XOOK 21
KʼAAY 21 Koʼox kaxtik táanil u Reino Dios
Táan k-páaʼtik junpʼéel kaaj yaan u pʼáatal utiaʼal mantatsʼ
«Táan k-jach páaʼtik le kaaj natsʼaʼan u kʼiinil u tsʼaʼabaltoʼonoʼ» (HEB. 13:14).
BAʼAX KEN K-KANE
Bix u yáantkoʼon Hebreos capítulo 13 teʼ kʼiinoʼobaʼ yéetel bix ken u beetil maʼ kun xáantal.
1. ¿Baʼax tu yaʼalaj Jesús kun úuchul tiʼ Jerusalén?
LE MAʼ yaʼab u bin u kíimil Jesúsoʼ tu yaʼalaj junpʼéel profecía tiʼ u discípuloʼob. Le profecíaaʼ yáax béeychaj teʼ yáax siglo le ka xuʼulsaʼab Jerusalén bey xan le templooʼ. Jesúseʼ tu yaʼalajtiʼobeʼ yaan u yilkoʼob «jelekbal le soldadoʼob tu baʼpach Jerusalénoʼ» (Luc. 21:20). Le kéen u yiloʼob u yúuchul lelaʼ tu yaʼalajtiʼob ka púutsʼkoʼob tu séebaʼanil. Le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ béeychaj le ka baʼpachtaʼab Jerusalén tumen le soldadoʼob romanoʼoboʼ (Luc. 21:21, 22).
2. ¿Baʼax tu yaʼalaj apóstol Pablo tiʼ le cristianoʼob kajaʼanoʼob Jerusalén yéetel Judeaoʼ?
2 Le ku bineltik wa jaypʼéel años u baʼpachtaʼal Jerusalén tumen le soldadoʼob romanoʼoboʼ apóstol Pabloeʼ tu tsʼíibtaj junpʼéel carta tiʼ le cristianoʼob yanoʼob Jerusalén yéetel Judeaoʼ. Bejlaʼeʼ le cartaaʼ kʼaj óoltaʼan bey carta tiʼ le Hebreosoʼ. Teʼ cartaaʼ tsʼaʼabtiʼob consejoʼob utiaʼal u prepararkubaʼob tiʼ le baʼax ku taal u kʼiinoʼ: u xuʼulsaʼal Jerusalén. Wa letiʼob u kʼáat u salvartubaʼobeʼ kʼaʼabéet u pʼatik u yotochoʼob yéetel u meyajoʼob. Apóstol Pabloeʼ le ka tu chʼaʼchiʼitaj u kaajil Jerusaléneʼ tu yaʼalaj: «Minaʼantoʼon junpʼéel kaaj ka pʼáatak utiaʼal mantatsʼ, baʼaxeʼ táan k-jach páaʼtik le kaaj natsʼaʼan u kʼiinil u tsʼaʼabaltoʼonoʼ» (Heb. 13:14).
3. ¿Baʼax «le kaaj natsʼaʼan u kʼiinil u tsʼaʼabaltoʼonoʼ», yéetel baʼaxten k-kaxtik?
3 Maʼ xaaneʼ le máakoʼoboʼ tu burlartoʼob le cristianoʼob jóokʼoʼob tiʼ u kaajil Jerusalén yéetel Judeaoʼ. Pero le baʼax tu beetoʼoboʼ tu salvartaj u kuxtaloʼob. Teʼ kʼiinoʼob xanaʼ yaʼab máakoʼobeʼ ku yaʼalikoʼobtoʼon baʼal tumen maʼ t-tsʼáaik táanil k-kaxtik taakʼin mix le uláakʼ baʼaloʼob ku tsʼáaik le yóokʼol kaabaʼ. ¿Baʼaxten maʼ t-beetik? Tumen k-ojleʼ maʼ tun xáantaleʼ yaan u xuʼulsaʼal tiʼ le yóokʼol kaabaʼ, le oʼolal toʼoneʼ táan k-kaxtik «le kaaj jach tu jaajil yaan u cimientoiloʼoboʼ», «le kaaj natsʼaʼan u kʼiinil u tsʼaʼabaltoʼonoʼ». Le kaaj jeʼelaʼ: u Reino Dios (Heb. 11:10; Mat. 6:33). a Teʼ xookaʼ yaan k-xakʼaltik jujunpʼéel tiʼ le consejoʼob tu tsʼíibtaj Pablo tiʼ le carta tu túuxtaj tiʼ le hebreoʼoboʼ. Yaan k-ilik bix úuchik u yáantaʼaloʼob tumen le consejoʼob utiaʼal ka u kaxtoʼob ‹le kaaj natsʼaʼan u kʼiinil u tsʼaʼabaltiʼoboʼ›, yaan xan k-ilik bix úuchik u preparartaʼaloʼob utiaʼal u xuʼulsajil Jerusalén yéetel yaan xan k-kanik bix u yáantkoʼon le consejoʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ.
