1. ¿Baʼax eʼesik Jesúseʼ jach kʼaʼanaʼan u yilik baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ?

 MÁANS ta tuukul táan a wuʼuyik u kaʼansaj Jesús: letiʼeʼ suuk kaʼach u chʼaʼchiʼitik baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ, tsʼoʼoleʼ de memoriail u yaʼalik. Lelaʼ k-ojel yoʼolal le baʼaxoʼob tu yaʼalaj antes u yokjaʼoʼ bey xan yoʼolal le baʼaxoʼob tu yaʼalaj antes tiʼ u kíimsaʼaloʼ (Deu. 8:3; Sal. 31:5; Luc. 4:4; 23:46). b Tsʼoʼoleʼ tu yáamil le tres años y medio kʼaʼaytajnajoʼ tu xokaj le Bibliaoʼ, tu chʼaʼchiʼitaj baʼax ku yaʼalik yéetel tu tsolaj (Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luc. 4:16-20).

2. ¿Baʼax áant Jesús utiaʼal u yojéeltik tubeel baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu yáax páginail le revistaaʼ).

² Desde tu paalileʼ Jesúseʼ suuk kaʼach u xokik le Bibliaoʼ yéetel suuk kaʼach u yuʼubik u xoʼokol tumen uláakʼ máakoʼob. Jesúseʼ jach suuk u yuʼubik kaʼach u chʼaʼchiʼitaʼal baʼax ku yaʼalik le Biblia kéen tsikbalnak María yéetel José tu yéeteloʼoboʼ (Deu. 6:6, 7). c Letiʼ yéetel u familiaeʼ cada sábado ku binoʼob kaʼach teʼ sinagogaoʼ, tsʼoʼoleʼ kéen xoʼokok le Bibliaoʼ jach ku chʼenxikintik baʼax ku yaʼalik (Luc. 4:16). Ka máan kʼiin túuneʼ tu cuenta káaj u xokik. Yoʼolal leloʼ Jesúseʼ kʼuch u yojéelt baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ, kʼuch u yaabilte yéetel tu tsʼáaj ichil u kuxtal le baʼax ku kanikoʼ. Lelaʼ bey u yeʼesik le baʼax úuch teʼ templo le yaan 12 años tiʼoʼ. Le máaxoʼob ku kaʼansajoʼoboʼ jach u kʼaj óoloʼob kaʼach u ley Moisés, pero jaʼakʼ u yóoloʼob tu yoʼolal le naʼat yaan tiʼ Jesúsoʼ bey xan yoʼolal bix u núukik le baʼaxoʼob ku kʼáataʼaltiʼoʼ (Luc. 2:46, 47, 52).

3. ¿Baʼax ken k-il teʼ xookaʼ?

 ³ Toʼon xaneʼ wa sáamsamal k-xokik u Tʼaan Dioseʼ yaan k-kʼuchul k-kʼaj óolt tubeel yéetel yaan k-yaabiltik baʼax ku yaʼalik. Chéen baʼaleʼ, ¿baʼax jeʼel u páajtal k-beetik utiaʼal k-jóoʼsik u yutsil u xookil le Bibliaoʼ? Utiaʼal k-ojéeltikeʼ koʼoneʼex ilik baʼax tu yaʼalaj Jesús tiʼ le máaxoʼob jach u kʼaj óoloʼob kaʼach le Leyoʼ jeʼex le escribaʼoboʼ, le fariseoʼoboʼ yéetel le saduceoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ kex letiʼob suuk kaʼach u xokikoʼob le Leyoʼ maʼ tu jóoʼsoʼob u yutsil le baʼax ku xokikoʼoboʼ. Jesúseʼ tu yaʼalaj óoxpʼéel baʼaloʼob unaj u beetkoʼob utiaʼal u jóoʼskoʼob u yutsil. Le baʼax tu yaʼaloʼ yaan u yáantkoʼon 1) utiaʼal k-naʼatik le baʼax k-xokikoʼ, 2) utiaʼal k-kanik túumben baʼaloʼob yéetel 3) utiaʼal k-chaʼik u nuʼuktik k-kuxtal le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ.

