1-2. (a) Mang e gadad baadag ni gadad gubin ni ngan rin’ ngodad? (b) Mang e n’en nib mudugil lanin’dad ngay?

GADAD gubin ni gadad baadag ni ngan dag e t’ufeg nge ngongol nib mat’aw ngodad. Faanra gubin ngiyal’ ndab ni dag e t’ufeg nge ngongol nib mat’aw ngodad, ma aram e rayog ni ngad lemnaged ndariy fadad ara athap rodad.

² Manang Jehovah ni gad baadag ni ngan dag e t’ufeg nge ngongol nib mat’aw ngodad. (Ps. 33:5) Gad manang nri gadad ba t’uf rok Got, ma baadag ni ngan dag ngodad e ngongol nib mat’aw. Gad ra guy e re n’ey u nap’an ni gad ra yaliy nib fel’ rogon fare Motochiyel ni ke pi’ Jehovah ngak piyu Israel u daken Moses. Faanra kari kireban’um ni bochan ni bay boch e girdi’ ndarur daged e t’ufeg ngom, ma de mat’aw rogon ni yad ma rin’ ban’en ngom, ma ngam lemnag e n’en ni bay ko fare Motochiyel rok Moses * u rogon ni ma lemnag Jehovah rarogon e girdi’ rok.

3. (a) Mang e gad ra fil u nap’an ni gad ra beeg fare Motochiyel rok Moses nrogon ni yog ko Roma 13:8-10? (b) Mang boch e deer nra pi’ e re article ney e fulweg riy?

³ Nap’an ni gad ra fil fare Motochiyel rok Moses, ma rayog ni ngada guyed ni ma dag Jehovah e t’ufeg rok ngak e girdi’. (Mu beeg e Roma 13:8-10.) U lan e re article ney, ma ngad yaliyed in ko fapi motochiyel ni kan pi’ ngak piyu Israel nge fulweg ko pi deer ni baaray: Mang fan nrayog ni nga dogned ni t’ufeg e ir e def ko fare Motochiyel? Mang fan nrayog ni nga dogned ni fare Motochiyel e ir e  be ayuweg e girdi’ ni ngar daged e ngongol nib mat’aw? Uw rogon ni kan tay chilen ngak e piin nib tolang e liw rorad ni ngar folgad ko fare Motochiyel? Ma chon mini’ e be ayuwegrad fare Motochiyel? Fulweg ko pi deer ney e ra fal’eg lanin’dad, me pi’ e athap ngodad, maku ra chugurnagdad ngak e Chitamangidad ni ma t’ufegdad.​—Acts 17:27; Rom. 15:4.

4. (a) Mang fan nrayog ni nga dogned ni fare Motochiyel rok Moses e be tor nga daken e t’ufeg? (b) Mang fa gal motochiyel ni ke tamilangnag Jesus nrogon ni bay ko Matthew 22:36-40?

⁴ Rayog ni nga dogned ni fare Motochiyel rok Moses e be tor nga daken e t’ufeg, ni bochan e ma rin’ Jehovah urngin ban’en u fithik’ e t’ufeg. (1 John 4:8) Ke tay Jehovah gubin fapi motochiyel ni aram fare Motochiyel rok Moses, ni nge tor nga daken fa gal motochiyel ni aram e nge t’uf Jehovah rom, nge en buguli yoror rom. (Lev. 19:18; Deut. 6:5; mu beeg e Matthew 22:36-40.) Ere rayog ni ngad lemnaged ni fapi motochiyel ni ke pag 600 nreb nge reb e be m’ug riy e t’ufeg rok Jehovah. Ngad weliyed boch ban’en ni be dag nriyul’ e re n’ey.

5-6. Mang e baadag Jehovah ni nge rin’ yu wu’ i mabgol, ma mang e n’en ni manang? Mu susunnag.