JÉEOBAEʼ MIX BIKʼIN KEN U PʼATOʼON
4. ¿Baʼaxten Jerusaléneʼ junpʼéel kaaj jach importante utiaʼal le cristianoʼoboʼ?
4 Jerusaléneʼ junpʼéel kaaj jach importante kaʼach utiaʼal le cristianoʼoboʼ tumen teʼ año 33, tiʼ yáax yanchaj junpʼéel múuchʼuliliʼ. Tsʼoʼoleʼ le Cuerpo Gobernanteoʼ tiaʼan xan kaʼach teʼ kaajaʼ. Tiʼ yaan xan u yotoch le cristianoʼoboʼ bey xan tuláakal le baʼaxoʼob yaantiʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ Jesúseʼ tu yaʼalajtiʼob kʼaʼabéet u lukʼloʼob Jerusalén bey xan Judea (Mat. 24:16).
5. ¿Bix úuchik u yáantik Pablo u preparartuba le cristianoʼoboʼ?
5 Pabloeʼ u kʼáat ka u preparartuba le cristianoʼob utiaʼal ka jóokʼkoʼob Jerusalénoʼ. Letiʼeʼ tu yáantoʼob utiaʼal ka u yiloʼob le kaaj jeʼex u yilik Jéeobaoʼ. Le oʼolal tu kʼaʼajsajtiʼobeʼ le templo, le meyaj ku beetik le sacerdoteʼob yéetel le sacrificioʼob ku kʼuʼubuloʼ tsʼoʼok u jáawal u meyajoʼob (Heb. 8:13). U maas yaʼabil u kajnáaliloʼob le kaajoʼ maʼ tu kʼamoʼob le Mesíasoʼ. Tsʼoʼoleʼ le templooʼ yaan u xuʼulsaʼal tumen xuʼul u adorartaʼal Jéeoba jeʼex u kʼáatoʼ (Luc. 13:34, 35).
6. ¿Baʼaxten jach maʼalob le consejo tu tsʼáaj apóstol Pablo teʼ Hebreos 13:5, 6?
6 Le ka tu tsʼíibtaj Pablo le carta tiʼ le hebreoʼoboʼ Jerusaléneʼ junpʼéel kaaj jach ayikʼal. Plinio, juntúul escritor romano kajaʼan teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ, tu yaʼaleʼ Jerusaléneʼ letiʼe kaaj maas kʼaj óolaʼan teʼ Lakʼin kaʼachoʼ (Historia Natural, libro V, traducirtaʼan tumen Gerónimo de Huerta). Cada año xaneʼ le judíoʼob kajaʼanoʼob jejeláas tuʼuxoʼoboʼ ku binoʼob Jerusalén utiaʼal le fiestaʼoboʼ. Le kéen xiʼikoʼob kaʼacheʼ jach ku xuupoʼob, le oʼolal le máaxoʼob kajaʼanoʼob Jerusalénoʼ jach yaʼab u náajaloʼob. Yoʼolal leloʼ jujuntúul cristianoʼob kaʼacheʼ yaan u modoil u kuxtaloʼob. Maʼ xaaneʼ le oʼolal apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj: «Le bix a kuxtaleʼexoʼ ka u yeʼes maʼ a yaabiltmeʼex le taakʼinoʼ, yéetel kiʼimakchajak a wóoleʼex yéetel le baʼaxoʼob yaanteʼexoʼ». Tsoʼoleʼ tu kʼaʼajsajtiʼob le promesa u beetmaj Jéeobaaʼ: «Mix bikʼin ken in pʼatech yéetel mix bikʼin ken in xúumpʼattech» (xok Hebreos 13:5, 6; Deu. 31:6; Sal. 118:6). Le baʼax kʼaʼajsaʼabtiʼobaʼ jach tu yáantaj le cristianoʼob yanoʼob Jerusalén yéetel Judeaoʼ. Tumen maʼ tun xáantaleʼ letiʼobeʼ yaan u pʼatik u yotochoʼob, u meyajoʼob yéetel tuláakal le baʼaxoʼob yaantiʼoboʼ. Lelaʼ maʼ chéen chʼaʼabiliʼ tumen jel káajal ken u beetoʼob yaanal tuʼux.
