Baibulo jili buku jakala mnope kupunda buku jilijose. Ana jitemi kwandaŵi jelewu catuli? Baibulo ŵatandite kujilemba yaka ciŵandika 3,500 yipiteyo ku Middle East. Pandaŵijo, ulamusi wamacili mnope wa Shang ku China waliji uli mkulamulila, soni kwaliji kuli kusigele yaka ciŵandika 1,000 kuti dini jacibuda jitande ku India.—Alole libokosi lyakuti “ Yisyesyene Yakwamba Baibulo.”

Buku jajili jakamucisya jikusasosekwa kuŵa jakupikanika cenene soni jele ŵandu akusajiwona kuŵa jakusosekwa mnope. Baibulo jili buku mpela jelejo. Jikusajanga mwakupikanika cenene yiwusyo yakusosekwa mnope yakwamba umi.

Mwambone, ana pakwete paliwusisye kuti, ‘Ligongo cici twapali? Ŵandu aŵele ali mkulaga nganisyo ni ciwusyo celeci kwa yaka yejinji. Nambo kwanga kwa ciwusyoci kukusasimanikwa m’Baibulo m’mitwe jiŵili jandanda ja buku ja Genesis. Pa mitweji, Baibulo jikusasala yayatendekwe “pandanda” yaka mabiliyoni gejinji munyumamo, pandaŵi jele cilambo cosope kupwatikapo maucingausiku soni ndondwa yapanganyikwe. (Genesis 1:1) Kaneko jikusasala yindu yakulekanganalekangana yaŵatesile Mlungu pakulinganya cilambo capasici kuti paŵeje yaumi. Jikusasalasoni muyapagwile yaumi yakulekanganalekangana kupwatikapo ŵandu, soni cakulinga ca yosopeyi.

Baibulo jikusasala yindu yampaka yitukamucisye kumalana ndi yakusawusya ya lisiku ni lisiku. Yajikusasala Baibuloyi yili yangasawusya kuyipikanicisya. Yili m’yoyo pamagongo gaŵili.

Ligongo lyandanda, Baibulo ŵajilembile mwakupikanika cenene, soni mwakutesya lung’wanu. Nganakamulicisya masengo maloŵe gacilendo gakusawusya kugapikanicisya, nambo ŵakamulicisye masengo maloŵe gatukusagamanyilila cenene. Yindu yakusawusya akusayitagulila m’maloŵe gatukusakamulicisya masengo lisiku ni lisiku.

Mwambone, Yesu ŵakamulicisyaga masengo yiwanicisyo yangasawusya kuyipikanicisya yakamulana ni yaŵatendaga ŵandu lisiku ni lisiku. Ŵatendaga yeleyi pakusaka kwajiganya ŵanduwo mwakwayika pamtima. Yine mwa yiwanicisyoyi ŵayisasile mu ngani jakwe jwaŵaŵecete ali petumbi, jajikusasimanikwa mu mtwe 5 mpaka 7 m’buku ja m’Baibulo ja Matayo. Mundu jwine ŵasasile kuti “nganiji jili jakamucisya”, soni cakulinga cakwe “nganiciŵa kuti tugambe kumanyilila  yindu, nambo kutulongolela pa yitendo yetu.” Komboleka kuŵalanga mitwe jeleji kwa maminisi 15 mpaka 20, nambo mpaka asimonje kulola kuti Yesu ŵakamulicisye masengo maloŵe gamacili nambo gangasawusya kugapikanicisya.

Ligongo line lyalikutendekasya Baibulo kuŵa buku jangasawusya kujipikanicisya lili ngani syasikusimanikwamo. Baibulo nganijiŵa buku ja adisi nambo jikusasala ya ŵandu ŵasyesyene soni yakutendekwa yisyesyene. Buku jakolanjikwa The World Book Encyclopedia jasasile kuti Baibulo “jikusasala ya ŵandu ŵakumanyika cenene soni ŵandu wamba, yakusawusya yaŵasimene nayo, yaŵajembeceyaga, yakulepela yawo, soni yaŵakombwele kutenda.” Yili yangasawusya kupikanicisya nganisi soni majiganyo gatukusapatamo.—Aloma 15:4.

Kuti ajipikanicisye buku jinejakwe, jikusosekwa kuŵa m’ciŵeceto cakusacimanyilila. Mwangakayicila, moŵa agano Baibulo jikusimanikwa m’ciŵeceto cele wawojo akusacipikanicisya. Kwende tulole masengo gagakusatendekwa kuti Baibulo jisimanikweje m’yiŵeceto yine.

Kugopolela. Kundanda, Baibulo ŵajilembile mu Cihebeli, Cialamu, soni Cigiliki. Nambo ŵandu ŵamnono ni ŵaŵakombolaga kujiŵalanga m’yiŵecetoyi. Pakusaka kugopolela Baibulo m’yiŵeceto yine, ŵagopolela ŵakamwile masengo mwamtawu mnope. Tukwayamicila mnope ligongo lya masengo gekulungwa gaŵatesile. Apano Baibulo josope kapena mbali syakwe, yikusimanikwa m’yiŵeceto ciŵandika 2,700. Yeleyi yikulosya kuti ŵandu ŵakupunda 90 pa 100 ŵaliwose mpaka aŵalanje Baibulo m’ciŵeceto cawo.

Kuwandisya. Maloŵe ga m’Baibulo ŵagalembaga pa yindu yangacelewa konasika mpela pa mapende kapena pa yipepala yakupanganya ni milulu. Kuti utengawu ujendelecele kusimanikwa, ŵasosekwaga kulembaga pa mapende soni yipepala yine payala. Yakulembayi yaliji yakatala, soni ŵandu ŵamnono ni ŵaŵakombolaga kuyipata. Nambo kwika kwa makina gakulembela yaka yakupunda 550 yipiteyo, kwakamucisye kuti Baibulo jiwande mnope. Apano Mabaibulo gamtundu kapena mbali syakwe gakupunda 5 biliyoni agawandisye.

Pangalisoni buku jine jadini jajiwandile mnope kupunda Baibulo. Kusala yisyene, Baibulo jili buku jatukusosekwa kujipikanicisya. Nambope, kujipikanicisya mpaka kuŵe kwakusawusya. Nambo cikamucisyo cipali. Ana mpaka acipate kwapi? Soni mpaka cakamucisye mwatuli? Capate kwanga kwa yiwusyoyi mu ngani jakuyicisya.