⁵ Mu par ni gab yul’yul’ ko en mabgol rom, mag ayuweg e bitir rom. Baadag Jehovah e yu wu’ i mabgol ni ngar t’ufeged yad u n’umngin nap’an e yafas rorad. (Gen. 2:24; Matt. 19:3-6) Be’ nib mabgol ni be un ngak yugu be’ e aram reb e denen nib ubchiya’. Aram fan ni fa bin medlip ko fare Ragag i Motochiyel e be yog ni ngan palog ko re miti ngongol ney. (Deut. 5:18) Ireray reb e denen nib “togopluw ngak Got” ma ri ma amithnag laniyan’ e en ni mabgol rok nib gel. (Gen. 39:7-9) Maku rayog ni nge par ni be lemnag e n’en ni ke rin’ e en mabgol rok nib n’uw nap’an.

⁶ Ri manang Jehovah e n’en ni ma rin’ yu wu’ i mabgol u rogon e ngongol rorad ngorad. Baadag ni piin leengiy nu Israel e ngan ayuwegrad nib fel’ rogon. En figirngiy ni ma tay fan fare Motochiyel e nge t’uf leengin rok, ma dabi digey nbochan reb e magawon nib achig. (Deut. 24:1-4; Matt. 19:3, 8) Machane faanra ke sum reb e magawon nib gel, me dugliy ni nge digey e ppin rok, mab t’uf ni ngan fal’eg babyoren e machuw nge pi’ ngak. Re babyor ney, e ra ayuweg reb e ppin ndab nog ni kar dargow e pumoon rok nbochan ni ir e ke un ko ngongol ndarngal. Maku, u m’on ni nge pi’ e en figirngiy e re babyor ney ngak e ppin rok, mab t’uf ni nge non nsom’on ngak e piin piilal. Ma aram e ka bay e tayim rorad ni ngar ayuweged fare wu’ i mabgol ndabi dar. Gathi gubin ngiyal’ ni ma ayuweg Jehovah reb e ppin ni ke chuw e pumoon rok ndariy tapgin. Machane, ke guy gelngin e gafgow ni i tay reb e ppin ma be runguy.​—Mal. 2:13-16.

7-8. (a) Mang e ke tay Jehovah chilen ngak e piin gallabthir? (Mu guy e sasing u wuru’ e re ke babyor ney.) (b) Mang boch ban’en ni gad ra fil riy?

⁷ Maku fare Motochiyel e be dag nri ma lemnag Jehovah rarogon e piin bitir. Aram fan ni ke tay chilen ngak e piin gallabthir ni ngar pied ngak pi fakrad e tin nib t’uf rorad, mar ayuweged yad ni nge fel’ e tha’ u thilrad Got. Ba t’uf ni ngar fanayed urngin e tayim rorad nrayog ni ngar ayuweged pi fakrad ni ngar nanged fan fare Motochiyel rok Jehovah, me ga’ fan u wan’rad, me yag ni ngar filed rogon ni nge t’uf Jehovah rorad. (Deut. 6:6-9; 7:13) Reb i fan ni ke gechignag Jehovah piyu Israel, e bochan ni kar gafgownaged boch pi fakrad u reb e kanawo’ ni yira gin ngay. (Jer. 7:31, 33) Piin gallabthir e ba t’uf ni ngar sapgad ngak pi fakrad ni yad e tow’ath ni ke pi’ Jehovah ni ngar t’ufeged, ma gathi ngar ted ni ban’en ndariy fan.​—Ps. 127:3.

⁸ Tin ni ngan fil riy: Ri ma guy Jehovah rogon ni ma ngongol yu wu’ i mabgol ngorad. Ma baadag ni piin gallabthir e ngar t’ufeged pi fakrad, ya ra pufthinnag e piin gallabthir ni faanra yad ra gafgownagrad.

9-11. Mang fan ni ke pi’ Jehovah fare motochiyel ni be yog ndab ni chogownag ban’en?

