1-2. Ana ŵakutumichila ŵa Mlungu akusajembecheya mnope yindu yapi?

YIKUSAŴA yambone mnope naga mundu akwembecheya chindu chine chakwe. Ŵandu ŵane akusajembecheya kuti chachikola liŵasa lyambone, chachisamalila chenene ŵanache ŵawo soni ŵane akusajembecheya kuti chalame ulwele wekulungwa mnope. Nombe Aklistuwe mpaka tujembecheyeje yindu mpela yeleyi. Nambope chindu chakusosekwa mnope chatukusajembecheya wosopewe chili kutama ni umi mpaka kalakala, soni kwawona ŵakunonyelwa ŵetu ŵaŵawile ali mkwimuka.

² Ndumetume Paulo jwasasile kuti, “Ngwete chikulupi chichocho mwa Mlungu . . . chakuti ŵandu wosope ŵaswela mtima ni [ŵangalungama], tachijimuka ku ŵawe.” (Mase. 24:15) Paulo nganaŵa mundu jwandanda kulondesya yakuti ŵawe chachijimuka. Nombenajo Yobu jwalondesisye ngani jeleji. Jwalakwe jwakwete chikulupi chakuti Mlungu chachimkumbuchila ni kumjimusya kuti chakolesoni umi.—Yob. 14:7-10, 12-15.

3. Ana buku ja 1 Akolinto chaputala cha 15 mpaka chitulimbikasye chamtuli?

³ Kwimuka kwa ŵandu ŵaŵawile chili chijiganyo chakusosekwa mnope kwa Aklistu. (Aheb. 6:1, 2) Paulo jwasasile ya kwimuka kwa ŵandu ŵaŵawile mu buku ja 1 Akolinto chaputala cha 15. Yaŵalembileyi komboleka kuti yalimbikasisye mnope Aklistu ŵa m’yaka 100 yandanda. Maloŵega mpaka gatulimbikasyesoni m’weji ŵatukwete chikulupi chakuti ŵandu ŵawe chachijimuka, atamose kuti tuŵele tuli mkwembecheya yeleyi kwandaŵi jelewu.

4. Ana ni chichi chachikusatutendekasya kulupilila kuti ŵakunonyela ŵetu chachijimuka?

⁴ Kwimuka kwa Yesu kukusatusimichisya kuti ŵakunonyela ŵetu ŵaŵawile chachijimuka. Kwimuka kwa Yesu jaliji mbali jimo ja “Ngani Syambone” syaŵalalichilaga Paulo kwa ŵandu ŵa ku Kolinto. (1 Akoli. 15:1, 2) Jwalakwe jwasasilesoni kuti naga Mklistu ngakusakulupilila kuti Yesu ŵajimwiche nikuti chikulupi chakwe chili changali mate. (1 Akoli. 15:17) Kwimuka kwa Yesu, kukusatutendekasya  kulupilila kuti ŵandu ŵaŵawile chachijimuka.

5-6. Ana maloŵe ga pa 1 Akolinto 15:3, 4, gali gakulimbikasya chamtuli kwa m’weji?

⁵ Paulo paŵatandaga kusala ya kwimuka kwa Yesu, jwapeleche maumboni gakwana gatatu gakulosya kuti yeleyi yatendekwe. Jwalakwe jwasasile kuti (1) “Klistu ŵawile.” (2) Jwalakwe “ŵasichidwe mwilembe.” Soni (3)  “palisiku lyatatu ŵajimwiche ku ŵawe, mpela muyilembedwele m’Malemba.”—Aŵalanje 1 Akolinto 15:3, 4.

⁶ Ana yakuti Yesu ŵawile ni kusichidwa m’malembe soni kuti ŵajimwiche yikusatukamuchisya chamtuli m’weji? Yesaya jwasasile kuti Mesiya ‘chachityosedwa m’chilambo cha ŵandu ŵachijumi’ soni kuti ‘chachisichidwa m’malembe sikati ja ŵandu ŵakulemwa.’ Nambope palijisoni yindu yine yayasosekwaga kutendekwa. Yesaya jwasasilesoni kuti Mesiya chachinyakula “yakulemwa ya ŵandu ŵajinji.” Yesu jwatesile yeleyi mwakupeleka umi wakwe mpela mbopesi jakutuwombola. (Yes. 53:8, 9, 12; Mat. 20:28; Alo. 5:8) Myoyo chiwa cha Yesu, kusichidwa kwakwe m’malembe soni kwimuka kwakwe kukusatupa umboni wamachili wakuti tuchigopoledwa ku ulemwa soni chiwa. Yeleyi yikusatutendekasyasoni kulupilila kuti ŵachinasi ŵetu ŵaŵawile chachijimuka.

