1, 2. Ana yindu yacenjile catuli pacilambo capasi kutandila mundaŵi ja Nowa, soni yeleyi yamkwayiye catuli Abulamu?

AWANICISYE kuti lisiku line akum’wona Abulamu ali mkulolecesya sanja jelewu ja nyumba jakulambilila ja mumsinda wa Uli. * Masegwe gakupikanika palipose, soni lyosi likwela mwinani. Ŵambopesi ŵa mlungu jwa lwesi akupeleka mbopesi. Kaneko akum’wona Abulamu ali mkulola kumbali payiweni yeleyi. Jwalakwe akupukunya mtwe wakwe kulosya kuti yimsakalisye. Pakuwujila kunyumba, jwalakwe akupitana ni ŵandu ŵajinji ŵa mumsindamo. Mwangakayicila jwalakwe akuganicisya ya kutupa kwa kulambila milungu jaunami kwakuwandile mnope mu Uli. Kulambila kweleku kwatandite mundaŵi ja Nowa, nambo pandaŵiji kwatupile mnope.

² Abulamu jwapagwile pali papite yaka yiŵili ciwile Nowa. Ali akopwece m’combo panyuma pa Cikumba cekulungwa ca mesi, Nowa ni liŵasa lyakwe ŵapelece mbopesi kwa Yehofa, kaneko Mlungu jwatendekasisye kuti ukunje wa ula uwonecele. (Gen. 8:20; 9:12-14) Pandaŵiji, paliji kulambila kusyesyene basi. Nambo paŵatupaga ŵandu ŵambagwilo ja nambala 10 kutyocela pa Nowa, ŵandu ŵaŵamlambilaga Yehofa kusyesyene ŵaliji ŵamnono. Kulikose ŵandu ŵalambilaga milungu jaunami. Atamose babagwe Abulamu, Tela, ŵalambilaga milungu jakupanganyidwa, soni komboleka kuti ŵakamulaga nawo masengo gakupanganya milungujo.—Yos. 24:2.

3. Ana cici cacawonecele mwa Abulamu mkupita kwa ndaŵi, soni m’weji mpaka tulijiganye cici kutyocela kwa jwalakwe?

³ Abulamu ŵaliji jwakulengana ni ŵanduwo. Mkupita kwandaŵi jwalakwe ŵawonecele kuti akwete cikulupi. Ni ligongo lyakwe ndumetume Paulo mwakusalilidwa ni Mlungu jwamkolasile jwalakwe kuti, ali “Mtati jwa ŵandu wosope ŵakwete cikulupi”! (Aŵalanje Aloma 4:11) Kwende tulole cacamkamucisye Abulamu kuti aŵe mundu jwacikulupi. M’wejisoni mpaka tulijiganye yejinji yampaka yitukamucisye kuti cikulupi cetu cikuleje.

4, 5. Ana Abulamu ŵalijiganyisye ya Yehofa kutyocela kwa ŵani, soni ligongo cici yeleyi yaliji yakomboleka?

⁴ Ana Abulamu ŵalijiganyisye mwatuli yakwamba Yehofa Mlungu? Tukumanyilila kuti mundaŵijo Yehofa ŵakwete ŵandu ŵakulupicika ŵaŵamtumicilaga. Semu jwaliji jumo mwa ŵandu ŵeleŵa. Atamose kuti nganaŵa mwanace jwandanda mwa ŵanace ŵatatu ŵacalume ŵa Nowa, nambo ndaŵi syejinji Baibulo jikusatanda ni lina lyakwe pajikukolanga ya ŵanace ŵa Nowa. Mwine ligongo lyakuti Semu jwakwete cikulupi cekulungwa. * Pali papite ndaŵi citendekwele Cikumba, Nowa jwasasile kuti Yehofa jwaliji “Mlungu jwa Semu.” (Gen. 9:26) Semu jwacimbicisyaga Yehofa soni kulambila kweswela.