⁹ Dab mu chogownag ban’en. Bin tomur ko fare Ragag i Motochiyel e be yog ndab ni  chogownag ban’en nib milfan ku be’. (Deut. 5:21; Rom. 7:7) Ke pi’ Jehovah e re motochiyel ney ni fan e ngan fil ban’en riy, ni aram e ba t’uf ni girdi’ rok e thingar ra ayuweged gum’ircha’rad ni fan e ngar ayuweged rogon ni yad ma lem. Manang nrogon ni ma tabab e ngongol nib kireb e bod rogon ni ma tabab e lem nib kireb. (Prov. 4:23) Faanra pag be’ nu Israel ni nge gel i yan e ar’ar nib kireb u gum’irchaen, ma aram e rayog ni nge kireb rogon ni ma ngongol ngak yugu boch e girdi’. Ireray e n’en ni ke buch rok David ni Pilung. Ir be’ nib fel’, machane immoy ba ngiyal’ ni ke adag leengin yug reb e pumoon, ma aram e ke denen. (Jas. 1:14, 15) Ere ke un David ko ngongol ndarngal, me gay rogon ni nge bannag figirngin fare pin min li’ ngem’.​—2 Sam. 11:2-4; 12:7-11.

¹⁰ Manang Jehovah nnap’an nra th’ab be’ nu Israel fare motochiyel ndab ni chogownag ban’en, ya manang e n’en ni gad be lemnag nge rogon ni gad ma thamiy ban’en. (1 Kron. 28:9) Fare motochiyel ni be yog ndab ni chogownag ban’en e be fil ngak e girdi’ rok ni ngar siyeged e lem nrayog ni nge k’aringrad ngar rin’ed e ngongol nib kireb. Ere riyul’ ni Jehovah ni Chitamangidad e ir e Got nib gonop ma ma t’ufegey!

¹¹ Tin ni ngan fil riy: Gathi kemus ni yaan e girdi’ e manang Jehovah, ya ku manang e n’en ni bay u lan gum’ircha’dad. (1 Sam. 16:7) Dabiyog ni nge mithag be’ laniyan’ ara n’en ni be thamiy, ara ngongol rok u p’eowchen Jehovah. Ma yaliy e tin nib fel’ ni gad ma rin’, ma ma pi’ e athamgil nga lanin’dad ni ngad rin’ed. Machane baadag ni ngad taleged e lem rodad nib kireb u m’on ni ngad rin’ed ban’en.​—2 Kron. 16:9; Matt. 5:27-30.

12. Mang e be fil ngodad fare Motochiyel rok Moses?

¹² Fare Motochiyel rok Moses e be fil ngodad nib ga’ fan u wan’ Jehovah e ngongol nib mat’aw. (Ps. 37:28; Isa. 61:8) Ke dag e kanawo’ ngodad u rogon ni ngad ngongolgad ngak boch e girdi’ nib fel’ rogon. Nap’an nra fol piyu Israel ko motochiyel ni ke pi’ Jehovah ngorad me tow’athnagrad. Machane nap’an nra th’abed e motochiyel rok nib mat’aw ma aram e yad ra gafgow. Ere ngada weliyed murung’agen l’agruw ko fare Ragag i Motochiyel.

13-14. Mang e be yog fa gal nsom’on e motochiyel ko fare Ragag i Motochiyel, ma uw rogon ni ke yib angin ngak piyu Israel ni ur folgad riy?

¹³ Kemus ni yigoo Jehovah e ngam liyor ngak. Bin som’on nge bin l’agruw ko fa Ragag i Motochiyel, e be tay chilen ngak piyu Israel ni ngar liyorgad ngak Jehovah ni goo ir, ma be ginangrad ndab ra liyorgad ko liyos. (Ex. 20:3-6) Dan fal’eg e gal motochiyel nem ni fan ngak Jehovah, ya kan fal’eg ni fan ni nge ayuweg e girdi’ rok. Nap’an nra par e girdi’ rok ni yad ba yul’yul’ ngak, ma aram e ra yib angin ngorad, machane nap’an ni yad ra liyor ngak yugu boch e got, ma aram e yad ra gafgow.