4. Jeʼex u yaʼalik Lucas 10:25-29, ¿baʼax unaj k-beetik kéen k-xok le Bibliaoʼ?

⁴ Toʼoneʼ jach k-kʼáat k-naʼat baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ tumen wa maʼeʼ maʼ ken k-jóoʼs u yutsil le baʼax k-xokikoʼ. Tuukulnakoʼon tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesús tiʼ juntúul máak jach u yojel baʼax ku yaʼalik le Leyoʼ (xok Lucas 10:25-29). Le máakoʼ taak kaʼach u yojéeltik baʼax unaj u beetik utiaʼal u yantal kuxtal minaʼan u xuul tiʼ. Jesús túuneʼ tu yaʼalajtiʼ: «¿Baʼax tsʼíibtaʼan teʼ Leyoʼ? ¿Bix u yaʼalik?». Le máakoʼ jach maʼalob úuchik u núukik. Letiʼeʼ tu chʼaʼchiʼitaj baʼax ku yaʼalik le Leyoʼ. Tu yaʼalaj: «Kʼaʼabéet u yaabiltik máak Dios bey xan u yaabiltik u yéet máakil» (Lev. 19:18; Deu. 6:5). Chéen baʼaleʼ ka tsʼoʼokeʼ tu kʼáataj tiʼ Jesús: «¿Tiʼ máax túun kʼaʼabéet in weʼesik yaabilaj?». Yéetel le tʼaanoʼobaʼ tu yeʼesaj maʼ tu naʼatik le baʼax ku xokikoʼ. Le oʼolal maʼ páajchaj u tsʼáaik ichil u kuxtaliʼ.

5. Kéen k-xok le Bibliaoʼ, ¿baʼaxten kʼaʼabéet k-orar yéetel k-xook tranquiloil?

⁵ Kéen k-xok le Bibliaoʼ yaan baʼaxoʼob jeʼel u páajtal k-beetik utiaʼal k-naʼatik le baʼax ku yaʼalikoʼ. ¿Bey baʼaxoʼobeʼ? Yáaxeʼ kʼaʼabéet k-orar antes tiʼ u káajal k-xook. Maʼ tu páajtal k-naʼatik baʼax ku yaʼalik le Biblia wa maʼ tu yáantkoʼon Jéeobaoʼ, le oʼolal k-kʼáatik u espíritu santo utiaʼal maʼ u náayal k-óol kéen xooknakoʼon. Kéen tsʼoʼokkeʼ ku páajtal u káajal k-xook, pero maʼ unaj k-jaranchʼaktikiʼ, baʼaxeʼ unaj k-beetik tranquilo utiaʼal u páajtal k-naʼatik le baʼax k-xokikoʼ. Uláakʼ baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal k-máansik t-tuukul le baʼax k-xokikoʼ letiʼe ka k-xok kʼaʼamoʼ bey xan ka k-tsʼáa u grabaciónil le Biblia le kéen xooknakoʼonoʼ. Lelaʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal maʼ u tuʼubultoʼon le baʼax k-xokikoʼ bey xan ka pʼáatak ichil k-puksiʼikʼal (Jos. 1:8). Kéen tsʼoʼokok k-xookeʼ maʼalob ka orarnakoʼon tu kaʼatéen tiʼ Jéeoba utiaʼal k-tsʼáaik u graciasil tiʼ yoʼolal le Bibliaoʼ bey xan utiaʼal ka u yáantoʼon k-tsʼáa ichil k-kuxtal le baʼax t-xokoʼ.

6. ¿Baʼaxten maʼalob ka k-beet preguntaʼob yéetel ka k-tsʼíibt jujunpʼéel baʼaloʼob le kéen k-xok le Bibliaoʼ? (Ilawil le fotoʼoboʼ).