⁵ Ana Abulamu ŵammanyililaga Semu? Komboleka kuti ŵammanyililaga. Awanicisye kuti akum’wona Abulamu paŵaliji mnyamata. Ana akuganisya kuti jwalakwe ŵasangalele catuli paŵapikene kuti anganga ŵakwe ŵaŵele ali mkuyiwona yitendo ya ŵandu kwa yaka yakupunda 400? Semu ŵayiweni yakusakala yayatendekwaga Cikumba ca mesi mkaniciyice, konanjikwa kwa ŵandu ŵakusakalawo ni Cikumba ca mesi, kupagwa ni kutupasoni kwa mitundu ja ŵandu, soni kwimucila kwaŵatendaga Nimulodi mwakutaŵa Sanja ja Babele. Mundu jwakulupicika, Semu, nganatendaga nawo yakwimucilayo. M’yoyo, Yehofa paŵasokonasisye ciŵeceto ca ŵandu ŵaŵataŵaga Sanjajo, Semu ni liŵasa lyakwe ŵajendelecele kuŵeceta ciŵeceto candanda caŵaŵecetaga baba ŵakwe. Abulamu ŵaliji jumo mwa ŵandu ŵam’liŵasali. Mwangakayicila, Abulamu ŵamcimbicisyaga mnope Semu. Nambosoni, Abulamu ŵakusile Semu ali cijumi. M’yoyo, komboleka kuti Abulamu ŵalijiganyisye ya Yehofa kutyocela kwa Semu.

6. (a) Ana Abulamu ŵalosisye catuli kuti ŵalijiganyisye cindu cakusosekwa mnope pakwamba ya cikumba ca mesi? (b) Ana umi wa Abulamu ni Sala waliji watuli?

⁶ Atamose kuti ngaŵa mkusala mwakusimicisya kuŵalijiganyisye Abulamu ya Yehofa, nambo mpaka tuŵe ŵakusimicisya kuti jwalakwe ŵapikanicisye ligongo lyakwe Yehofa ŵayikasisye cikumba ca mesi. Soni ŵasakaga kutenda yakumsangalasya Yehofa mpela mwaŵatendelaga Nowa. Mwakulekangana ni acalongo acimjakwe soni ŵandu ŵane m’cilambomo, jwalakwe ŵaŵambalaga kulambila milungu jakupanganyidwa. Jwalakwe ŵapatile jwamkongwe jwambone mnope jwaŵalombene najo lina lyakwe Salai. Jwamkongweju jwaliji jwambone mnope ngaŵa ligongo lyakusalalape, nambosoni  jwamkulupililaga Yehofa ni mtima wosope. * Atamose kuti nganakola upile wakuŵeleka mwanace, nambope wosope ŵamtumicilaga Yehofa mwakusangalala. Soni liŵasali lyalelite Loti juŵaliji cipwa ca Abulamu.

7. Ana ŵakumkuya Yesu mpaka amsyasye catuli Abulamu?

⁷ Pangali lisiku lyele Abulamu ŵalesile kutumicila Yehofa ni kutanda kulambila milungu jakupanganyidwa ja ku Uli. Jwalakwe ni ŵamkwakwe ŵaliji ŵakusacilila kuŵa ŵakulekangana ni ŵandu ŵajinji ŵaŵalambilaga milungu jakupanganyidwa mumsindamo. M’wejisoni naga tukusaka kola cikulupi cisyesyene, tuŵeje ŵakusacilila kutenda yindu mwakulekangana ni ŵandu ŵa m’cilamboci. Yesu ŵatite, ŵakulijiganya ŵakwe ‘nganaŵa mbali ja cilambo,’ ligongo lya yeleyi cilambo cikusaŵengana nawo. (Aŵalanje Yohane 15:19.) Ana ŵamwiŵasa mwawo, kapena ŵandu ŵane kwakusatamako akusiŵasisya mnope ligongo lyakuti ŵasagwile kumtumicila Yehofa? Naga yili m’yoyo, nganaŵa jika. Kupilila kwawo kukolosya kuti akusyasya cisyasyo cambone caŵalosisye Abulamu ni ŵamkwakwe ŵaŵamtumicilagasoni Yehofa mwakulupicika.