¹⁴ Am lemnag piyu Kanaan. Ur liyorgad ngak e pi liyos ni bogi got ndariy e yafos rorad, ko bin ni ngar liyorgad ngak Got ni ir e Got nib riyul’ mab fos. Wenegan ni yib ngorad e kar darifannaged yad. (Ps. 115:4-8) Bang ko liyor rorad e yad ma rin’ boch e ngongol ndarngal, ma yad ma pi’ pi fakrad ni maligach. Ere nap’an nra pag piyu Israel Jehovah ngar liyorgad ko pi liyos, ma aram e kar darifannaged yad, ya ur gafgownaged chon e tabinaw rorad. (2 Kron. 28:1-4) Piin nib tolang e liw rorad e kar paged e pi motochiyel rok Jehovah nib mat’aw. Kar fanayed gelngirad ni ngar gafgownaged e piin nib meewar ndabiyog ni ngar ayuweged yad. (Ezek. 34:1-4) Aram fan ni ke ginang Jehovah piyu Israel nra gechignag e piin ni ma gafgownag e piin nib ppin nge pi fakrad. (Deut. 10:17, 18; 27:19) Machane Jehovah e ma tow’athnag e girdi’ rok u nap’an ni yad ra par ni yad ba yul’yul’ ngak, ma yad ma rin’ boch ban’en nib mat’aw ngorad.​—1 Ki. 10:4-9.

15. Mang boch ban’en ni gad ra fil u murung’agen Jehovah?

¹⁵ Tin ni ngan fil riy: Piin ni yad be yog ni yad be pigpig ku Jehovah e nap’an ni yad ra th’ab e motochiyel  rok ma aram e ra gafgow e girdi’ rok nbochan, ere dab ni lemnag ni Jehovah e ir ba kireb e rok. Machane gadad ba t’uf rok, ma manang e ngiyal’ ni gad be gafgow. Kab gel e runguy rok ngodad ko runguy ni ma tay reb e matin ngak fak ni be guy ni be gafgow. (Isa. 49:15) Yugu aram rogon nsana dabi gur Jehovah ni nge ayuweg e piin ni yibe gafgownagrad, machane bay ba ngiyal’ ni ke dugliy ni nge gechignag e piin ni ma gafgownag e girdi’.

16-18. Uw rogon ni ayuweg Fare Motochiyel rok Moses e girdi’, ma mang e kad filed riy?

¹⁶ Fare Motochiyel rok Moses e ma ayuweg e girdi’ u boor e kanawo’, ere rib ga’ fan ni piin piilal ni kan dugliyrad ni ngar ayuweged e girdi’ rok Jehovah e ngar pufthinnaged e girdi’ nib fel’ rogon mab mat’aw. Ke milfan ngorad ni ngar ayuweged e girdi’ ko tirok Got ban’en, mar ayuweged yad u nap’an nra sum e magawon u thilrad. Am lemnag e pi n’en ni baaray.

¹⁷ Faanra li’ be’ nu Israel be’ nge yim’, ma dab nthang e fan rok ni ka chi ngiyal’ nem. Ya piin piilal ko re mach nem, e ngar nanged nsom’on ko uw rogon ni ke buch e re n’em, ma aram fin ra dugliyed ko ba puluw ni ngan thang e fan rok fa cha’ fa dangay. (Deut. 19:2-7, 11-13) Maku piin piilal e yad e ngar ayuweged e girdi’ ko magawon ni ma yib ngorad ni gubin e rran. Ni bod rogon ni yibe chamnag e chugum nge magawon ni ma sum u thilin e piin mabgol. (Ex. 21:35; Deut. 22:13-19) Ere nap’an nra ayuweg e piin piilal piyu Israel nib fel’ rogon mi yad fol riy, ma aram e ra fel’ rogorad me yag ni ngar pininged e sorok ngak Jehovah.​—Lev. 20:7, 8; Isa. 48:17, 18.

