Tiʼ junpʼéel viaje beetaʼab tumen junpʼéel escuelaeʼ, u jaats paalaloʼobeʼ taʼak u pooloʼob tumen tu obligartoʼob juntúul u yéet xookoʼob utiaʼal ka yanak baʼal u yil tu yéeteloʼob. Le táankelmoʼob beet lelaʼ tiʼ ku xookoʼob kaʼach tiʼ junpʼéel escuela jach kʼaj óolaʼan yéetel tiʼ yaan tu luʼumil Canadaeʼ. Ka tsʼoʼok u yúuchul lelaʼ, teʼ periódico Ottawa Citizenoʼ, Leonard Sterneʼ tu yaʼalaj: «U yojéeltik le táankelmoʼob yaʼab baʼaloʼob, u kaʼantal u xookoʼob yéetel u yantal taakʼin tiʼobeʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa maʼ ken u beetoʼob baʼaloʼob kʼaastakiʼ».

Sterneʼ ku seguer u yaʼalik: «Ku páaʼtaʼaleʼ letiʼe taatatsiloʼob ka u kaʼans tiʼ u paalaloʼob baʼax uts yéetel baʼax kʼaasoʼ. Chéen baʼaleʼ le taatatsiloʼoboʼ maas u tsʼaatáantmoʼob ka u jóoʼs maʼalob calificación u paalaloʼob bey xan ka yanaktiʼob junpʼéel meyaj jach maʼalob u boʼolil».

U jaajileʼ kʼaʼanaʼan ka xooknak máak, chéen baʼaleʼ kex jeʼel bukaʼaj maʼalobil le kaʼansaj ku tsʼaʼabal teʼ escuelaʼoboʼ, lelaʼ maʼ tu yáantik máak u controlart le baʼaloʼob maʼ maʼalobtak ku tsʼíiboltikoʼ. ¿Baʼax túun jeʼel u yáantik máak u beet baʼax maʼalobeʼ?

Le Bibliaoʼ bey jeʼex junpʼéel néeneʼ. Kéen k-xokeʼ ku béeytal k-ilik bey baʼaxoʼob unaj k-maʼalobkíintik ichil k-kuxtaleʼ (Santiago 1:23-25). Tsʼoʼoleʼ ku yáantkoʼon xan k-kʼex bix k-modos yéetel ku kaʼansiktoʼon k-eʼes jatsʼuts modos jeʼex utsil, paciencia, u kanik u controlartuba máak bey xan yaabilaj. Le modos beyaʼ ku yáantaj utiaʼal ka u bisuba maʼalob máak yéetel u maasil. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Le yaabilajoʼ jach tu jaajil ku muchʼik máak» (Colosenses 3:14). ¿Baʼaxten jach unaj u yeʼesaʼal yaabilaj? Ilawil baʼax ku yaʼalik le Biblia tu yoʼolal le jatsʼuts modosaʼ.

• «Le máax yaan u yaabilajeʼ yaan u paciencia yéetel ku yeʼesik u yutsil. Le máax yaan u yaabilajeʼ maʼ tu yaatal u yóol yoʼolal baʼax yaan tiʼ u maasil, maʼ tu nojbaʼalkúuntkuba, maʼ tu kaʼantal u yich, maʼ tu beetik baʼaloʼob suʼtsiltak, maʼ tu kaxtik chéen u yutsil, maʼ tu séeb kʼuuxil, maʼ tu kʼaʼajsik le baʼax kʼaas ku beetaʼaltiʼoʼ, maʼ tu kiʼimaktal u yóol yéetel le baʼaloʼob kʼaastakoʼ, baʼaxeʼ ku kiʼimaktal u yóol yéetel le jaajoʼ. Tuláakal baʼal ku muʼyajtik, [...] tuláakal baʼal ku chúukpajal u yóol u muʼyajte. Le yaabilajoʼ mix bikʼin kun xuʼulul» (1 Corintios 13:4-8).

• «Máax yaan u yaabilajeʼ maʼ tu beetik kʼaas tiʼ mix máak» (Romanos 13:10).

• «Junpʼéel baʼal jach unaj a beetkeʼexeʼ a jach yaabiltikabaʼex ta baatsileʼex, tumen le máax yaan u yaabilajoʼ mantatsʼ ku perdonartik u maasil» (1 Pedro 4:8).

Kéen yanakoʼon yéetel k-láakʼtsiloʼob u yaabiltmoʼoneʼ, ¿máasaʼ ku kiʼimaktal k-óol? Tumen k-ojel letiʼobeʼ u kʼáatoʼob ka xiʼiktoʼon utsil yéetel mix tu tuukuloʼob ku máan u beetkoʼobtoʼon loob.

Le yaabilajoʼ ku péeksikoʼon k-beet jujunpʼéel baʼaloʼob utiaʼal k-kʼexik le bix k-kuxtaloʼ. Koʼox aʼalikeʼ juntúul máak ku kʼaabaʼtik Georgeeʼ jach taak u yilik u  yáabil táant u síijileʼ. Chéen baʼaleʼ Georgeeʼ jach yaʼab u tsʼuʼutsʼik chamal, le oʼolal u jaʼaneʼ maʼ u kʼáat ka u tsʼuʼutsʼ chamal naatsʼ tiʼ le chaambaloʼ. ¿Baʼax túun anchaj u beetik George? Kex tsʼoʼok cincuenta años táan u tsʼuʼutsʼik chamaleʼ, letiʼeʼ anchaj u pʼatik utiaʼal ka páajchajak u yantal naatsʼ tiʼ u yáabil. ¿Máasaʼ le yaabilajoʼ jeʼel u péeksik máak u kʼex u kuxtaleʼ?

Desde tu chichnil máak ku kaʼansaʼal u yeʼes yaabilaj. Letiʼe taatatsiloʼob maases unaj u kaʼansik tiʼ u paalal u yeʼesoʼob le jatsʼuts modosaʼ. Letiʼobeʼ ku tséentik u paalaloʼob, ku kanáantkoʼob yéetel ku yáantkoʼob wa ku yúuchul loob tiʼob bey xan wa ku kʼojaʼantaloʼob. Tsʼoʼoleʼ juntúul taatatsil yaan u yaabilajeʼ ku yilik u tsikbal yéetel u paalal bey xan ku kaʼansiktiʼob u kʼaj óoltoʼob baʼax uts yéetel baʼax kʼaas. Tsʼoʼoleʼ ku yilik xan u tsʼáaik junpʼéel maʼalob ejemplo tiʼob.

U jaajileʼ maʼ tuláakal le taatatsiloʼob ku tsʼáaik u yóol u kaʼans maʼalob u paalaloʼoboʼ. ¿U kʼáat wa túun u yaʼaleʼ maʼ tu páajtal u kʼexik u modos le paalaloʼoboʼ? Maʼatech. Kex yaʼab táankelmoʼob líikʼoʼob ichil junpʼéel familia tuʼux maʼ kaʼansaʼaboʼob tubeeleʼ, tsʼoʼok u kʼexik u kuxtaloʼob yéetel tsʼoʼok u kanik u yeʼesoʼob jatsʼuts modos. Tak le máaxoʼob jach kʼaas le bix u kuxtaloʼob kaʼachoʼ tsʼoʼok tak u kʼexik u kuxtaloʼob, lelaʼ bey u yeʼesaʼal teʼ xook ku segueroʼ.