7-8. Ana chichi chachikusakamuchisya Aklistu kulupilila kuti Yesu ŵajimwiche?

⁷ Kwimuka kwa Yesu kukusatusimichisya kuti ŵawe chachijimuka. Myoyo kuti chembecheyo chetu chakuti ŵawe chachijimuka chiŵe chakulimba tukusosekwa chandanda kulupilila kuti Yesu ŵajimwiche. Ana chichi champaka chitukamuchisye kuŵa ŵakusimichisya kuti Yehofa ŵamjimwisye Yesu?

⁸ Papali ŵandu ŵajinji ŵele ŵam’weni Yesu ali ajimwiche. (1 Akoli. 15:5-7) Paulo jwasasile kuti mundu jwandanda kutendela umboni yakuti Yesu ajimwiche jwaliji Petulo jwele jwamanyikagasoni kuti Kefa. Ŵakulijiganya ŵane ŵa Yesu ŵasasile kuti Yesu jwawonechele kwa Petulo pandaŵi jaŵajimwiche. (Luk. 24:33, 34) Konjechesya pelepa ŵandumetume ŵakwe 12 ŵala, ŵam’wenisoni Yesu paŵajimwiche. Kaneko Yesu jwawonechele kwa abale ŵakupunda 500 pandaŵi jimo. Komboleka kuti jwasimene ni jemanjaji ku Galileya pa msongano wangaliŵalichika wakusawukolanga pa Mateyu 28:16-20. Yesu jwawonechelesoni kwa Yakobo, juŵaliji mpwakwe, jwele pandanda nganakulupililaga kuti Yesu ali Mesiya. (Yoh. 7:5) Paŵagambile kumwona Yesu ali ajimwiche, Yakobo jwakulupilile kuti Yesu ali Mesiya. Yili yakusangalasya kumanyilila kuti Paulo pajwalembaga chikalata chakwe cha mu 55 C.E., ŵandu ŵajinji ŵaŵam’weni Yesu ali ajimwiche ŵaliji chiŵela umi. Myoyo jwalijose jwakakayichilaga kuti Yesu ajimwiche akapatile maumboni kutyochela kwa ŵandu ŵeleŵa.

9. Ana lilemba lya Masengo 9:3-5, likulosya kuti Paulo jwasasilesoni umboni wapi wakuti Yesu ŵajimwiche?

⁹ Kaneko, Yesu jwawonechele kwa Paulo. (1 Akoli. 15:8) Paulo paŵaliji paulendo wakwawula ku Damasiko ŵapikene maloŵe ga Yesu kutyochela kwinani. Jwalakwe ŵam’wenisoni Yesu mu uchimbichimbi wakwe. (Aŵalanje Masengo 9:3-5.) Yaŵayiweni Pauloyi yapelechelesoni umboni wamachili wakuti Yesu ŵajimwiche.—Mase. 26:12-15.

10. Ana Paulo jwatesile chichi ligongo lyakulupilila kuti Yesu ŵajimwiche?

¹⁰ Umboni waŵapeleche Paulowu wakamuchisye ŵandu ŵajinji kulupilila kuti Yesu ŵajimwiche. Yili myoyo, ligongo jwalakwe pandanda jwalagasyaga Aklistu. Paulo paŵagambile kulupilila kuti Yesu ŵajimwiche, jwalakwe jwatandite kwakamuchisya ŵane kuti akulupilileje yeleyi. Jwalakwe jwakundile kusimana ni yakusawusya yejinji mpela kuputidwa, kuŵichidwa mu ndende, soni kulagasika pa maulendo ga panyasa pandaŵi jaŵalalichilaga yakuti Yesu ŵajimwiche. (1 Akoli. 15:9-11; 2 Akoli. 11:23-27) Paulo jwaliji jwakusimichisya mnope kuti Yesu ŵajimwiche mwamti jwaliji jwakoseka kuwa ligongo lya  kulalichila ngani jeleji. Ana maumboni gelega ngagakwatendekasya wawojo kulupilila kuti Yesu ŵajimwiche? Ana yeleyi ngayikwatendekasya kulupilila kuti ŵawe chachijimuka?