8, 9. (a) Ana cici cacamtendecele Abulamu canganaŵa aciliŵalile? (b) Ana Yehofa ŵamsalile cici Abulamu?

⁸ Lisiku line patendekwe cindu cangaliŵalicika paumi wa Abulamu. Yehofa Mlungu ŵampele utenga Abulamu. Nambo Baibulo jangasala yejinji yakwamba muŵapelecele utengawu kwa Abulamu. Nambo jikusagamba kusala kuti, “Mlungu jwawucimbicimbi” jwawonecele kwa mundu jwakulupicikaju. (Aŵalanje Masengo 7:2, 3.) Komboleka kuti Yehofa ŵakamulicisye masengo lilayika pakuŵeceta ni jwalakwe. Panandipe, Abulamu ŵaluweni lumbili lwa Mlungu Jwamaciligose jwa cilambo cosope. Aganisye mwaŵasangalalile Abulamu pakulola kulekangana kwakwapali pasikati pa Mlungu jwacijumi jwaŵamlambilaga, ni milungu jakupanganyidwa jangali umi jiŵalambilaga ŵandu mundaŵi jakwe.

⁹ Ana Yehofa ŵamsalile cici Abulamu? Ŵamsalile kuti, “Mtyoce m’cilambo cenu, mwalece acalongo acimjenu ni mjawule kucilambo cacinjimlanjila.” Yehofa nganamsalila cilambo cacacijawula, nambo ŵamsalile kuti cacimlanjila. Candanda, Abulamu ŵasosekwaga kuleka cilambo cakwe soni acalongo acimjakwe. Mwakamulana ni ndamo ja ŵandu ŵa m’cilamboco soni yilambo yine yakusyungulila, liŵasa lyaliji cindu cakusosekwa. Naga mundu atyosile ni kwaleka acalongo acimjakwe, ŵandu ŵayiwonaga yeleyi kuŵa yakusakala mnope yanganaŵa ayitesile mundu jwalunda.

10. Ligongo cici yaliji yakusawusya kwa Abulamu ni Salai kusama kumangwawo ku Uli?

¹⁰ Kuti Abulamu atyoce m’cilambo cakumangwakwe ŵasosekwaga kulijima yindu yejinji. Mwangakayicila msinda wa Uli waliji wakusicila soni wa yakutendekwa yejinji. (Alole libokosi lyakuti “Msinda Wele Abulamu ni Salai Wawulesile.”) Yindu yakuwukulidwa m’masame yikusalosya kuti mumsinda wakala wa Uli mwaliji majumba gambone. Ŵandu ŵane ŵakolaga  nyumba sya yipinda yejinji yaŵatamaga ŵamwiŵasa soni ŵamasengo. Yipindayi ŵayitaŵaga mwakusyungulila luŵala lwamkati. Nyumbasi syakwetesoni yindu mpela yisima ya mesi, yimbusi, soni malo gakwasila yiswani. Akaliŵalilasoni kuti Abulamu ni Salai ŵaliji ŵacikulile. Komboleka kuti Abulamu ŵaliji ni yaka ya m’ma 70, soni Salai ŵaliji ni yaka ya m’ma 60. Mpela jwamlume jwapeŵasa jwalijose, mwangakayicila Abulamu nombe najo ŵasakaga kuti ŵasamalileje cenene ŵamkwakwe soni kuti atameje mwakusangalala. Aganicisye yaŵatagulilene yakwamba kutyoka m’cilamboci soni yindu yaŵayidandawulaga mumtima. Mwangakayicila Abulamu ŵasangalele mnope, Salai ali akundile kusama m’cilamboco. Mpela ŵamkwakwewo, Nombe najo Salai ŵaliji jwakusacilila kuleka yindu yambone yakumangwawo.