⁶ ¿Baʼax uláakʼ jeʼel u yáantkoʼon le kéen k-xok le Bibliaoʼ? Letiʼe ka tuukulnakoʼon tiʼ le preguntaʼobaʼ: ¿Tiʼ máaxoʼob maases ku yúuchul tʼaan? ¿Máax táan u tʼaan? ¿Máax yéetel ku tʼaan? ¿Tuʼux yanoʼob? ¿Baʼax kʼiin ka úuch le baʼax kin xokikaʼ? Le preguntaʼobaʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal k-tuukul bey xan utiaʼal k-jóoʼsik u yutsil le baʼax k-xokikoʼ. Tsʼoʼoleʼ jeʼel xan u páajtal k-tsʼíibtik jujunpʼéel baʼaloʼobeʼ tumen leloʼ ku yáantik máak utiaʼal u  naʼatik yéetel u tʼíilil tu tuukul le baʼax ku xokikoʼ. ¿Baʼax túun jeʼel k-tsʼíibtikeʼ? Le preguntaʼob t-beetoʼ, le baʼax t-investigartoʼ, le baʼax t-kanoʼ, bix jeʼel k-tsʼáaik ichil k-kuxtaleʼ wa bix úuchik k-uʼuyikba le ka t-xokaj wa baʼax teʼ Bibliaoʼ. Wa k-beetik beyoʼ yaan k-uʼuyik bey táan u tʼankoʼon Jéeobaeʼ.

7. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-naʼatik baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ, yéetel baʼaxten? (Mateo 24:15).

⁷ Jesúseʼ tu yaʼaleʼ utiaʼal k-naʼatik baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ kʼaʼabéet u meyaj k-tuukul (xok Mateo 24:15). ¿Bix túun jeʼel k-beetkeʼ? Letiʼe ka k-il bix u bin u kʼaxkuba le baʼax k-xokikoʼ bey xan le baʼaloʼob jelaʼantak yaan ichiloʼ. Tsʼoʼoleʼ kʼaʼabéet xan k-paʼik k-pool utiaʼal k-kanik túumben baʼaloʼob. Wa k-beetik beyoʼ yaan k-ilik bix u béeytal jujunpʼéel profecíaʼob. Jeʼex túun k-ilkoʼ wa k-beetik le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ yaan u páajtal k-jóoʼsik u yutsil u xookil le Bibliaoʼ.

8. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal u meyaj k-tuukul?

⁸ Jéeobaeʼ ku yáantik le máaxoʼob meyajtik utiaʼal ka meyajnak u tuukuloʼoboʼ, le oʼolal maʼalob ka k-kʼáattiʼ ich oración ka u yáantoʼon k-beet leloʼ (Pro. 2:6). Pero maʼ chéen unaj k-orariʼ kʼaʼabéet xan k-jóoʼsik tiempo utiaʼal k-xakʼaltik le baʼax k-xokikoʼ yéetel unaj xan k-ilik baʼax yaan u yil yéetel le baʼaxoʼob k-ojloʼ. Yaan yaʼab publicaciónoʼob jeʼel u yáantkoʼoneʼ jeʼex le Áantaj utiaʼal u xakʼalxook u testigoʼob Jéeobaoʼ. Wa k-xokik le publicaciónoʼobaʼ yaan u yáantkoʼon k-naʼat baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ yéetel yaan k-ilik bix jeʼel k-tsʼáaik ichil k-kuxtaleʼ (Heb. 5:14). Utiaʼal k-naʼatik tubeel baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ kʼaʼabéet u meyajtoʼon k-tuukul kéen xooknakoʼon.

9. ¿Baʼax kaʼansajil maʼ tu chʼaʼaj en cuenta le saduceoʼoboʼ?

