Teneʼ wáakʼ in cheʼej, maʼ tin tuklaj wa in amigoeʼ uts tu tʼaan u tsikbal yoʼolal religión. Ka tin waʼalajtiʼ: «¿Baʼax a wojel teech yoʼolal le Bibliaoʼ?». Teʼ súutukoʼ maʼ tu yaʼalaj mix baʼaliʼ, pero ka tsʼoʼokeʼ tu yaʼaleʼ u maamaeʼ u testigo Jéeoba yéetel tu kaʼansajtiʼ jujunpʼéel baʼaloʼob yoʼolal le Bibliaoʼ. Taakchaj in wojéeltik u maasil, le oʼolal tin waʼalajtiʼ ka u tsikbaltten le baʼax u yojloʼ.

Óoliʼ bul áakʼab táan k-tsikbal. In amigoeʼ tu yaʼalajteneʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Satanás gobernartik le yóokʼol kaabaʼ (Juan 14:30). Teneʼ maʼ in wojel kaʼachiʼ, le oʼolal ka aʼalaʼabteneʼ hasta jaʼakʼ in wóol. Suuk in wuʼuyik u tsikbaltaʼaleʼ le yóokʼol kaabaʼ gobernartaʼan tumen juntúul Dios uts yéetel jach toj baʼax ku beetik. Pero le baʼax ku yaʼalaʼaloʼ maʼ tin jach creertik tumen kex chéen 26 años yaanteneʼ jach yaʼab in wilik u beetaʼal baʼaloʼob kʼaastak.

In papá kaʼacheʼ piloto, ku manejartik le aviónoʼob ku usartik le soldadoʼob yaan Estados Unidosoʼ. Le beetik desde tin paalil in wojel jeʼel u yantal junpʼéel nojoch guerraeʼ. Le soldadoʼoboʼ preparadoʼob kaʼach utiaʼal u pulkoʼob le bombaʼoboʼ, jach chéen táan u páaʼtik u avisartaʼaloʼob. Yoʼolal le guerra anchaj Vietnamoʼ jach junpuliʼ maʼ tin disfrutartaj le kʼiinoʼob ka xooknajen tu universidadil Californiaoʼ. Teneʼ suuk kaʼach in táakpajal tiʼ le protestaʼob ku beetik in wéet xookoʼoboʼ, le oʼolal k-chʼaʼpachtaʼal tumen le policíaʼoboʼ. Le táan k-púutsʼloʼ maʼ tu páajtal k-paakat mix k-chʼaʼik k-iikʼ yoʼolal le gas lacrimógeno ku pulkoʼoboʼ. Jach kʼaas baʼax ku beetik le máakoʼob teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ: tu kíimsoʼob políticoʼob, baʼatelnajoʼob yéetel tu beetoʼob protestaʼob. Le máakoʼoboʼ jejeláas baʼax ku tuklikoʼob, hasta pʼáat maʼ tin kaxtik baʼax in beete.

Tu añoil 1970, binen meyaj tu xamanil Alaska, teʼeloʼ tin náajaltaj yaʼab taakʼiniʼ. Ka tsʼoʼokeʼ binen Londres (Inglaterra). Teʼeloʼ tin manaj junpʼéel motoiʼ ka joʼopʼ in viajar tu noojolil le luʼumiloʼ. Ka máan wa jaypʼéel meseseʼ binen África. Le táan in binoʼ tin kʼaj óoltaj yaʼab máakoʼob taak u púutsʼloʼob tiʼ le baʼaxoʼob kʼaastak ku yúuchloʼ.

 Tuláakal le baʼax tin wilaj yéetel tin wuʼuyoʼ tu beetaj in tsʼáaik cuentaeʼ le yóokʼol kaabaʼ gobernartaʼan tumen le Kʼaasilbaʼal jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ. Chéen baʼaleʼ taak kaʼach in wojéeltik baʼaxten Dioseʼ maʼ u beet mix baʼaliʼ.