¹⁸ Tin ni ngan fil riy: Gubin ban’en u lan e yafos rodad e ba ga’ fan u wan’ Jehovah. Baadag ni ngad daged ngak e girdi’ ni gadad ba mat’aw, ma gad ma ayuwegrad u fithik’ e t’ufeg. Yugu aram rogon ni goo gadad u lan e tabinaw rodad, ma manang e tin ni gad ma yog nge rogon e ngongol rodad.​—Heb. 4:13.

19-21. (a) Uw rogon ni ma ayuweg e piin piilal nge piin tapuf oloboch e girdi’ rok Jehovah kakrom? (b) Mang e pi motochiyel ni pi’ Jehovah ngorad, ma mang e n’en ni gad ra fil riy?

¹⁹ Baadag Jehovah ni nge ayuweg e girdi’ rok ni nge dabi af ngorad e ngongol nib kireb rok girdien e pi nam ni bay u toobrad. Ere ke tay chilen ngak e piin piilal nge piin tapuf oloboch ni ngar fanayed fare Motochiyel u rogon ndab un laniyan’. Machane, ka nog ngorad ndab ra maangechgad u rogon ni ngar pufthinnaged e girdi’. Ya thingar ra daged e ngongol nib mat’aw ngorad.​—Deut. 1:13-17; 16:18-20.

²⁰ Ma runguy Jehovah e girdi’ rok, aram fan ni ke pi’ e motochiyel ni nge ayuwegrad ni nge dab ur laniyan’gad ngorad. Bod ni fare Motochiyel e be ginang e girdi’ ndab rogned e thin nde riyul’ u murung’agen be’. Maku be’ ni ka nog e thin nib kireb u murung’agen, e bay mat’awun ni nge nang ko mini’ e cha’ ni ke t’ar e thin nga daken. (Deut. 19:16-19; 25:1) U m’on ni nga nog ni kan pirieg nib kireb e rok, mab t’uf ni bay l’agruw ni’ ni nge mang mich ni ngar micheg nriyul’ e n’en ni ka nog u murung’agen facha’. (Deut. 17:6; 19:15) Uw rogon nfaanra bay be’ ni ke rin’ ban’en nib kireb ma  kemus ni taabe’ e ke guy ni ir e mich riy? Susun ndabi lemnag ndabin gechignag, ya ke guy Jehovah e n’en ni ke rin’. Maku, u lan e tabinaw e kan tay e piin matam ni bay mat’awrad ni ngar ayuweged chon e tabinaw rorad, machane bay e gin ni ngar musgad riy. Yu ngiyal’, mab t’uf ni piin piilal u lan fare binaw, e ngar ayuweged girdien reb e tabinaw ni ke sum e magawon u thilrad, ni ngar dugliyed ko mang e ba t’uf ni ngan rin’ ngorad.​—Deut. 21:18-21.

²¹ Tin ni ngan fil riy: Ke dag Jehovah e kanawo’ nrib fel’; ya dariy ban’en ni ke rin’ ni be m’ug riy nib laniyan’. (Ps. 9:7) Ma tow’athnag e piin yad ma fol ko motochiyel rok u fithik’ e yul’yul’, machane ma gechignag e piin yad ma fanay gelngirad u reb e kanawo’ nde puluw. (2 Sam. 22:21-23; Ezek. 9:9, 10) Boch e girdi’ e gowa ke yag ni ngar milgad ko gechig, machane nap’an nra guy Jehovah ni ke taw nga nap’an, ma ra pufthinnagrad. (Prov. 28:13) Faanra dab ra kalgadngan’rad ma dabki n’uw nap’an, mi yad nang ni “rib gel e gafgow nra tay e piin nra gechignagrad Got, ni Got ni be par nib fos!”​—Heb. 10:30, 31.