⁹ Kex le saduceoʼob u yojloʼob kaʼach baʼax  ku yaʼalik u yáax cinco libroiloʼob le Tsʼíiboʼob ich Hebreooʼ maʼ tu beetkoʼob u cuentail le baʼaxoʼob maas kʼaʼanaʼantak ku kaʼansikoʼ. Lelaʼ bey u yeʼesik le baʼax aʼalaʼabtiʼob tumen Jesús le ka tʼaanajoʼob yoʼolal u kaʼa kuxkíintaʼal le kimenoʼoboʼ. Jesúseʼ tu yaʼalajtiʼob: «¿Maʼ wa ta xokeʼex tu libro Moisés u tsikbalil le chan cheʼ ku tóochʼbal u kʼáakʼileʼ? Teʼeloʼ Dioseʼ tʼaanaj tiʼ u kaʼa kuxkíintaʼal le kimenoʼoboʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj tiʼ Moisés: ‹Teen u Dios Abrahán, u Dios Isaak yéetel u Dios Jacob›» (Mar. 12:18, 26). Kex le saduceoʼob u babalxoktmoʼob le tsikbaloʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ tu yeʼeseʼ maʼ táan u chʼaʼikoʼob en cuentail junpʼéel tiʼ le kaʼansajoʼob maas kʼaʼanaʼantakoʼ: le kaʼa kuxtaloʼ (Mar. 12:27; Luc. 20:38). d

10. ¿Baʼax kʼaʼabéet k-ilik le kéen k-xok le Bibliaoʼ?

¹⁰ ¿Baʼax k-kanik tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ? K-kanikeʼ le kéen k-xok le Bibliaoʼ jach kʼaʼabéet k-ilik baʼax ku kaʼansiktoʼon junpʼéel versículo wa junpʼéel tsikbalil. Kʼaʼabéet k-kanik túumben baʼaloʼob tiʼ le Bibliaoʼ, utiaʼal leloʼ unaj k-tsʼáaik k-óol k-kaxtoʼob.

11. Jeʼex u yaʼalik 2 Timoteo 3:16, 17, ¿baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-kanik túumben baʼaloʼob le kéen k-xok le Bibliaoʼ?

¹¹ ¿Bix jeʼel k-kanik túumben baʼaloʼob le kéen k-xok le Bibliaoʼ? Koʼox xakʼaltik baʼax ku yaʼalik 2 Timoteo 3:16, 17 (xoke). Teʼeloʼ ku yaʼalikeʼ «tuláakal Tsʼíib» wa le Bibliaoʼ maʼalob utiaʼal le cuatro baʼaloʼobaʼ: utiaʼal kaʼansaj, utiaʼal u yaʼalaʼal u nuʼuk tiʼ máak, utiaʼal u tojkíintaʼal u kuxtal máak bey xan utiaʼal u yúuchul tsolnuʼuk jeʼex unajeʼ. Tak tiʼ le libroʼob maʼ jach kʼaj óoltaʼanoʼob yanoʼob teʼ Bibliaoʼ jeʼel u páajtal k-kanik le baʼaloʼobaʼ. Le kéen k-xokeʼ kʼaʼabéet k-ilik baʼax ku kaʼansiktoʼon yoʼolal Jéeoba, yoʼolal baʼax u tukultmaj u beetik bey xan le principioʼob ku taaskoʼ. Utiaʼal u yaʼalaʼal u nuʼuk tiʼ máak tumen junpʼéel u tsikbalil le Bibliaoʼ, ¿baʼax unaj u beetik kéen u xoke? Kʼaʼabéet u kaxtik jeʼel baʼaxak ka u yáant u luʼs ichil u kuxtal le baʼaloʼob maʼ maʼalobtakoʼ, ka u maas jatsʼutskíint u modos bey xan utiaʼal u maas chúukpajal u yóol tiʼ Jéeoba. Tuukulnen tiʼ bix jeʼel u tojkíintik a tuukul junpʼéel tekstoeʼ wa bix jeʼel u yáantik u kʼex u tuukul juntúul máak teʼ kʼaʼaytajoʼ. ¿Baʼax jeʼel k-beetik utiaʼal u tsolnuʼuktikoʼon junpʼéel tekstoeʼ? Kʼaʼabéet k-ilik bix jeʼel u yáantkoʼon tuukul jeʼex Jéeobaeʼ. Wa k-chʼaʼik en cuenta le cuatro baʼaloʼob le kéen k-xok le Bibliaoʼ yaan k-kanik túumben baʼaloʼob.

