1, 2. 1) Jeʼex le chan paal maʼ taak u beetik le baʼax ku yaʼalaʼaltiʼoʼ, ¿baʼax jeʼel xan u yúuchul toʼoneʼ? 2) ¿Baʼax kʼáatchiʼiloʼob ken k-il u núukil?

 ¿TSʼOʼOK wa a wilik baʼax ku beetik utúul chan paal wa maʼ u kʼáat u beet baʼax ku yaʼalaʼaltiʼiʼ? ¿Máasaʼ yaan horaeʼ ku jonkíintik yich? Letiʼeʼ u yojel kʼaʼabéet u yuʼubik u tʼaan u taata, baʼaleʼ maʼ taak u beetkiʼ. Le baʼax ku yúuchul tiʼ le chan paalaʼ, tak tiʼ toʼon jeʼel u yúuchleʼ.

² Yaan horaeʼ jeʼel u talamtal tiʼ máak u beetik le baʼax ku yaʼalik le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ. Wa yaan kʼiin tsʼoʼok u yúuchultech beyaʼ, maʼ a chiʼichnaktal tumen maʼ chéen tiʼ teech tsʼoʼok u yúuchliʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ unaj k-uʼuyik u tʼaan le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ, kex bejlaʼa óoliʼ mix máak beetikeʼ (Proverbios 24:21). Tsʼoleʼ ku yaʼalikeʼ unaj k-beetik wa k-kʼáat pʼáatal mantatsʼ tiʼ u yaabilaj Dios. Baʼaleʼ ¿baʼaxten ku talamtaltoʼon k-beetik lelaʼ? ¿Baʼaxten ku kʼáatiktoʼon Jéeoba ka k-beete? ¿Baʼax ken u yáantoʼon k-uʼuy u tʼaan le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ yéetel bix jeʼel beetikeʼ? Koʼox ilik u núukil le kʼáatchiʼobaʼ.

3, 4. ¿Bix úuchik u káajal u yantal le kʼebanoʼ, yéetel baʼaxten ku talamtaltoʼon k-uʼuyik u tʼaan le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ?

³ Yaan kaʼapʼéel baʼax jeʼel u beetik u talamtaltoʼon k-uʼuyik u tʼaan le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ: yáaxeʼ tumen kʼeban wíinikoʼon yéetel u kaʼapʼéeleʼ, tumen le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ kʼeban wíinikoʼob xan. Le kʼebanoʼ káaj teʼ tu jardinil Edén, le ka tu náachkuntuba Adán yéetel Eva tiʼ Diosoʼ.  Jeʼex túun k-ilkaʼ le kʼebanoʼ káaj le ka tu tsʼáajuba le yáax wíinikoʼob tu contra Jéeobaoʼ. Le oʼolal tak bejlaʼeʼ yaan horaeʼ maʼ k-kʼáat beet baʼax ku yaʼalaʼaltoʼoniʼ (Génesis 2:15-17; 3:1-7; Salmo 51:5; Romailoʼob 5:12).

⁴ Tumen kʼeban wíinikoʼoneʼ maas séeb jeʼel k-taasikba nojbaʼalileʼ ke ka k-eʼes kabal óolal. Kex úuch káajak k-meyajtik Jéeobaeʼ jeʼel u yúuchultoʼon lelaʼ yéetel jeʼel u pʼáatal maʼ k-kʼáat k-uʼuy tʼaaneʼ. Bey úuchik tiʼ Coré, utúul Israelita kuxlaj úuchi. Letiʼeʼ yaʼab utéenel tu yilaj bix úuchik u yáantaʼaloʼob tumen Jéeoba. Baʼaleʼ tumen tu tsʼíiboltaj u yantal maas autoridad tiʼeʼ, tu beetaj u tsʼáaikuba le kaaj tu contra Moisés, utúul máak jach kabal u yóoloʼ (Números 12:3; 16:1-3). Bey xan úuchik tiʼ le rey Uzíasoʼ, letiʼeʼ tumen jach ku taaskuba nojbaʼalileʼ ook teʼ templo utiaʼal u tóokik incienso tiʼ Jéeoba, kex u yojel chéen le sacerdoteʼob unaj u beetkoʼoboʼ (2 Crónicas 26:16-21). Coré yéetel Uzíaseʼ bintiʼob kʼaasil úuchik u nojbaʼalkúunskubaʼob. Le baʼax úuchtiʼoboʼ, ku kaʼansiktoʼoneʼ utiaʼal maʼ u talamtaltoʼon k-uʼuyik u tʼaan le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ maʼ unaj k-taasikba nojbaʼaliliʼ.

