Kʼáatchiʼob ku beetaʼal
¿Baʼaxten u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ yaan kʼiineʼ kʼolis u dibujartikoʼob apóstol Pablo?
U jaajileʼ mix máak jach u yojel bix kaʼach apóstol Pablo. Le bix u dibujartaʼal teʼ publicacionoʼob k-beetkoʼ maʼ jóoʼsaʼan tiʼ le úuchben baʼaloʼob u kaxtmaj le arqueologoʼoboʼ, baʼaxeʼ chéen ku dibujartaʼal jeʼex u tuklaʼaloʼ.
Chéen baʼaleʼ yaan baʼaxoʼob eʼesik bix wal kaʼach Pabloeʼ. Le libro Hechos de Pablo y Tecla tsʼíibtaʼab kex tu añoil 150, tu yaʼalaj: «[Pabloeʼ] juntúul máak kabal u baakel, kʼolis, meekel u yook, muʼukʼaʼan, nuupul u cejas yéetel nojoch u niʼ». U Pʼíich Tulumil Kanan, 1 tiʼ marzo tiʼ 1902, tu yaʼaleʼ maʼ xaaneʼ letiʼe baʼax maas yaʼab máakoʼob creertik yoʼolal Pablooʼ.
Junpʼéel diccionarioeʼ ku yaʼalikeʼ jeʼel u páajtal u creertaʼal baʼaxoʼob ku yaʼalik le libro Hechos de Pablo y Teclaoʼ (The Oxford Dictionary of the Christian Church [jóoʼsaʼab 1997]). Teʼ yáax sigloʼoboʼ jach ku creertaʼal baʼax ku yaʼalik le librooʼ, le oʼolal tak bejlaʼeʼ yaan 80 u pʼéelel u copiasil ich griego, tsʼoʼoleʼ suʼut ichil uláakʼ idiomaʼob. Jeʼex túun k-ilkoʼ le bix k-dibujartik Pablooʼ chíikaʼan tiʼ le bix u tsoʼolol teʼ úuchben libroʼoboʼ.
Chéen baʼaleʼ yaan baʼaxoʼob maas kʼaʼanaʼantak unaj k-ojéeltik yoʼolal Pablo, maʼ chéen bix u wíinklil yéetel bix u yichiʼ. Le ka tu beetaj u apostoliloʼ yaan máaxoʼobeʼ tu yaʼaloʼob: «Le bix u yilaʼaloʼ maʼ tu beetik u jaʼakʼal k-óol yéetel mix máak ku taaktal u yuʼubik le baʼax ku yaʼalikoʼ» (2 Cor. 10:10). Baʼaleʼ maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ tu chíikbesuba Jesús tiʼ, le oʼolal tu beetuba cristianoil. Tsʼoʼoleʼ jeʼel u páajtal k-kʼaʼajsik bukaʼaj baʼaloʼob tu beetaj le ka yéeyaʼab «utiaʼal ka u bis [u] kʼaabaʼ» Jesús «teʼ táanxel luʼumiloʼoboʼ» (Bax. 9:3-5, 15; 22:6-8). Unaj xan k-tuklik bukaʼaj utsil ku taasik k-xokik u libroiloʼob le Biblia tu tsʼíibtaj yéetel u nuʼuktaj Diosoʼ.
Pabloeʼ mix juntéen tu tsolaj bix u wíinklil wa bix u táan u yich, mix tu nojbaʼalkúunsuba yoʼolal baʼax tu beetaj le maʼ u kʼam u kaʼansaj Cristoiʼ (Bax. 26:4, 5; Fili. 3:4-6). Tu yaʼalaj: «Teen u maas chichnil [...] le apostoloʼoboʼ» (1 Cor. 15:9). Ka máan kʼiineʼ tu yaʼalaj xan: «Kex teen u maas chichnil [...] le máaxoʼob kiliʼichoʼoboʼ, tiʼ teen tsʼaʼab u nojoch utsil in tsikbaltik tiʼ le j-táanxel luʼumiloʼob le maʼalob péektsil yaan yil yéetel le baʼaloʼob maʼ tu páajtal u láaj ojéeltaʼal tiʼ Cristooʼ» (Efe. 3:8). U jaajileʼ le baʼax tu tsikbaltoʼ maas kʼaʼanaʼan tiʼ bix u wíinklil wa bix u táan u yich.