12. ¿Baʼaxten tu kʼáataj Jesús tiʼ le fariseoʼob wa maʼ u xokmoʼob le Leyoʼ?

¹² Le fariseoʼob kaʼachoʼ maʼ yéetel u jaajil u yóoloʼob ku xokikoʼob u Tʼaan Diosiʼ. Lelaʼ  bey tu yeʼesil Jesús le ka tu kʼáatajtiʼob: «¿Maʼ wa a xokmeʼex [...] baʼax ku yaʼalik le Leyoʼ?» (Mat. 12:1-7). e Teʼ kʼiin jeʼeloʼ le fariseoʼoboʼ tu yaʼaloʼobeʼ u discípuloʼob Jesúseʼ maʼ tu beetkoʼob baʼax ku yaʼalik u leyil le sábadooʼ. Utiaʼal túun u núukiktiʼobeʼ Jesúseʼ tu usartaj kaʼapʼéel ejemploʼob yaan teʼ Bibliaoʼ bey xan junpʼéel u versículoil u libroil Oseas. Bey úuchik u yeʼesik le fariseoʼoboʼ maʼ tu naʼatkoʼob baʼaxten tsʼaʼab le leyoʼ yéetel maʼatech u chʼaʼikoʼob óotsilil tiʼ máak. Kex letiʼob suuk u xokikoʼob u Tʼaan Dioseʼ maʼ tu chaʼikoʼob u nuʼuktaʼaloʼob tumen le baʼax ku yaʼalikoʼ. ¿Baʼaxten? Tumen kaʼanal u yichoʼob le beetik le baʼax ku xokikoʼoboʼ chéen ku meyajtiʼob utiaʼal u criticarkoʼob u maasil. Yoʼolal le kʼaakʼas modos yaantiʼoboʼ maʼ tu páajtal kaʼach u naʼatkoʼob baʼax jach tu jaajil u kʼáat u yaʼal le baʼax ku xokikoʼoboʼ (Mat. 23:23; Juan 5:39, 40).

13. ¿Baʼax modosil unaj u yantaltoʼon le kéen k-xok le Bibliaoʼ, yéetel baʼaxten?

¹³ Le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ ku kaʼansiktoʼoneʼ kʼaʼabéet k-xokik le Biblia yéetel u jaajil k-óoloʼ. Maʼ unaj k-beetik jeʼex le fariseoʼoboʼ, baʼaxeʼ kʼaʼabéet k-eʼesik kabal óolal yéetel kʼaʼabéet k-chaʼik u kaʼanskoʼon Jéeoba. Santiago 1:21, ku yaʼalikeʼ kʼaʼabéet ‹k-chaʼik u pakʼik u tʼaan Dios t-puksiʼikʼal›. Wa k-beetkeʼ yaan u pʼáatal ichil k-puksiʼikʼal le baʼax ku yaʼalikoʼ. Le kéen k-xok le Bibliaoʼ kʼaʼabéet k-beetik yéetel kabal óolal yéetel maʼ unaj k-xokik chéen utiaʼal k-kaxtik le baʼaloʼob maʼ maʼalobtak ku beetik u maasiloʼ. Beyoʼ le baʼaxoʼob ken k-kan yoʼolal le yaabilaj bey xan yoʼolal le chʼaʼ óotsililoʼ yaan u pʼáatal t-puksiʼikʼal yéetel yaan k-tsʼáaik ichil k-kuxtal.

14. ¿Baʼax ken u yeʼes wa táan k-chaʼik u nuʼuktik k-kuxtal le Bibliaoʼ? (Ilawil le fotoʼoboʼ).