5. Úuchjeakil tak bejlaʼeʼ, ¿baʼax tsʼoʼok u beetik le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ?

⁵ Le baʼax ku beetik le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ tsʼoʼok u beetik maʼ u yuʼubal u tʼaanoʼob. Yaʼab tiʼ letiʼobeʼ tsʼoʼok u beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastak yéetel tsʼoʼok u beetkoʼob u muʼyaj wíinik. Tak úuchileʼ, yaan tiʼ le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ tu beetoʼob baʼaloʼob maʼ maʼalobtakiʼ (Eclesiastés 8:9). Koʼox tʼaan tiʼ Saúl. Le ka yéeyaʼab tumen Jéeoba utiaʼal u beetik u reyileʼ, letiʼeʼ jach uts yéetel kabal u yóol. Baʼaleʼ ka tsʼoʼokeʼ tu taasuba nojbaʼalil yéetel kʼuch u pʼekt David ka joʼopʼ tak u chʼaʼapachtik (1 Samuel 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11). Ka máan kʼiineʼ, Davideʼ beetaʼab reyil tu kaajil Israel. Kex letiʼ utúul utsul rey kaʼacheʼ, tu beetaj xan baʼax maʼ maʼalobiʼ tumen tu chʼaʼaj u yatan Urías le hititaoʼ, tsʼoʼoleʼ tu túuxtaj tu táan upʼéel baʼateʼel utiaʼal ka kíimsaʼak (2 Samuel 11:1-17). Jeʼex k-ilkoʼ, le kʼebanoʼ jeʼel u péeksik le máaxoʼob  tsʼaʼantiʼob autoridad utiaʼal ka u beetoʼob baʼax maʼ maʼaloboʼ, lelaʼ maas ku beetkoʼob wa maʼatech u yeʼeskoʼob tsiikil tiʼ Jéeoba. Ka tʼaanaj tiʼ bix úuchik u beetik le papaʼob u castigartaʼal le máaxoʼob ku tsʼáaikubaʼob tu contraʼoboʼ, utúul historiadoreʼ tu yaʼalaj: «Máax yaan autoridad tiʼeʼ jeʼel u beetik baʼaloʼob kʼaastakeʼ, baʼaleʼ le máax maas yaʼab autoridad yaan tiʼeʼ maas yaʼab baʼaloʼob kʼaastak ku beetik». Tu yoʼolal le baʼaloʼob kʼaastak ku beetik le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ, maʼ xaaneʼ k-tuklik: «¿Baʼaxten túun unaj u yuʼubaʼal u tʼaanoʼob?».

6, 7. 1) Tsol baʼaxten unaj k-uʼuyik u tʼaan Jéeoba. 2) ¿Tak tiʼ baʼax unaj k-beetik baʼax ku yaʼaliktoʼon Jéeoba, yéetel máax beet beyoʼ?

⁶ Yaan óoxpʼéel baʼax oʼolal unaj k-uʼuyik u tʼaan le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ: yáaxeʼ tumen k-yaabilmaj Jéeoba, u kaʼapʼéeleʼ tumen k-yaabilmaj k-éet wíiniki, yéetel u yóoxpʼéeleʼ tumen k-yaabilmakba. Koʼox tʼaan tiʼ le yáaxoʼ. Tumen k-yaabilmaj Jéeobaeʼ k-kʼáat beet mantatsʼ baʼax ku yaʼalik utiaʼal k-kiʼimakkúuntik u yóol (Proverbios 27:11; Marcos 12:29, 30). Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ desde tu jardinil Edeneʼ Satanaseʼ tu tsʼáaj naʼatbil maʼ Jéeoba unaj u gobernariʼ. Tsʼoʼok k-ilik xaneʼ, kex yaʼab máakoʼob tsʼoʼok u tsʼáaikubaʼob tu contra u gobierno Dioseʼ, toʼoneʼ maʼ bey k-beetkiʼ. Le oʼolaleʼ, ken k-xok tekstoʼob teʼ Biblia ku tʼaanoʼob tiʼ u nojbeʼenkúuntaʼal Jéeoba jeʼex Apocalipsis 4:11, jach ku kiʼimaktal k-óol. Toʼoneʼ k-creertik chéen tiʼ Jéeoba yaan u derechoi u gobernar, le oʼolaleʼ yéetel kiʼimak óolal k-beetik baʼax ku yaʼalik.