7. ¿Baʼaxten kʼaʼabéet k-confiar tiʼ Jéeoba desde beoraaʼ?
7 Baʼax ku kaʼansiktoʼon: Jeʼex le cristianoʼob teʼ yáax siglooʼ toʼon xaneʼ kʼaʼabéet maʼ u náayal k-óol yéetel k-preparartikba (Luc. 21:34-36). ¿Baʼaxten unaj k-preparartikba? Tumen yaan u yantal junpʼéel «nojoch muʼyajil» kun xuʼulsik tiʼ le yóokʼol kaabaʼ (Mat. 24:21, nota). Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ maʼ xaaneʼ yaan u kʼaʼabéettal k-pʼatik jujunpʼéel baʼaloʼob wa hasta tuláakal baʼax yaantoʼon. Utiaʼal leloʼ kʼaʼabéet k-confiar de ke Jéeobaeʼ mix bikʼin ken u pʼatoʼon. Chéen baʼaleʼ desde beora kʼaʼabéet k-eʼesik k-confiar tiʼ Jéeobaaʼ. Tukle: «¿In metaʼob yéetel le decisiónoʼob kin chʼaʼikoʼ ku yeʼesik wa maʼ tin bin tu paach le taakʼinoʼ? ¿Kin weʼesik wa kin confiar de ke yaan u kanáantken Jéeoba?» (1 Tim. 6:17). Le baʼax úuch teʼ yáax siglooʼ jach yaʼab baʼax ku kaʼansiktoʼon utiaʼal le kʼiinoʼob kun taaloʼ tumen teʼ nojoch muʼyajiloʼ yaan k-aktáantik baʼaloʼob mix juntéen ilaʼakoʼob. Le kéen kʼuchuk le kʼiin jeʼeloʼ, ¿bix túun jeʼel k-ojéeltik baʼax unaj k-beetkeʼ?
UNAJ K-UʼUYIK U TʼAAN LE MÁAXOʼOB NUʼUKTIKOʼONOʼ
8. ¿Baʼax tu yaʼalaj Jesús tiʼ le cristianoʼob ka u beetoʼoboʼ?
8 Maʼ yaʼab años u túuxt Pablo le carta tiʼ le hebreoʼob ka baʼpachtaʼab Jerusalén tumen le soldadoʼob romanoʼoboʼ. Bey úuchik u naʼatik le cristianoʼob kʼaʼabéet u púutsʼloʼoboʼ, tumen Jerusaléneʼ nukaʼaj xuʼulsbil (Mat. 24:3; Luc. 21:20, 24). Chéen baʼaleʼ, ¿tuʼux kun binoʼob? Tumen Jesúseʼ chéen tu yaʼalaj: «Le máaxoʼob [ . . . ] yanoʼob Judeaoʼ púutsʼkoʼob utiaʼal ka xiʼikoʼob teʼ montañaʼoboʼ» (Luc. 21:21). Chéen baʼaleʼ jach yaʼab montañaʼob yaan kaʼach teʼeloʼ, ¿tiʼ máakalmáak túun unaj u binoʼobiʼ?
9. ¿Baʼaxten le cristianoʼoboʼ maʼ u yojloʼob kaʼach tuʼux unaj u binoʼobiʼ? (Ilawil xan le mapaoʼ).
