ bejlaʼeʼ jach tsʼoʼok u suuktal u beetaʼal. Tiʼ junpʼéel prueba beetaʼab maʼ sen úuch tu Universidadil Massachusettsoʼ, le psicólogo Robert Feldmanoʼ tu yileʼ u 60% le máakoʼoboʼ suuk u yaʼalikoʼob kex junpʼéel tuus cada diez minutos ichil u tsikbaloʼob. «Jaʼakʼ k-óol ka t-ilaj —ku tʼaan doctor Feldman—. Maʼ t-tuklaj wa jach táaj yaʼab u tuus máakiʼ.» Wa tuláakal máak u pʼeek u tuʼusleʼ, ¿baʼaxten túun tsʼoʼok u suuktal le tuusoʼ?
¿Baʼaxten tsʼoʼok u yaʼabtal máaxoʼob ku tuusoʼob, ku yookoloʼob yéetel ku beetkoʼob uláakʼ baʼaloʼob kʼaastak? ¿Baʼax kʼaasil tsʼoʼok u taasik le baʼaloʼobaʼ? Tsʼoʼoleʼ ¿baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-beetik xan beyoʼ?