Ka máan wa jaypʼéel meseseʼ núukaʼab le baʼax taak in wojéeltikoʼ. Ka máan tiempoeʼ tin kʼaj óoltaj yaʼab xiiboʼob yéetel koʼoleloʼob kex jeʼel baʼaxak tu aktáantoʼobeʼ chúukpaj u yóoloʼob tiʼ Dios.

Le ka suunajen Londreseʼ u maama in amigoeʼ tu síiajten junpʼéel Biblia. Ka máan kʼiineʼ binen Ámsterdam (Países Bajos). Junpʼéel kʼiin táan in xokik le Biblia teʼ calle yáanal junpʼéel focooʼ máan juntúul Testigoeʼ ka tu yaʼalajteneʼ jeʼel u tsolikten u maasil yoʼolal le Bibliaoʼ. Ka tsʼoʼokeʼ binen Dublín (Irlanda). Le tiaʼanen teʼeloʼ binen tu Betelil le luʼumiloʼ. Ka kʼucheneʼ jeʼebten joonaj tumen Arthur Matthews, juntúul sukuʼun úuch joʼopʼok u meyajtik Jéeoba. Tin waʼalajtiʼ in kʼáat in kan u maasil yoʼolal le Bibliaoʼ ka tu yaʼalajteneʼ jeʼel u tsʼáaikten xookeʼ.

Como jach uts tin tʼaan le baʼax kin kanikoʼ tin maas tsʼáaj in wóol in xok le Bibliaoʼ yéetel joʼopʼ xan in sen xokik le libroʼob yéetel le revistaʼob ku jóoʼsik le Testigoʼoboʼ. Le ka káaj in bin teʼ reuniónoʼoboʼ jaʼakʼ in wóol, tumen tin wileʼ tak le mejen paalaloʼob u yojloʼob u núukil le preguntaʼob maʼ chéen chʼaʼabil u núukaʼaloʼ, jeʼex baʼaxten yaan kʼasaʼanil, máax Dios yéetel wa yaan baʼax ku pʼáatal kuxaʼanil tiʼ máak kéen kíimik. Tuláakal in amigoʼobeʼ Testigoʼob kaʼachi tumen mix máak maas in kʼaj óol teʼ luʼumil jeʼeloʼ. Letiʼobeʼ tu yáantenoʼob in yaabilt Jéeoba yéetel in beetik baʼax u kʼáat.

Okjaʼanajen tu añoil 1972. Ka máan junpʼéel añoeʼ tin beetinba precursor ka binen áantaj tiʼ junpʼéel chan múuchʼulil yaan Newry (Irlanda del Norte). Tin rentartaj junpʼéel chan naj beetaʼan yéetel tuunich yaan tu kʼáaxil junpʼéel montaña. Naatsʼ tiʼ le chan najoʼ yaan kaʼach yaʼab vacasiʼ, le oʼolal kin bin in ensayart in discursoʼob tu yiknaloʼob. Le táan u kaʼa jaachʼoʼoboʼ jach jeʼel u yaʼalaʼal táan u chʼenxikintikoʼob baʼax kin waʼalikeʼ. Pero u jaajileʼ mix tu beetoʼob in cuentailiʼ, kex beyoʼ leloʼ tu yáanten utiaʼal in kanik tʼaan tu táan yaʼab máakoʼob. Tu añoil 1974, tsʼaʼab in beet in precursor especialil. Asignartaʼaben meyaj yéetel Nigel Pitt, tak bejlaʼa jach in amigoeʼ.

Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ jach táan u baʼateʼel le máakoʼob Irlanda del Norteoʼ. Hasta yaneʼ ku yaʼalikeʼ «u luʼumil le bombaʼob yéetel le tsʼoonoʼoboʼ». Sáamsamal táan kaʼach u baʼateʼel le máakoʼob teʼ  calleʼoboʼ, tu tsʼoonoʼob, tu tsʼoon le francotiradoroʼoboʼ yéetel tu waʼakʼal bombaʼob. Lelaʼ ku yúuchul yoʼolal le problemas yaan ichil le religión yéetel ichil le políticoʼoboʼ. U maʼalobileʼ le protestanteʼob yéetel le católicoʼoboʼ u yojloʼobeʼ le Testigoʼoboʼ maʼ tu yoksikubaʼob tiʼ política. Le beetik ku páajtal kaʼach k-kʼaʼaytaj sin ke u beetaʼaltoʼon loob. Tsʼoʼoleʼ le máaxoʼob k-kʼaʼaytajtiʼoboʼ ku yaʼalikoʼobtoʼon kaʼacheʼ maʼ k-bin tiʼ jujunpʼéel lugaroʼob tumen u yojloʼob yaan baʼax kun beetbiliʼ.

Kex beyoʼ ku tocar k-antal kaʼach tuʼux táan yúuchul baʼateʼel. Juntéeneʼ binen kʼaʼaytaj tiʼ junpʼéel chan kaaj yéetel Dennis Carrigan, letiʼeʼ precursor kaʼachi. Teʼ chan kaajoʼ minaʼan Testigoʼobiʼ yéetel chéen juntéen tsʼoʼok k-bin kaʼachiʼ. Juntúul koʼoleleʼ tu takaj k-pool, joʼopʼ u yaʼalikeʼ u soldadoʼon Gran Bretaña tumen ku yuʼubaʼal maʼ igual k-tʼaan tu yéeteloʼobiʼ. Jach sajakchajoʼon, hasta maʼ tu páajtal k-eʼesik k-utsil tiʼ le soldadoʼoboʼ tumen wa k-beetkeʼ jeʼel k-kíimsaʼaleʼ wa jeʼel u tsʼoʼonol k-píixeʼ. Teʼ kʼiin jeʼeloʼ teen yéetel Denniseʼ táan kaʼach k-páaʼtik u taal le camiónoʼ, mix máak ku máan yéetel jach táaj keʼel. Chéen ka t-ilaj u taal junpʼéel coche teʼ cafetería tuʼux yaan le koʼolel tu takaj k-pooloʼ. Le koʼoleloʼ jóokʼeʼ ka joʼopʼ u tʼaan yéetel le kaʼatúul máakoʼob yanoʼob teʼ cocheoʼ. Chíikaʼan jach pʼuujul yéetel tu tuchʼubtikoʼon. Ka tsʼoʼokeʼ le kaʼatúul máakoʼobaʼ taaloʼob t-iknaleʼ ka joʼopʼ u kʼáatkoʼob baʼax hora kun máan le camiónoʼ. Ka kʼuch le camión túunoʼ letiʼobeʼ tʼaanajoʼob yéetel le choferoʼ, chéen baʼaleʼ maʼ t-uʼuyaj le baʼax tu yaʼaloʼoboʼ. Chéen toʼon yaan k-viajar kaʼach teʼ camiónoʼ, le oʼolal t-tuklaj yaan baʼax kun beetbiltoʼoneʼ. Chéen baʼaleʼ mix baʼal úuchi. Ka éemen teʼ camiónoʼ tin kʼáataj tiʼ le choferoʼ: «¿Baʼax túun u kʼáat le máakoʼoboʼ?». Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Maʼ a tuklikeʼex, teneʼ tin waʼalajtiʼob máaxeʼexiʼ. Maʼ tun beetbilteʼex mix baʼal».

Tu añoil 1976, beetaʼab junpʼéel asamblea de distrito a tu kaajil Dublín. Teʼeloʼ tin kʼaj óoltaj Pauline Lomax, juntúul precursora kajaʼan Inglaterra. Letiʼeʼ jach u tsʼaamaj u yóol u meyajt Jéeoba, kabal u yóol yéetel jach kiʼichpam. Letiʼ yéetel Ray, u yíitsʼineʼ desde tu paaliloʼob tu kʼaj óoltoʼob u jaajil. Junpʼéel año in kʼaj óolt Pauline ka tsʼoʼok k-beel. Ka tsʼoʼokeʼ seguernaj k-meyaj bey precursor especialil tu kaajil Ballymena (Irlanda del Norte).