11. Ligongo chichi Aklistu ŵane ŵa ku Kolinto ŵakayichilaga yakuti ŵawe chachijimuka?

¹¹ Aklistu ŵane ku Kolinto ŵakwete nganisyo syakulemwecheka pa ngani ja kwimuka kwa ŵandu ŵawe. Mwamti ŵane ŵayikanaga pakusala kuti “ŵawe ngasajimukasoni.” Ligongo chichi ŵasalaga yeleyi? (1 Akoli. 15:12) Ligongo lyakuti Agiliki ŵane ŵaŵatamaga ku Atene, ŵanyosyaga yakuti Yesu ŵajimwiche. Sonitu komboleka kuti yeleyi ni yaŵatendaga Aklistu ŵane ŵa ku Kolinto. (Mase. 17:18, 31, 32) Ŵandu ŵanesoni ŵasalaga kuti ngani jakwimuka kwa ŵawe jili jagamba kuwanichisya. Jemanjaji ŵaganisyaga kuti mundu mpaka akolanjidwe kuti ali “jwam’we” ligongo lyakutenda ulemwa, nambo paŵele Mklistu akusaŵa “jwachijumi” ligongo akusakululuchidwa ulemwawo. Chinga ŵanduŵa ŵakulupililaga yeleyi pa magongo gamtuli, nambo kukana kulupilila kuti ŵawe chachijimuka kukulosya kuti chikulupi chawo chaliji changali mate. Naga Mlungu nganamjimusya Yesu nikuti mbopesi jakutuwombola ku ulemwa nganijipelechedwasoni. Myoyo wosope ŵaŵakanaga yakuti ŵawe chachijimuka chikulupi chawo chaliji changali mate.—1 Akoli. 15:13-19; Aheb. 9:12, 14.

12. Ana lilemba lya 1 Petulo 3:18, 22 likulosya chamtuli kuti kwimuka kwa Yesu kuli kwakulekangana ni kwa ŵandu ŵane ŵaŵajimwiche?

¹² Paulo jwamanyililaga chenene kuti ‘Klistu jwajimwiche.’ Kwimuka kwa Yesu kwaliji kwapajika mnope ligongo kwaliji kwakulekangana ni kwa ŵandu ŵane ŵaŵajimwiche ŵele panyuma pakwe ŵawilesoni. Paulo jwasasile kuti Yesu ŵaliji “jwakutanda kwimuka” kwa ŵandu wosope ŵaŵawile. Ligongo chichi pelepa akuti Yesu ŵaliji jwandanda kwimuka? Jwalakwe jwaliji mundu jwandanda kwimuka ni kwawula kwinani kwele ŵapochele umi wausimu.—1 Akoli. 15:20; Mase. 26:23; aŵalanje 1 Petulo 3:18, 22.

13. Ana Paulo jwasasile kuti pana kulekangana kwamtuli pasikati pa Adamu ni Yesu?

¹³ Ana chiwa cha mundu jumo mpaka chitendekasye chamtuli ŵandu ŵajinji kukola umi? Paulo jwajanjile chiwusyochi mwangapita mumbali. Jwalakwe jwasasile kulekangana kwakupali payindu yaŵatesile Adamu soni Yesu. Yaŵatesile jemanjaji yikusakwaya mnope umi wa ŵandu. Mwachisyasyo, pakwamba ya Adamu, Paulo jwalembile kuti, ‘Chiwa chayiche pachilambo chapasi pano kupitila mwa mundu jumo.’ Adamu paŵalemwisye, jwaliyikachisye chiwa. Yeleyi yikusakwayasoni ŵanache ŵakwe wosope. Mpaka lelo tukusalagaga ligongo lya ungapikanila wa Adamu. Nambi uli pakwamba ya Yesu? Ŵanduwe tukwete chembecheyo chambone mnope ligongo lyakuti Mlungu ŵamjimwisye mwanache jwakwe. Ni ligongo lyakwetu Paulo jwasasile kuti, ‘Kwimuka kwa ŵawe kwayiche kutyochela mwa mundu jumo’ jwali Yesu. Jwalakwe jwasasilesoni kuti, “Mpela ŵandu wosope akusawaga ligongo lya ulongo wawo ni Adamu, myoyo soni ŵandu wosope tachijimuka . . . ligongo lyakulumbikana ni Klistu.”—1 Akoli. 15:21, 22.