⁷ Baʼaleʼ yaan uláakʼ baʼax táakaʼan ichil k-uʼuyik u tʼaan Jéeoba. Toʼoneʼ k-beetik baʼax ku kʼáatiktoʼon tumen k-yaabilmaj. Baʼaleʼ, jeʼex le chan paal tiʼ máax tsʼoʼok tʼaaneʼ, yaan kʼiineʼ kex maʼ taak k-beetik baʼax ku yaʼaliktoʼon le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ, unaj k-ilik tsʼoʼokbesik tumen Jéeoba aʼaliktoʼon. Kʼaʼajaktoʼoneʼ Jesuseʼ bey tu beetiloʼ, kex anchaj talamiloʼob tiʼeʼ mantatsʼ tu beetaj baʼax ku yaʼalik u Taata, letiʼeʼ  tu yaʼalaj tiʼ Jéeoba: «Maʼ u beetaʼal le baʼax in kʼáat teneʼ, baʼaleʼ le baʼax a kʼáat techeʼ» (Lucas 22:42).

8. 1) Teʼ kʼiinoʼobaʼ, ¿bix k-tsʼáaikba yáanal u autoridad Jéeoba, yéetel baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax tu beetaj le israelitaʼoboʼ? 2) ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-beet le baʼax ku yaʼalaʼaltoʼonoʼ? (Ilawil le cuadro « Chʼaʼanuʼukt le tsolxikinoʼ éejemt u yaʼalaʼal tiʼ teech u nuʼukul».)

⁸ Teʼ kʼiinoʼobaʼ Jéeobaeʼ maʼatech u tʼaan yéetel le máaxoʼob meyajtikoʼ. Baʼaleʼ u tsʼaamajtoʼon le Bibliaoʼ yéetel yaan xan máaxoʼob u tsʼaamaj utiaʼal nuʼuktikoʼon. Le oʼolaleʼ ken k-beet baʼax ku yaʼalikoʼobeʼ táan k-tsʼáaikba yáanal u autoridad. Wa maʼ k-beetik baʼax ku yaʼalikoʼobeʼ u jaajileʼ táan k-bin tu contra baʼax ku yaʼalik Jéeoba. Lelaʼ bey úuchik u beetik le israelitaʼoboʼ, letiʼobeʼ káaj u tʼaanoʼob tu contra Moisés, baʼaleʼ Jéeobaeʼ tu yilaj bey tu contra ku tʼaanoʼob kaʼacheʼ (Números 14:26, 27).

9. ¿Baʼaxten k-uʼuyik u tʼaan le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ upʼéel bix k-eʼesik yaabilmaj k-éet wíinikil? Tsol yéetel u kettʼaanil le soldadooʼ.

⁹ U kaʼapʼéel baʼax oʼolal unaj k-uʼuyik u tʼaan le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ, tumen k-yaabilmaj k-éet wíinikil. Utiaʼal k-naʼatikeʼ koʼox ketik beyaʼ, tukulteʼ techeʼ utúul soldadoech, wa teech yéetel uláakʼ soldadoʼob a kʼáat a beeteʼex maʼalob le meyaj tsʼaʼanteʼex yéetel a kanáantik a kuxtaleʼexoʼ unaj a beetkeʼex baʼax ku yaʼalik le máaxoʼob nuʼuktikeʼexoʼ. Wa utúul tiʼ teʼex maʼ tu beetkeʼ jeʼel tak u peʼertik u kuxtal u maasil soldadoʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ ken k-uʼuy u yúuchul tʼaan tiʼ soldadoʼobeʼ ku taal t-tuukul bix u beetkoʼob u muʼyaj máak ken úuchuk upʼéel baʼateʼel. Baʼaleʼ u soldadoʼob Jéeobaeʼ mantatsʼ ku beetkoʼob baʼax maʼalob. Le Bibliaoʼ yaʼab utéenel ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ yaan u soldadoʼob (Salmo 84:12). Yéetel ku yaʼalikeʼ tuláakal le máaxoʼob meyajtikoʼ beyoʼob junmúuchʼ soldadoʼobeʼ (Salmo 68:11; Ezequiel 37:1-10). Jéeobaeʼ u tsʼaamaj xan máaxoʼob utiaʼal nuʼuktik u soldadoʼob. Le oʼolaleʼ wa maʼ k-chaʼik u nuʼuktikoʼon le máaxoʼob u tsʼaamaj Jéeobaoʼ jeʼel k-beetik u yantal talamiloʼob tiʼ uláakʼ máaxoʼob meyajtik Diosoʼ. Bey túunoʼ, wa utúul sukuʼun ku pʼáatal maʼ taak u  beetik le baʼax ku yaʼalik le ancianoʼoboʼ jeʼel u beetik u xuʼulul u yantal kiʼimak óolal ichil le múuchʼuliloʼ (1 Corintoiloʼob 12:14, 25, 26). Ken pʼáatak xan maʼatech u yuʼubik tʼaan utúul paaleʼ tuláakal le familia ku muʼyajoʼ. Jeʼex k-ilkoʼ, k-eʼesik tsiikil yéetel k-beetik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼoneʼ upʼéel bix k-eʼesik yaabilaj tiʼ k-éet wíiniki.