Meyajnajoʼon bey circuito junpʼéel tiempo tu kaajiloʼob Belfast, Londonderry bey xan tiʼ uláakʼ lugaroʼob jach peligrosoʼob. Teʼeloʼ jach t-ilaj nojoch u fe le sukuʼunoʼoboʼ tumen utiaʼal u meyajtikoʼob Jéeobaeʼ anchaj u pʼatkoʼob u religiónoʼob yéetel xuʼul u pʼektikoʼob u yéet máakiloʼob. Jach chíikaʼan u yilaʼal táan u bendecirtaʼaloʼob yéetel táan u kanáantaʼaloʼob tumen Jéeoba.

Diez años t-beetaj Irlanda. Tu añoil 1981, invitartaʼaboʼon teʼ xook 72 tiʼ u Escuelail Galaadoʼ. Ka tsʼoʼok le xookoʼ túuxtaʼaboʼon Sierra Leona (África Occidental).

Kajlajoʼon tiʼ junpʼéel naj yéetel 11 misioneroʼob jach utsoʼob. Teʼ najoʼ yaan kaʼach junpʼéel cocinaiʼ, óoxpʼéel bacin, kaʼapʼéel tuʼux u yichkíil máak, junpʼéel teléfono, junpʼéel lavadora yéetel junpʼéel secadora. Láalaj hora ku bin kaʼach le corrienteoʼ yéetel tu techoileʼ jach yaan chʼoʼiʼ, tsʼoʼoleʼ tu sotánoileʼ jach suuk u yokol tsʼíitsʼik kaanoʼobiʼ.

Kex maʼ chéen chʼaʼabil le kuxtaloʼ jach k-disfrutartik kaʼach le kʼaʼaytajoʼ. Le máakoʼob yanoʼob teʼ chan kaajoʼ ku respetarkoʼob le Bibliaoʼ yéetel ku yuʼubikoʼonoʼob kéen máankoʼon kʼaʼaytaj. Yaʼab tiʼ letiʼobeʼ tu beetubaʼob Testigoʼob. Le máakoʼoboʼ ku  yaʼalikoʼobten kaʼach «don Robert» yéetel tiʼ Paulineeʼ, «doña Robert». Chéen baʼaleʼ como káaj in maas meyaj yéetel le sucursaloʼ pʼáat maʼ tu béeytal kaʼach in jach jóokʼol kʼaʼaytaj. Le máakoʼob túunoʼ káaj u yaʼalikoʼob tiʼ Pauline «doña Pauline» yéetel tiʼ teneʼ «don Pauline». Paulineeʼ jach jatsʼuts tu yuʼubil bix káajik u yaʼalaʼaltoʼonoʼ.

Yaʼab tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ óotsiloʼob, pero Jéeobaeʼ mantatsʼ tu kanáantoʼob. Hasta yaan horaeʼ maʼ t-creertik le bix u beetik kaʼachoʼ (Mat. 6:33). Kʼajaʼanten juntéeneʼ juntúul kiikeʼ chéen yaantiʼ kaʼach u tojol u manik u jaanlil junpʼéel kʼiin, utiaʼal letiʼ yéetel utiaʼal u paalal. Pero le kiikaʼ tu tsʼáaj le taakʼin tiʼ juntúul sukuʼun kʼaʼabéet kaʼach u manik tsʼaak tumen tsaʼay malaria tiʼ. Teʼ mismo kʼiinoʼ juntúul koʼoleleʼ bin tu yotoch le kiik utiaʼal u beetaʼal u peinadooʼ, bey úuchik u yantal u tojol u yoʼochoʼoboʼ. Jach suuk kaʼach u yúuchul le baʼaloʼobaʼ.