22-24. (a) Chon mini’ e ba ga’ ni be ayuwegrad fare Motochiyel, ma mang e gad ra fil riy? (b) Mang fare thin ni bay ko Exodus 22:22-24 ni be ginangey?

²² Fare Motochiyel e ba ga’ ni ma ayuweg e piin ndar yag ni ngar ayuweged yad, ni bod e pi bitir ndariy e gallabthir rorad nge piin leengiy ni ke yim’ pi figirngirad, nge girdi’ nu bang ni yad be par ko nam rorad. Ka nog ngak e piin tapuf oloboch nu Israel ni gaar: “Mat’awun girdien yugu boch e nam nge bitir ni ka nim’ rorad e dab ni chuweg rorad; ra ning be’ ni ppin ni ke yim’ e pumoon  rok ban’en ni nge maruwel ngay nge mu’ me fulweg, ma dab mu fek e mad rok ngam tay rom ni fin ra fulweg fare n’em ma ga pi’ ngak.” (Deut. 24:17) Ri ma lemnag Jehovah rarogon e girdi’ ndabiyog rorad ni ngar ayuweged yad. Ma ma gechignag e piin ni yad ma gafgownagrad.​—Mu beeg e Exodus 22:22-24.

²³ Fare Motochiyel e ku ma ayuweg e girdi’ u lan e tabinaw ni nge dab ra pared be’ ni yad tabinaw. (Lev. 18:6-30) Girdien e pi nam ni ur moyed u tooben fare nam nu Israel e yad ma un ko re ngongol ney, machane girdi’ rok Jehovah e thingar ra lemnaged e re ngongol nib kireb ney ni bod ir.

²⁴ Tin ni ngan fil riy: Baadag Jehovah ni piin ni ke tayrad ni nge milfan ngorad ni ngar ayuweged e girdi’ rok, e ngar ayuweged yad u fithik’ e t’ufeg. Ma fanenikay Jehovah e par ko pumoon nge ppin nde yalen, ere ke guy rogon ni nge gubin e girdi’ nib ga’ ni piin ndabiyog ni ngar ayuweged yad, e ngan pi’ e ayuw ngorad.

25-26. (a) Mang fan nrayog ni nga dogned ni t’ufeg nge ngongol nib mat’aw e bod rogon e pogofan nge yafos? (b) Mang e gad ra weliy ko bin migid e article?

²⁵ T’ufeg nge ngongol nib mat’aw e bod rogon e pogofan nge yafos, u roy u fayleng e faanra dariy e pogofan ma aram e dariy e yafos, ere arrogon ni faanra dariy e yafos maku aram e dariy e pogofan. Faanra kari mich u wun’dad nib mat’aw rogon ni be ayuwegdad Jehovah, ma aram e ra gel e t’ufeg rodad ngak. Faanra ba t’uf Got rodad nge pi motochiyel rok, ma ra k’aringdad ni ngad t’ufeged boch e girdi’, maku ra ayuwegdad ni nge mat’aw rogon ni ngad rin’ed boch ban’en ngorad.

²⁶ Fare Motochiyel rok Moses e ke ayuweg piyu Israel ni nge fel’ e tha’ u thilrad Jehovah. Machane tomuren ni ke lebguy Jesus fare Motochiyel, ma daki t’uf ni nge fol e girdi’ ko re motochiyel nem, ya kan tay ban’en ni kab fel’ nga lon. (Rom. 10:4) Ke yog apostal Paul ni fare Motochiyel e “ke mus ni yaan e pi n’en nib fel’ ni bay fini yib.” (Heb. 10:1) Bin migid e aricle ko pi aricle ney e ra weliy feni ga’ fan e t’ufeg nge ngongol nib mat’aw u lan e ulung ni Kristiano.