10, 11. K-ojéeltik baʼaxten ku yaʼaliktoʼon Jéeoba ka k-beet wa baʼaxeʼ, ¿bix u yáantkoʼon k-uʼuy u tʼaan le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ? Tsole.

¹⁰ U yóoxpʼéel baʼaxten unaj k-uʼuyik u tʼaan le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ tumen wa k-beetikeʼ jeʼel u bintoʼon utsileʼ. Cada ken u yaʼaltoʼon Jéeoba ka k-beet wa baʼaxeʼ ku yaʼalik xan baʼax utsiloʼob ken k-kʼame. Jeʼex ken u yaʼal ka k-uʼuy u tʼaan k-taataʼobeʼ, ¿baʼax utsiloʼob ku yaʼalik kun antaltoʼon wa k-beetik? Ku yaʼalikeʼ, yaan u yantaltoʼon kuxtal minaʼan u xuul yéetel kiʼimak óolal (Deuteronomio 5:16; Efesoiloʼob 6:2, 3). ¿Baʼax utsiloʼob ku yaʼalik jeʼel u yantaltoʼon wa  k-beetik baʼax ku yaʼalik le ancianoʼoboʼ? Ku yaʼalikeʼ maʼ ken k-bin tu contra le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ (Hebreob 13:7, 17). ¿Kux túun wa k-beetik le baʼax ku kʼáatik le gobiernooʼ? Ku yaʼalikeʼ yaan u yáantkoʼonoʼob utiaʼal maʼ u yúuchultoʼon loob (Romailoʼob 13:4).

¹¹ K-ojéeltik baʼaxten ku yaʼalik Jéeoba ka k-beet wa baʼaxeʼ ku yáantkoʼon utiaʼal maʼ u talamtal k-uʼuyik u tʼaan le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ. Koʼox ilik óoxpʼéel tuʼux unaj k-uʼuyik u tʼaan le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ.

12. ¿Baʼax meyaj tsʼaʼan u beet le íichamtsiloʼ, yéetel bix unaj u beetik?

¹² Jéeoba beet u yantal le familiaoʼ, tsʼoʼoleʼ tumen utúul Dios jach maʼalob u beetik tuláakal baʼaleʼ, u yaʼalmaj bix unaj u nuʼuktaʼal (1 Corintoiloʼob 14:33). Letiʼeʼ u yaʼalmeʼ letiʼe íichamtsil unaj u nuʼuktajoʼ. Baʼaleʼ unaj xan u chaʼik u nuʼuktaʼal tumen Cristo, u Poolil le múuchʼuliloʼ. ¿Bix jeʼel u beetkeʼ? Letiʼe ken u nuʼukt u familia jeʼex úuchik u nuʼuktik Jesús le múuchʼuliloʼ (Efesoiloʼob 5:23). Utúul maʼalob íichamtsileʼ ku yilik u beetik tuláakal le meyaj kʼaʼabéet ichil u familia, jeʼex ku páaʼtaʼal ka u beet utúul xiibeʼ. Maʼatech u píitmáan tiʼ le autoridad tsʼaʼantiʼoʼ, baʼaxeʼ uts yéetel jach ku yeʼesik u yaabilmaj u yatan yéetel u paalal. Ku kʼaʼajal xan tiʼeʼ u autoridad Jéeobaeʼ maas nojoch ke le tsʼaʼantiʼoʼ.