14. Ana Adamu chachijimuka? Alondesye.

¹⁴ Ana Paulo jwagopolelaga chichi pajwasasile kuti “ŵandu wosope akusawaga ligongo lya ulongo wawo ni Adamu”? Pelepatu Paulo jwasalaga ya ŵandu wosope ŵaŵajigalile ulemwa kwa Adamu. Mwamti ni ligongo lyakwe jemanjaji akusawaga. (Alo. 5:12) Adamu nganaŵa jumo mwa ŵandu ‘ŵatachijimuka.’ Soni mbopesi jakutuwombola jaŵapeleche Yesu ngajikumkwaya Adamujo, ligongo lyakuti nganampikanila Mlungu mwamelepe. Yaŵasimene nayo Adamuyi yili yakulandana ni yachachisimana nayo ŵandu wosope ŵele “mwanache jwa mundu” chachalamula kuti ali “mbusi”. Jemanjaji chachipochela “chilango changali mbesi.”—Mat. 25:31-33, 46; Aheb. 5:9.

15. Ana ‘wosope ŵatachijimuka’ akupwatikapo ŵani?

 ¹⁵ Pajatu Paulo jwasasilesoni kuti “ŵandu wosope tachijimuka . . . ligongo lya kulumbikana ni Klistu.” (1 Akoli. 15:22) Chikalata chawalembile Paulochi chajawulaga kwa Aklistu ŵasagulwe ŵa ku Kolinto, ŵele ŵajembecheyaga kwimuka ni kwawula kwinani. Aklistu ŵeleŵa ŵaliji “ŵaswela ŵa Mlungu, ŵali ŵakwe mwa Klistu Yesu.” Soni Paulo jwasasile ya ‘ŵele ŵawile . . . mwa Klistu.’ (1 Akoli. 1:2; 15:18; 2 Akoli. 5:17) Mu chikalata chakwe chine, Paulo jwalembile kuti wosope ‘ŵaŵaŵele yimpepe ni [Yesu] mu chiwa chakwe’ tachiŵasoni ‘ŵalumbikane najo pa kwimuka.’ (Alo. 6:3-5) Yesu jwajimwiche mpela mundu jwausimu soni jwalakwe ŵajawile kwinani. Yeleyi ni yayichitendekwasoni kwa Aklistu wosope ŵasagulidwe ni msimu ŵali ‘ŵalumbikane’ ni Klistu.

16. Ana Paulo jwagopolelaga chichi paŵasasile kuti Yesu jwaliji “jwakutanda kwimuka”?

¹⁶ Paulo jwasasile kuti Klistu jwaliji “jwakutanda kwimuka” kwa ŵandu wosope ŵaŵawile. Tukaliŵalila kuti ŵandu ŵane mpela Lasalo ŵajimwiche ni kutamaga pachilambo chapasi, nambo Yesu jwaliji jwandanda kwimuka mpela mundu jwausimu ni kupochela umi wangamala kwinani. Jwalakwe mpaka tum’wanichisye ni yisogosi yandanda yaŵagowolaga Aisalaeli yele ŵayipelekaga kwa Mlungu. Paulo paŵasasile kuti Yesu jwaliji “jwakutanda kwimuka” jwagopolelaga kuti ŵandu ŵanesoni chachijimuka nikuja kutama kwinani. Ŵane mwa jemanjaji ŵaliji ŵandumetume soni ŵandu ŵane ŵaŵaliji ‘ŵalumbikane’ni Klistu. Pandaŵi jakwe jemanjaji ŵajimwiche nikuja kupochela umi wausimu kwinani.