9 Jach yaʼab montañaʼob yaan kaʼach naatsʼ tiʼ le cristianoʼoboʼ. Jeʼex le montañaʼob yaan Samariaoʼ, Galilea, Ermón yéetel Líbanooʼ. Tsʼoʼoleʼ yaan xan montañaʼob tuláakʼ u tséel le río Jordánoʼ (ilawil le mapaoʼ). Jujunpʼéel tiʼ le kaajoʼob yanoʼob teʼ montañaʼoboʼ bey jach seguro yaniloʼobeʼ. Junpʼéel tiʼ le kaajoʼobaʼ Gamala, tiaʼan kaʼach tu yóokʼol junpʼéel montañaeʼ yéetel istikyaj u kʼuchul máakiʼ. Jujuntúul judíoʼobeʼ tu tukloʼobeʼ lelaʼ junpʼéel lugar maʼalob utiaʼal ka u taʼakubaʼobiʼ. Chéen baʼaleʼ le romanoʼoboʼ tu atacartoʼob le kaajoʼ yéetel tu xuʼulsoʼob, yaʼab xan tiʼ u kajnáaliloʼobeʼ kíimoʼob. b
Yaan kaʼach yaʼab montañaʼob tuʼux jeʼel u páajtal u bin le cristianoʼoboʼ, pero maʼ tuláakal maʼalob kaʼach utiaʼal ka u taʼakubaʼobiʼ (Ilawil párrafo 9)
10, 11. 1) ¿Bix úuchik u nuʼuktik Jéeoba u kaajal? (Hebreos 13:7, 17). 2) ¿Bix binik tiʼ le máaxoʼob uʼuy tʼaanoʼ? (Ilawil xan le dibujooʼ).
10 ¿Bix úuchik u yojéeltik le cristianoʼob tuʼux unaj u binoʼoboʼ? Jéeoba nuʼukt le máaxoʼob nuʼuktik le múuchʼulil utiaʼal u yojéeltikoʼob tuʼux unaj u binoʼoboʼ. Ka máan kʼiineʼ le historiador Eusebiooʼ tu tsʼíibteʼ «Dioseʼ tu kʼubéentaj tiʼ junmúuchʼ cristianoʼob» ka u yaʼaloʼob tiʼ le discípuloʼob yanoʼob Jerusalénoʼ «antes u káajal le guerraoʼ kʼaʼabéet u jóokʼloʼob Jerusalén utiaʼal ka xiʼikoʼob Pella, junpʼéel kaaj yaan Perea» (Historia eclesiástica, tomo I, traducirtaʼan tumen George Grayling). Pella wa Pelaeʼ, junpʼéel lugar jach maʼalob utiaʼal u taʼakikubaʼob. Tsʼoʼoleʼ maʼ náach yanil tiʼ Jerusaléniʼ, le oʼolal maʼ náach le viaje ken u beetoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ u kajnáaliloʼob xaneʼ maʼ judíoʼobiʼ, le oʼolal maʼ táan u baʼateltikoʼob ka jáalkʼabtaʼakoʼob tumen le romanoʼoboʼ (ilawil xan le mapaoʼ).
11 Pabloeʼ u yaʼalmiliʼ tiʼ le cristianoʼoboʼ: «Uʼuyeʼex u tʼaan le máaxoʼob nuʼuktik a beeleʼexoʼ» (xok Hebreos 13:7, 17). Le máaxoʼob uʼuy tʼaanoʼ binoʼob teʼ montañaʼoboʼ, yoʼolal leloʼ tu salvartubaʼob. Leloʼ ku yeʼesikeʼ Dioseʼ maʼ tu xúumpʼattaj le máaxoʼob páaʼtik «le kaaj jach tu jaajil yaan u cimientoiloʼoboʼ», u Reino Dios (Heb. 11:10).
Pelaeʼ naatsʼ yanil yéetel maʼalob utiaʼal ka u taʼakubaʼobiʼ (Ilawil párrafo 10 yéetel 11)
12, 13. Jéeobaeʼ, ¿bix tsʼoʼok u nuʼuktik u kaajal tiʼ le kʼiinoʼob jach difíciltakoʼobaʼ?
12 Baʼax ku kaʼansiktoʼon: Tiʼ Jéeobaeʼ ku meyaj le máaxoʼob nuʼuktikoʼon utiaʼal u yaʼaliktoʼon baʼax unaj k-beetkoʼ. Teʼ Bibliaoʼ yaan yaʼab tsikbaliloʼob eʼesikeʼ tiʼ Jéeobaeʼ meyajnaj máakoʼob chúukaʼan u yóoloʼob utiaʼal u nuʼuktik u kaajal, maases teʼ súutukiloʼob jach difíciltakoʼoboʼ (Deu. 31:23; Sal. 77:20). Teʼ kʼiinoʼobaʼ letiʼ xaneʼ láayliʼ bey u beetkoʼ ku meyajtiʼ máakoʼob utiaʼal u nuʼuktikoʼon.