13. ¿Bix unaj u yilik le atantsil le autoridad tsʼaʼantiʼ tumen Jéeobaoʼ?

 ¹³ Le atantsil xanoʼ unaj u yáantik u yíicham. Tiʼ letiʼeʼ tsʼaʼan xan autoridad, tumen le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ unaj u tsʼoʼokbesaʼal le baʼaxoʼob ku yaʼalik utúul maamatsiloʼ (Proverbios 1:8). Baʼaleʼ le atantsil ku meyajtik Jéeobaoʼ, u yojleʼ le autoridad tsʼaʼan tiʼ u yíichamoʼ maas nojoch ke le tsʼaʼan tiʼ letiʼoʼ, le oʼolaleʼ mantatsʼ ku yilik u yáantik u yíicham u beet maʼalob le meyaj tsʼaʼantiʼoʼ. Maʼatech u mixbaʼalkúuntik yéetel maʼatech u yilik u mandar tu yotoch. Wa yaan baʼax maʼ utstutʼaaneʼ ku yaʼalik tiʼ u yíicham yéetel yaabilaj, tsʼoʼoleʼ maʼatech u beetik mix baʼal ku bin tu contra le baʼax tsʼoʼok u chʼaʼatuklik u yíichamoʼ. Baʼaleʼ ¿kux túun wa le íichamtsil maʼatech u meyajtik Jéeobaoʼ? Maʼ xaaneʼ yaan u yantal talamiloʼob tiʼ, baʼaleʼ wa ku yilik u yeʼesik tsiikil mantatsʼeʼ maʼ xaaneʼ u yíichameʼ jeʼel u chʼaʼatuklik u meyajtik xan Jéeobaeʼ (1 Pedro 3:1).

14. Le paalaloʼoboʼ, ¿bix jeʼel u beetkoʼob u kiʼimaktal u yóol u taataʼob bey xan Jéeobaeʼ?

¹⁴ Le ken u yuʼub tʼaan le paalaloʼ ku yeʼesikoʼob u yaabiltmaj u taataʼob yéetel ku kiʼimakkúunsik u yóoloʼob (Proverbios  10:1). Baʼaleʼ máax maas ku kiʼimakkúuntkoʼob u yóoleʼ, Jéeoba. Wa xan le paal kajaʼan chéen yéetel utúul tiʼ u taataʼoboʼ, utiaʼal u maas áantikeʼ, kʼaʼabéet u yilik u beetik baʼax ku yaʼalaʼaltiʼ. Le familiaʼob ku beetkoʼob baʼax utstutʼaan Diosoʼ ku yantaltiʼob jeetsʼelil yéetel kiʼimak óolal. Tsʼoʼoleʼ, ku yeʼeskoʼob tsiikil tiʼ Jéeoba, le máax beet u yantal le familiaoʼ (Efesoiloʼob 3:14, 15).

15. 1) ¿Bix jeʼel k-eʼesik k-uʼuyik u tʼaan Jéeoba teʼ múuchʼuliloʼ? 2) ¿Baʼax tekstoʼob jeʼel u yáantkoʼon k-uʼuy u tʼaan le máaxoʼob nuʼuktik le múuchʼuliloʼ? (Ilawil le cuadro « Unaj k-uʼuyik u tʼaan le máaxoʼob nuʼuktik le múuchʼuliloʼ».)

¹⁵ Jéeobaeʼ u tsʼaamaj autoridad tiʼ u Hijo utiaʼal ka u nuʼukt le múuchʼuliloʼoboʼ (Colosailoʼob 1:13). Jesuseʼ u kʼubentmaj tiʼ le «palitsil chúukpajaʼan u yóol yéetel yaan u naʼat» ka u tsʼáa le nuʼuktaj kʼaʼabéet tiʼ u kaajal Diosoʼ (Mateo 24:45-47). Yaan xan u múuchʼ sukuʼunoʼob, ku kʼaabaʼtaʼaloʼob Cuerpo Gobernante, letiʼobeʼ ku tʼaanoʼob tu yoʼolal le «palitsiloʼ». Jeʼex teʼ yáax siglooʼ, le Cuerpo Gobernanteoʼ ku tsʼáaik tsolnuʼukoʼob tiʼ le ancianoʼob yanoʼob teʼ múuchʼuliloʼoboʼ. Yaan horaeʼ ku beetikoʼob ken u túuxtoʼob cartaʼob wa ken xiʼik le superintendenteʼob u xíimbaltoʼob le múuchʼuliloʼ. Le oʼolaleʼ, le ken k-beet le baʼax ku yaʼalik le ancianoʼoboʼ táan k-beetik baʼax ku yaʼalik Jéeoba (Hebreob 13:17).