Nueve años t-beetaj Sierra Leona. Ka tsʼoʼokeʼ túuxtaʼaboʼon tu nuxiʼ Betelil Nigeria. Teneʼ seguernaj in beetik le meyaj kin beetik kaʼach Sierra Leonaoʼ, pero Paulineeʼ yaanal meyaj tsʼaʼab u beete. Letiʼeʼ chan difícil tu yilil tumen kaʼacheʼ 130 horas ku informartik cada mes, tsʼoʼoleʼ yaʼab u j-xoknáaloʼob tu progresaroʼob kaʼachi. Pero beoraaʼ bul kʼiin chéen kʼalakbal chuuy tiʼ junpʼéel cuarto. Kex maʼ chéen chʼaʼabileʼ suukchajtiʼ tumen tu tsʼáaj cuentaeʼ le sukuʼunoʼoboʼ jach ku agradecerkoʼob le baʼax ku beetkoʼ. Le oʼolal Paulineeʼ xuʼul u chiʼichnaktal ka káaj u líiʼsik u yóol le u maasil betelitaʼoboʼ.

Yaʼab tiʼ le baʼaxoʼob suuk u beetaʼal Nigeriaoʼ toʼoneʼ maʼ k-ojel kaʼachiʼ. Kʼajaʼanten juntéeneʼ juntúul sukuʼuneʼ bin tin oficina utiaʼal u presentartikten juntúul kiik jach táant u yokol Beteleʼ. Le ka tin tichʼaj in kʼab utiaʼal in saludarkeʼ letiʼeʼ tu xóolkʼabtuba tin táan, teneʼ jaʼakʼ in wóol. Le baʼax yáax jáan taal tin tuukuloʼ letiʼe baʼax ku yaʼalik Hechos 10:25, 26 bey xan Apocalipsis 19:10. Ka tin tuklaj: «¿Baʼax ken in waʼal tiʼ le kiikaʼ?». Pero ka tsʼoʼokeʼ tin jáan tuklaj xan: «Wa invitartaʼab meyaj Beteleʼ u kʼáat u yaʼaleʼ u yojel baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ».

Jach jelaʼan tin wuʼuyilinba, pero kex beyoʼ seguernaj in tsikbal tu yéetel. Ka tsʼoʼokeʼ tin investigartaj le baʼax tu beetoʼ, ka tin wileʼ le kiikoʼ chéen táan u beetik junpʼéel baʼal jach suuk u beetaʼal kaʼach tiʼ jujunpʼéel lugaroʼob teʼ luʼumiloʼ. Tsʼoʼoleʼ tak le xiiboʼob bey u beetkoʼoboʼ. Letiʼobeʼ suuk u beetkoʼob beyoʼ utiaʼal u yeʼeskoʼob ku respetarkoʼob máak, maʼ utiaʼal u adorarkoʼobiʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ yaan máaxoʼob bey tu beetiloʼob  úuchjeakiloʼ (1 Sam. 24:8). ¡Yaaske maʼ tin waʼalaj mix baʼal tiʼ le kiikoʼ wa maʼeʼ jeʼel u yuʼubikuba kʼaasileʼ!

Yaʼab sukuʼunoʼob t-kʼaj óoltaj Nigeria jach táaj nojoch u fejoʼob. Juntúul tiʼ letiʼobeʼ Isaiah Adagbona. b Letiʼeʼ desde tu táankelmil tu kʼaj óoltaj u jaajil, chéen baʼaleʼ tsaʼay lepra tiʼ. Ka túun túuxtaʼab kajtal tiʼ junpʼéel colonia tuʼux yaan chéen leprosoʼobiʼ. Teʼeloʼ jach chéen letiʼ u testigo Jéeoba. Tsʼoʼoleʼ kex táan u sen aʼalaʼal baʼal tiʼeʼ tu yáantaj maas tiʼ 30 máakoʼob utiaʼal ka u beetubaʼob Testigoʼob. Hasta tu káajsaj junpʼéel múuchʼuliliʼ.