13 Jach le ka káaj le pandemia tiʼ le COVID-19, le máaxoʼob nuʼuktik u kaajal Jéeobaoʼ tu yaʼaloʼob baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-kanáantikba. Tiʼ le ancianoʼob xanoʼ aʼalaʼabtiʼob bix unaj u yáantkoʼob le sukuʼunoʼob utiaʼal ka muʼukʼaʼanchajak u fejoʼoboʼ. Le ka máan wa jaypʼéel meseseʼ beetaʼab junpʼéel asamblea regional mix juntéen ilaʼak kaʼachi. Lelaʼ máansaʼab tiʼ Internet, tiʼ televisión yéetel tiʼ radio ich maas tiʼ 500 idiomaʼob. Le táan le pandemiaoʼ tsʼaʼabtoʼon janal espiritual, yoʼolal leloʼ páajchaj u seguer k-múul meyajtik Jéeoba. Tuláakal le baʼax úuchaʼ ku yeʼesiktoʼoneʼ Jéeobaeʼ yaan u seguer u yáantik le sukuʼunoʼob nuʼuktikoʼonoʼ utiaʼal ka u chʼaʼob maʼalob decisiónoʼob. Chéen baʼaleʼ maʼ chéen unaj k-confiar tiʼ Jéeoba yéetel k-uʼuyik u tʼaaniʼ yaan uláakʼ baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-preparartikba utiaʼal le nojoch muʼyajiloʼ.
PAKLAN YAABILTABAʼEX YÉETEL EʼESEʼEX UTSIL
14. Jeʼex u yaʼalik Hebreos 13:1-3, ¿baʼax jatsʼuts modosil tu yeʼesaj le cristianoʼob le taʼaytak u xuʼulsaʼal Jerusalénoʼ?
14 Le kéen káajak le nojoch muʼyajiloʼ jach yaan u kʼaʼabéettal k-eʼesik yaabilaj. Unaj k-beetik jeʼex le cristianoʼob kajaʼanoʼob kaʼach Jerusalén yéetel Judeaoʼ. Letiʼobeʼ mantatsʼ tu yeʼesoʼob yaabilaj (Heb. 10:32-34). Chéen baʼaleʼ le ka náatsʼ u kʼiinil u xuʼulsaʼal Jerusaléneʼ letiʼobeʼ kʼaʼabéetchaj u maas yaabiltikubaʼob «jeʼex u yaabiltikuba sukuʼuntsiloʼobeʼ» yéetel u ‹kʼamkoʼob yéetel utsil u yuʼulaboʼob› (xok Hebreos 13:1-3). Lelaʼ bey unaj k-beetik xan le táan le nojoch muʼyajiloʼ.
15. ¿Baʼaxten le cristianoʼoboʼ kʼaʼabéetchaj u yeʼeskoʼob yaabilaj yéetel utsil?
15 Le soldadoʼob romanoʼoboʼ tu baʼpachtoʼob Jerusalén, chéen baʼaleʼ téek lukʼoʼobiʼ. Le cristianoʼob túunoʼ tu aprovechartoʼob le súutukil jeʼeloʼ utiaʼal ka púutsʼkoʼob, pero chéen páajchaj u biskoʼob junpʼíit baʼaloʼob (Mat. 24:17, 18). Le ka binoʼob teʼ montañaʼob yéetel le ka tu kaxtoʼob tuʼux u kajtaloʼoboʼ kʼaʼabéetchaj u paklan áantkubaʼob. Yaʼab tiʼ le cristianoʼoboʼ kʼaʼabéetchaj u yáantaʼaloʼob, leloʼ tu tsʼáaj tuʼux u yeʼeskoʼob u yaabiltmubaʼob bey xan u yeʼeskoʼob u yutsiloʼob (Tito 3:14).
16. ¿Bix jeʼel k-eʼesik yaabilaj tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ? (Ilawil xan le fotooʼ).