16. ¿Baʼaxten ku yaʼalik le Biblia letiʼe kiliʼich muukʼ yéeyik le ancianoʼoboʼ?

¹⁶ Maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ le ancianoʼob yéetel le siervo ministerialoʼoboʼ láayliʼ xan kʼeban wíinikoʼobeʼ, le oʼolaleʼ yaan kʼiineʼ jeʼel u beetkoʼob baʼax maʼ jach tubeeleʼ. Kex beyoʼ, letiʼobeʼ «siibaloʼob» ku tsʼáaik Jéeoba utiaʼal u muʼukʼaʼankúuntik u fe le máaxoʼob yanoʼob teʼ múuchʼuliloʼ (Efesoiloʼob 4:8). Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ letiʼe kiliʼich muukʼ yéeyikoʼob utiaʼal ka u beet u ancianoiloʼoboʼ (Beetaʼanoʼob 20:28). ¿Baʼaxten ku yaʼalik letiʼe kiliʼich muukʼ yéeykoʼoboʼ? Yáaxeʼ, tumen táanil tiʼ u yaʼalaʼal tiʼ utúul sukuʼun wa jeʼel u páajtal u beetik u ancianoileʼ, ku yilaʼal wa ku beetik le baʼax ku yaʼalik le Biblia, le  libro tsʼíibtaʼab yéetel u kiliʼich muukʼ Diosoʼ (1 Timoteo 3:1-7, 12; Tito 1:5-9). Tsʼoʼoleʼ ken ilaʼak wa jeʼel u páajtal u beetik u ancianoi utúul sukuʼuneʼ ku kʼáataʼal tiʼ Jéeoba u yáantaj bey xan u kiliʼich muukʼ.

17. ¿Baʼaxten ku pixik u pool le kiikoʼob ken u beetoʼob wa baʼax meyajil ichil le múuchʼuliloʼ?

¹⁷ Teʼ múuchʼuliloʼ le ancianoʼob yéetel le siervo ministerialoʼoboʼ ku beetkoʼob jejeláas meyajoʼob, jeʼex u nuʼuktikoʼob le muchʼtáambal utiaʼal u yúuchul kʼaʼaytajoʼ. ¿Kux túun wa minaʼan mix utúul anciano wa siervo ministerial? Wa minaʼaneʼ jeʼel u páajtal u beetik utúul sukuʼun okjaʼanajaʼaneʼ. Baʼaleʼ ¿kux túun wa minaʼan xan mix utúul sukuʼun utiaʼal u beetik le meyajaʼ? Wa minaʼaneʼ, jeʼel u páajtal u beetik utúul kiik noʼojaʼaneʼ. Baʼaleʼ, wa utúul kiik kun beetik le meyajaʼ kʼaʼabéet u pixik u pool (1 Corintoiloʼob 11:3-10). a Le baʼax ku kʼáataʼal tiʼ le kiikoʼob ka u beetoʼoboʼ maʼatech u mixbaʼalkuntikoʼob, baʼaxeʼ ken u beetoʼobeʼ ku yeʼeskoʼob tsiikil tiʼ le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridad tumen Jéeoba ichil le familiaoʼ yéetel ichil le múuchʼuliloʼ.

18, 19. 1) ¿Bix jeʼel a tsolik le baʼaxoʼob ku yaʼalik Romailoʼob 13:1-7? 2) ¿Bix k-eʼesik tsiikil tiʼ le gobiernoʼoboʼ?