Tu añoil 1996, túuxtaʼaboʼon áantaj tu Betelil Kenia. Desde le ka tsikbalnajen yéetel le in amigo tin waʼalaj tu káajbaloʼ maʼ suunaken kaʼach Keniaiʼ. Le betelitaʼoboʼ jach suuk u xíimbaltaʼaloʼob kaʼach tumen junpʼéel clase mono ku kʼaabaʼtik cercopiteco verde. Le mejen baʼalcheʼobaʼ suuk kaʼach u yoklikoʼob u yoʼoch fruta le kiikoʼoboʼ. Juntéeneʼ juntúul kiikeʼ tuʼub u kʼalik u ventanail u cuarto, le ka suunajeʼ tu yilaj junmúuchʼ monoʼob táan u jaantikoʼob tuláakal baʼax yaan ichil u cuarto. Le kiikoʼ táaj u yawateʼ ka jóokʼ u yáalkab, le monoʼob xanoʼ jaʼakʼ u yóoloʼobeʼ ka táaj u yawtoʼob yéetel jóokʼoʼob teʼ ventanaoʼ.

Teen yéetel Paulineeʼ káaj k-apoyartik junpʼéel múuchʼulil ichil le idioma suajilioʼ. Maʼ xáanchaj ka aʼalaʼabten ka in nuʼukt U Xookil Libro le Múuchʼuliloʼ (bejlaʼeʼ ku kʼaabaʼtik U Xookil le Biblia teʼ Múuchʼuliloʼ). Pero teneʼ maʼ patal in tʼanik suajiliiʼ, le oʼolal jach kin wilik in prepararkinba utiaʼal in beetik maʼalob le preguntaʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ wa yaan máax ku comentar yéetel maʼ xokbil u beetik le párrafooʼ teneʼ maʼ tin naʼatik le baʼax ku yaʼalikoʼ. Jach ku lúubul in wóol kaʼachi tumen maʼ tin kaxtik bix jeʼel in wáantik le sukuʼunoʼoboʼ. Pero letiʼobeʼ jach tu yeʼesoʼobten paciencia yéetel tu yilaj u yáantkenoʼob.

Maʼ t-beetaj mix junpʼéel año Keniaiʼ tumen tu añoil 1997, túuxtaʼaboʼon tu Betelil Brooklyn (Nueva York). Beoraaʼ yaan k-antal kaʼach tiʼ junpʼéel luʼum jach ayikʼal, leloʼ jeʼel u beetik u náayal u yóol máakeʼ (Pro. 30:8, 9). Kex beyoʼ le sukuʼunoʼoboʼ jach yaan u fejoʼob tumen maʼ tu kaxtikoʼob chéen ayikʼaliloʼob. Baʼaxeʼ ku meyajtiʼob u tiempoʼob yéetel le baʼaxoʼob yaantiʼob utiaʼal u apoyarkoʼob u kaajal Jéeobaoʼ.

Tiʼ tuláakal le tiempo tsʼoʼok u máanoʼ tsʼoʼok k-ilkeʼ kex maʼ igual bix kuxlik le sukuʼunoʼoboʼ jach nojoch u fejoʼob. Por ejemploeʼ tu luʼumil Irlandaeʼ jach yaan baʼateliʼ, Áfricaeʼ jach yaan óotsililiʼ yéetel Estados Unidoseʼ jach ayikʼal le máakoʼoboʼ. Jach kiʼimak wal u yóol Jéeobaeʼ tumen ku yilkeʼ le sukuʼunoʼobaʼ kex jejeláas bix kuxlikoʼobeʼ jach u yaabiltmoʼob.

Jeʼex u yaʼalik Job 7:6, «jach séeb u máan» le tiempooʼ. Bejlaʼeʼ tiaʼanoʼon teʼ sede mundial yaan Warwick, Nueva Yorkoʼ. Teʼeloʼ táan k-múul meyaj yéetel máaxoʼob jach ku yeʼeskoʼob yaabilaj. Jach kiʼimak k-óol tumen táan k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-apoyartik Jesucristo, le máax bendecirtik le máaxoʼob ku chúukpajal u yóoloʼoboʼ (Mat. 25:34).