16 Baʼax ku kaʼansiktoʼon: Le yaabilajoʼ ku péeksikoʼon k-áant le sukuʼunoʼoboʼ. Yaʼab sukuʼunoʼobeʼ ku kʼaʼabéettal u pʼatik u yotochoʼob yoʼolal le guerraʼob bey xan yoʼolal le nukuch loobiloʼoboʼ. Pero ku yáantaʼaloʼob tumen le sukuʼunoʼob teʼ tuʼux ku binoʼoboʼ, ku tsʼaʼabaltiʼob le baʼax kʼaʼabéettiʼoboʼ yéetel ku yáantaʼaloʼob utiaʼal ka seguernak u muʼukʼaʼantal u fejoʼob. Juntúul kiik lukʼ Ucrania yoʼolal le guerraoʼ, ku yaʼalik: «Tsʼoʼok k-ilik bix u usartik Jéeoba le sukuʼunoʼob utiaʼal u nuʼuktikoʼonoʼ. Jach jatsʼuts bix tsʼoʼok u kʼamkoʼonoʼob yéetel bix tsʼoʼok u yáantkoʼonoʼob le tiaʼanoʼon kaʼach Ucraniaoʼ, Hungría yéetel beora tiaʼanoʼon Alemaniaaʼ». Toʼoneʼ k-chaʼik k-usartaʼal tumen Jéeoba le kéen k-áant le sukuʼunoʼoboʼ bey xan le kéen k-eʼes utsil tiʼob (Pro. 19:17; 2 Cor. 1:3, 4).
Kʼaʼabéet k-áantik le sukuʼunoʼob ku pʼatik u yotochoʼoboʼ (Ilawil párrafo 16)
17. ¿Baʼaxten jach kʼaʼabéet k-paklan yaabiltikba yéetel k-eʼesik k-utsil teʼ kʼiinoʼobaʼ?
17 Teʼ kʼiinoʼobaʼ jach kʼaʼabéet k-paklan áantikba, pero maʼ kun xáantaleʼ yaan u maas kʼaʼabéettal k-beetik (Hab. 3:16-18). Yoʼolal leloʼ teʼ kʼiinoʼobaʼ Jéeobaeʼ táan u kaʼanskoʼon k-eʼes yaabilaj jeʼex u beetik le sukuʼuntsiloʼoboʼ yéetel ka k-eʼes k-utsil. Le jatsʼuts modosoʼobaʼ jach yaan u kʼaʼabéettal k-eʼesik le táan le nojoch muʼyajiloʼ.
¿BAʼAX KUN ÚUCHUL ICHIL JUNPʼÍIT KʼIIN?
18. ¿Bix jeʼel k-beetik jeʼex le cristianoʼoboʼ?
18 Tuláakal baʼax eʼesikeʼ le cristianoʼoboʼ binoʼob teʼ montañaʼob le ka xuʼulsaʼab Jerusalénoʼ. Yoʼolal leloʼ páajchaj u salvarkubaʼob. Letiʼobeʼ kex tu xúumpʼattoʼob le kaajoʼ maʼ xúumpʼattaʼaboʼob tumen Jéeobaiʼ. ¿Bix jeʼel k-beetik jeʼex letiʼobeʼ? Toʼon xaneʼ maʼ k-ojel tuláakal baʼax kun úuchul ichil junpʼíit kʼiiniʼ, pero kʼaʼabéet k-preparartikba jeʼex tu yaʼalil Jesúsoʼ (Luc. 12:40). Tsʼoʼoleʼ yaantoʼon xan le carta tu tsʼíibtaj apóstol Pablooʼ, lelaʼ láayliʼ ku yáantkoʼon teʼ kʼiinoʼobaʼ. Kʼaʼajaktoʼon xan le promesa u beetmaj Jéeobaoʼ, letiʼeʼ mix bikʼin ken u pʼatoʼon (Heb. 13:5, 6). Jeʼex k-ilkoʼ kʼaʼabéet u seguer k-kaxtik le kaaj kun pʼáatal utiaʼal mantatsʼoʼ, u Reino Dios. Wa k-beetik beyoʼ yaan k-disfrutartik le bendiciónoʼob ken u taas utiaʼal mantatsʼoʼ (Mat. 25:34).
KʼAAY 157 Yaan u yantal jeetsʼelil