11, 12. (a) Ana Abulamu ŵasosekwaga kuganicisya soni kosecela yatuli mkanasame mu Uli? (b) Ana yindu yapi yampaka asale kuti yatendekwe palisiku liŵasamaga?

¹¹ Ali asagwile yakutenda panganiji, Abulamu ni Salai ŵasosekwaga kutenda yindu yejinji. Ŵasosekwaga kamula masengo gekulungwa gakulonganya soni kulinganya ndundu jwa paulendo. Ŵasosekwaga kuganicisya ya ndundu syaŵasosekwaga kujigala paulendo wakwawula kumalo kwangakumanyililaku, soni ndundu syaŵasosekwaga kusileka. Nambosoni ŵasosekwaga kuganicisya mnope ya acalongo acimjawo. Ana akatesile yatuli ni Tela jwaŵaliji jwamkalambale? Ŵaganicisye yakumjigala ni kumsamalilaga kucajawule koseko. Ngani jikusalosya kuti jwalakwe ŵasacilile ni mtima wosope kusama mu Uli yimpepe ni liŵasa lyakwe lyosope. Mwangakayicila jwalakwe ŵalesile kulambila milungu jakupanganya ŵandu. Loti cipwa ca Abulamu ŵaliji nawosoni paulendowu.—Gen. 11:31.

¹² Kaneko lisiku lyakunyakuka lyaŵalijembeceyaga lyakwanile. Awanicisye kuti akulola likuga lya ŵandu ŵa paulendowo ali asongene kusa kwa msinda wa Uli ciŵandika ngalande ja mesi jijasyungulile msindawo. Ngamila soni abulu ali anyakwile ndundu, soni yilango ayisongenye, liŵasa soni ŵamasengo atemi mmalo gawo ali mkwembeceya mwakusangalala kunyakuka. * Komboleka kuti ŵandu wosope meso galiji pa Abulamu kwembeceya kuti ŵasalile kuti awutande. Kaneko, ndaŵi jili jikwanile, ŵautandite ulendo wakusama mu Uli.

13. Ana ŵakutumicila ŵa Yehofa moŵa agano akusalosya catuli msimu mpela wa Abulamu ni Salai?

¹³ Moŵa agano, ŵakutumicila Yehofa ŵajinji akusasamila kumalo kwakukusosekwa ŵakulalicila ŵajinji. Ŵane akusalijiganya ciŵeceto casambano pakusaka kuti atendeje yejinji mu undumetume. Soni ŵane akusatenda undumetume wine wakuti nganawutendeje citandile kapenasoni wakuti ngawukusiwasangalasya. Kusala yisyene kutenda yeleyi kukusasaka kuti mundu aŵe jwakulijima yindu yine pa umi. Yehofa akusayamicila mnope yatukutenda pakujigalila cisyasyo ca Abulamu ni Salai. Naga tukutenda yeleyi mpaka tuŵe ŵakusimicisya kuti Yehofa cacitupa yindu yakupunda  yatwampele. Jwalakwe ngasalepela kujaliwa cikulupi cetu. (Ahe. 6:10; 11:6) Yehofa ŵampele Abulamu majali?

14, 15. Ana Ulendo wa Abulamu wakusama ku Uli yimpepe ni liŵasa lyakwe mpaka paŵayice ku Halani waliji wuli, soni ana ligongo cici Abulamu ŵaganisisye yakutama kwakandaŵi kweleko?

¹⁴ Mwapanandipanandi, ŵanduwo ŵatandite kuwusyoŵelela ulendowo. Komboleka kuti paulendowu, Abulamu ni Salai ŵacenganaga kwela bulu, jwine pakwesile, jwine jwajendaga pasi. Kombolekasoni kuti paŵatagulilanaga ngani syawo papikanikagasoni masegwe ga yindu yaŵataŵilile pa yinyama. Kaneko ŵandu ŵapaulendowo ŵasyoŵelele kutaŵa soni kupasula masakasa soni kumkamucisya mundu jwacikulile Tela kutama cenene pangamila kapena bulu. Jemanjaji ŵajendaga camungulugulu Lusulo lwa Filate acijawulaga kumpoto cakungapilo lyuŵa. Ŵanduŵa ŵajesile ulendowu kwa masiku gejinji.