 ¹⁴ Le bix k-tratartik u maasiloʼ ku yeʼesik wa táan k-tsʼáaik ichil k-kuxtal baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Le fariseoʼoboʼ maʼ tu chaʼaj u nuʼuktaʼaloʼob tumen u Tʼaan Diosiʼ, le oʼolal tu juzgartoʼob tak le máakoʼob mix baʼal kʼaas u beetmoʼoboʼ (Mat. 12:7). Le oʼolal kʼaʼabéet k-kanáantik bix k-ilik u maasil yéetel bix k-tratarkoʼob. Tuukulnakoʼon tiʼ lelaʼ: ¿Suuk wa in waʼalik le baʼaloʼob maʼalobtak ku beetkoʼoboʼ wa le baʼaloʼob maʼ maʼalobtak ku beetkoʼoboʼ? Baʼax maas suuk in beetik, ¿in perdonar, in criticar wa in chʼaʼkʼuxtik u maasil? Le baʼax ken k-núukoʼ yaan u yeʼesik wa táan k-chaʼik u nuʼuktik le Biblia le baʼax k-tuklikoʼ, le baʼax k-uʼuyikoʼ yéetel le baʼax k-beetkoʼ (1 Tim. 4:12, 15; Heb. 4:12).

15. ¿Baʼax ku yuʼubik kaʼach Jesús yoʼolal u Tʼaan Dios?

¹⁵ Jesúseʼ jach u yaabiltmaj kaʼach u Tʼaan Dios. Bey u yeʼesik Salmo 40:8, teʼeloʼ ku yaʼalik: «In Dios, kin tsʼíiboltik in beetik baʼax a kʼáat, a leyeʼ tiaʼan tin puksiʼikʼaleʼ». Úuchik u yaabiltik u Tʼaan Dioseʼ le áant utiaʼal u kiʼimaktal u yóol yéetel utiaʼal u chúukpajal u yóol. Utiaʼal k-beetik jeʼex Jesúseʼ kʼaʼabéet xan k-xokik le Bibliaoʼ yéetel k-yaabiltik baʼax ku yaʼalik (Sal. 1:1-3).

16. ¿Baʼax kʼaʼabéet a beetik utiaʼal a jóoʼsik u yutsil u xookil le Bibliaoʼ? (Ilawil le cuadro « Le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Jesúsoʼ ku yáantkoʼon k-naʼat le baʼax k-xokikoʼ»).

¹⁶ Le baʼaxoʼob tu yaʼalaj yéetel tu beetaj Jesúsoʼ ku yáantkoʼon utiaʼal ka k-maas maʼalobkíint bix k-xokik le Bibliaoʼ yéetel ka k-xakʼalt baʼax ku yaʼalik. Utiaʼal k-naʼatik le baʼax k-xokikoʼ kʼaʼabéet k-orar tiʼ Jéeoba, k-xook tranquilo, k-beetik preguntaʼob yéetel k-tsʼíibtik jujunpʼéel baʼaloʼob kʼaʼanaʼantak. Utiaʼal ka meyajnak k-tuukul kéen k-xok le Bibliaoʼ maʼ unaj k-jáajan xookiʼ yéetel kʼaʼabéet k-investigar teʼ publicaciónoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ utiaʼal k-kʼaj óoltik tubeel le Bibliaoʼ kʼaʼabéet k-kanik túumben baʼaloʼob tak tiʼ le libroʼob maʼ jach kʼaj óoltaʼanoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ utiaʼal u nuʼuktik k-kuxtaleʼ kʼaʼabéet k-xokik yéetel kabal óolal. Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ kʼaʼabéet k-beetik tuláakal le baʼaloʼobaʼ utiaʼal k-jóoʼsik u yutsil u xookil le Bibliaoʼ yéetel utiaʼal k-maas natsʼikba tu yiknal Jéeoba (Sal. 119:17, 18; Sant. 4:8).