17. Ana ni ndaŵi japi jele ŵandu ŵali ‘ŵalumbikane’ ni Klistu ŵatandite kupochela mbote jawo jakwinani?

¹⁷ Kwimuka kwa ŵandu ŵaŵaliji ‘ŵalumbikane’ ni Klistu, nganikutanda pandaŵi jele Paulo jwalembelaga chikalata Aklistu ŵa ku Kolinto. Malo mwakwe, jwalakwe jwasalaga ya yindu yayichitendekwa msogolo. Paulo jwalembile kuti, “Jwalijose tachijimuka mu ndaŵi jakwe: jwandanda tachiŵa Klistu, kaneko pitachiyika Klistu, nombe nawo ŵali ŵa jwalakwejo tachijimuka ku ŵawe.” (1 Akoli. 15:23; 1 Ates. 4:15, 16) Masiku agano tukutama mu ndaŵi jaŵasasile kuti jili jakwika kwa Klistu. Myoyo, ŵakulijiganya ŵa Yesu soni Aklistu ŵane ŵasagulwe ŵaŵawile, ŵasosekwaga kwembecheya ndaŵi jeleji kuti chapochele mbote jawo kwinani soni kuti chaŵe ‘yimpepe ni [Yesu] mu chiwa chakwe.’

18. (a) Ligongo chichi mpaka tujile panasoni kwimuka kwine panyuma pakwimuka kwa ŵandu ŵatachijawula kwinani? (b) Ana pa 1 Akolinto 15:24-26, pakulosya kuti yili yindu yapi yayichitendekwa kwinani?

¹⁸ Nambi uli Aklistu ŵakulupichika ŵanganakola  chembecheyo cha kuja kutama kwinani yimpepe ni Klistu? Jemanjajisoni akwete chembecheyo chakuti ŵawe chachijimuka. Baibulo jikusasala kuti Paulo yimpepe ni ŵandu ŵane ŵakusajawula kwinani ‘akusajimuka’ pakwimuka kwandanda. (Afil. 3:11) Yeleyitu yikulosya kuti panasoni kwimuka kwine. Soni yili yakamulana mnope ni yaŵasasile Yobu kuti yichimtendechela jwalakwejo. (Yob. 14:15) Wosope ŵali ŵa Klistu tachiŵa yimpepe ni jwalakwe kwinani pandaŵi jele chachiyika kukumasya mauchimwene, maulamusi soni machili gosope. Soni “m’magongo jwakumalisya kummasya machili tachiŵa chiwa.” Tukumanyilila kuti chiwa ngasichikolasoni machili kwa wosope ŵatachijimuka kuja kutama kwinani. Nambi uli kwa ŵandu ŵatachitamaga pa chilambo chapasi?—Aŵalanje 1 Akolinto 15:24-26.

19. Ana ŵandu ŵakwete chembecheyo chakutama pachilambo chapasi akusosekwa kumanyilila chichi?

¹⁹ Nambi uli wosope ŵakwete chembecheyo chakutama pachilambo chapasi? Jemanjaji mpaka alimbisye chembecheyo chawo pakuganichisya maloŵe gaŵasasile Paulo gakuti, “Ngwete chikulupi . . . chakuti ŵandu wosope ŵaswela mtima ni [ŵangalungama], tachijimuka ku ŵawe.” (Mase. 24:15) Tukumanyilila kuti mundu jwangalungama nganaŵa apite kwinani. Myoyo maloŵe gaŵasasile Pauloga gakusala yakwimuka kwakuchitendekwa pachilambo chapasichi msogolo.

20. Ana wawojo chembecheyo chawo chilimbile chamtuli?

²⁰ Ngatukayichila amta panandi kuti ŵandu ŵaŵawile chachijimuka. Ŵandu ŵatachijimuka ni kutamaga pachilambo chapasi chachikola chembecheyo chakutama ni umi mpaka kalakala. Tukusosekwa kulupilila kuti yeleyi yichitendekwa nditu. Chembecheyo chelechi chili chakutamika mtima pasi ligongo tuchawonasoni ŵachinasi ŵetu ŵaŵawile. Jemanjaji chachijimuka pandaŵi jele Klistu ni achimjakwe “tachilamulilaga . . . kwa yaka 1,000.” (Chiw. 20:6) Myoyo chikulupi chetu mpaka chiŵe chakulimba mnope ligongo naga tukuwa apano nikuti tuchijimuka. Kusala yisyene tukwete chembecheyo chisyesyene. (Alo. 5:5) Yeleyi mpaka yalimbikasye soni kwatendekasya kuti asangalaleje pakumtumichila Mlungu. Nambotu panasoni yindu yine yejinji yampaka tulijiganye mu buku ja 1 Akolinto chaputala cha 15. Tuchilijiganya yindu yeleyi mumtwe wakuyichisya.