¹⁸ Toʼon táan k-meyajtik Jéeobaeʼ k-ilik beetik mantatsʼ le baʼax ku yaʼalik Romailoʼob 13:1-7. Le tekstoaʼ ku tʼaan tiʼ le «jalaʼach wíinikoʼob» wa le gobiernoʼoboʼ. Jéeobaeʼ ku chaʼik u yantal le gobiernoʼob utiaʼal ka u beetoʼob jejeláas meyajoʼob utiaʼal u yutsil upʼéel kaaj. Baʼaleʼ ¿bix jeʼel k-eʼesiktiʼob tsiikileʼ? Letiʼe ken k-boʼot le impuestoʼoboʼ, yéetel ken k-beet uláakʼ baʼaxoʼob, jeʼex k-chupik tuláakal le juʼunoʼob ku kʼáatkoʼob yaan yil yéetel k-familia, k-negocio wa u juʼuniloʼob upʼéel terrenooʼ. Baʼaleʼ wa ku yaʼalikoʼob ka k-beet baʼaloʼob ku bin tu contra Dioseʼ maʼ ken k-beete. Jeʼex le apostoloʼoboʼ toʼoneʼ yaan k-aʼalik: «Unaj k-uʼuyik u tʼaan Jajal Dios, táanil tiʼ u tʼaan  máakoʼob» (Beetaʼanoʼob 5:28, 29; ilawil le cuadro « ¿Máax unaj in wuʼuyik u tʼaan?»).

¹⁹ Uláakʼ bix jeʼel k-eʼesik uʼuyik u tʼaan le gobiernoʼoboʼ, letiʼe ken k-eʼes tsiikiltiʼob ken tʼaanakoʼon tu yéeteloʼoboʼ. Utéenjeakileʼ, le apóstol Pablooʼ bin tʼaan tu táan le rey Herodes Agripa yéetel le gobernador Festooʼ. Kex Pablo u yojel kaʼach yaan baʼaloʼob maʼ maʼalobtak ku beetkoʼobeʼ, tu tʼanoʼob yéetel tsiikil (Beetaʼanoʼob 26:2, 25). Jeʼex tu beetil le apóstol Pablooʼ, ken tʼaanakoʼon yéetel utúul gobernante wa tak yéetel utúul policíaeʼ unaj k-beetik yéetel tsiikil. Le táankelem paalaloʼ unaj xan u yeʼeskoʼob tsiikil tiʼ u maestroʼob yéetel tiʼ uláakʼ máaxoʼob ku meyajoʼob teʼ escuelaoʼ. Toʼoneʼ maʼ chéen k-eʼesik tsiikil tiʼ le máaxoʼob maʼatech u tʼaanoʼob tu contra le baʼaxoʼob k-creertikoʼ, baʼaxeʼ k-eʼesik tsiikil tak tiʼ le máaxoʼob u pʼekmoʼob le baʼaxoʼob k-kaʼanskoʼ. Tuláakal máak unaj u tsʼáaik cuenta jach k-eʼesik tsiikil (Romailoʼob 12:17, 18; 1 Pedro 3:15).

20, 21. ¿Baʼax utsiloʼob ken k-il wa k-eʼesik tsiikil tiʼ le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ?

²⁰ Toʼoneʼ unaj k-eʼesik tsiikil tiʼ le máaxoʼob tsʼaʼantiʼob autoridadoʼ, tumen le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Tsikilteʼex tuláakal [máak]» (1 Pedro 2:17). Tumen bejlaʼa óoliʼ mix máak ku yeʼesik tsiikileʼ, wa k-eʼesik tsiikileʼ yaʼab máaxoʼob ken u tsʼaʼob cuenta. Tsʼoʼoleʼ k-beetik le baʼax u yaʼalmaj Jesusaʼ: «Juulnak a sáasileʼex tu táan le máakoʼoboʼ, tumen beyoʼ, le ken u yiloʼob le uts ka beetikeʼexoʼ, yaan u kiʼikiʼtʼantikoʼob a Taataʼex yaan teʼ kaʼanoʼ» (Mateo 5:16).

²¹ Tumen le yóokʼol kaab bey tiaʼan ich éekʼjochʼeʼenileʼ, le máaxoʼob uts u puksiʼikʼaloʼoboʼ ku natsʼkubaʼob tiʼ Dios utiaʼal ka maas kaambalnakoʼob. Le oʼolaleʼ, wa k-eʼesik tsiikil ichil k-familia, ichil le múuchʼulil bey xan tiʼ le gobiernoʼoboʼ, maʼ xaaneʼ yaʼab máakoʼob ken u tsʼaʼob cuenta yéetel yaan u taaktal u kaambaloʼob tiʼ Dios. ¿Máasaʼ jach jatsʼuts wa ka úuchuk lelaʼ? Baʼaleʼ, kex maʼ u yúuchuleʼ, k-ojel táan k-kiʼimakkúuntik u yóol Jéeoba yéetel k-ojel yaan k-pʼáatal mantatsʼ tiʼ u yaabilaj.