¹⁵ Kaneko, ali ajesile mkuli welewu makilomita 960, ŵayice mumsinda wakusicila mnope wa Halani wakola matenti wawaliji pamajiga ga misewu ja ŵandu ŵaŵatendaga malonda jajatyocelaga kungopoko lyuŵa kwawula kungapilo lyuŵa. Liŵasali palyayice pamaloga lyatemi kwakandaŵi. Komboleka kuti liŵasali lyajimi pamaloga ligongo lyakuti Tela ngamkanakombola kwendelecela ni ulendowo.

16, 17. (a) Ana cilanga capi cacamsangalesye Abulamu? (b) Ana Abulamu paŵaliji ku Halani Yehofa ŵampele majali gapi?

 ¹⁶ Pali papite ndaŵi, Tela ŵajasice ali akwete yaka 205. (Gen. 11:32) Pandaŵi jakusawusyaji, Yehofa ŵaŵecetesoni ni Abulamu, soni yeleyi yamlimbikasisye. Yehofa ŵaŵecetesoni maloŵe gaŵamsalile Abulamu ku Uli, soni ŵajonjecesyepo yine yejinji. Abulamu ŵaliji jwakuti caciŵa “mtundu wekulungwa,” soni mitundu josope ja pacilambo capasi jaliji jakuti jicipocela majali kupitila mwa jwalakwe. (Aŵalanje Genesis 12:2, 3.) Cilanga caŵatesile Mlungu kwa Abulamu camlimbikasisye kuti ajendelecele ni ulendowo.

¹⁷ Abulamu paŵasamaga ku Halani, ŵakwete ndundu syejinji syaŵasosekwaga kulonganya ligongo lyakuti Yehofa ŵamjaliwe. Nganiji jikusasala kuti ŵajigele “cipanje cosope caŵapatile soni acikapolo ŵaŵapatile ku Halani.” (Gen. 12:5) Kuti mtundu upagwe, Abulamu asosekweje yindu yakucilu soni ŵamasengo ŵajinji. Yehofa ngaŵa kuti ndaŵi syosope akusiŵajaliŵa ŵakutumicila ŵakwe ni cipanje, nambo akusiŵapa yiliyose yampaka yakamucisye kutenda lisosa lyakwe. M’yoyo ali amjaliwe ni yindu yosope yakusosecela, Abulamu ni ŵaŵajendaga nawo ŵajendelecele kwawula kumalo kwangakumanyilila.

18. (a) Ana ndaŵici jele Abulamu camtendecele cindu cakusosekwa mnope mu mbili ja yakutendekwa ya Mlungu kwa ŵandu Ŵakwe? (b) Ana yindu yakusosekwasoni yapi yayatendekwaga pa Nisani 14 mu yaka yakuyicisya? (Alole libokosi lyakuti “Lisiku Lyakusosekwa Mnope m’Baibulo.”)

¹⁸ Ali ajesile kwa masiku gakuŵalanjika kutyocela ku Halani ŵanduŵa ŵayice ku Kalikemesi, malo gele ŵandu ŵa paulendo ndaŵi syejinji ŵajombokaga Lusulo lwa Filate. Komboleka kuti galiji malo gelega pele patendekwe cindu cakusosekwa mnope kwa Abulamu mu mbili ja yakutendekwa ya Mlungu kwa ŵandu Ŵakwe. Komboleka kuti m’caka ca 1943 B.C.E., palisiku lya 14 lya mwesi wele kaneko ŵatandite kuwukolanga kuti Nisani, Abulamu ni ŵandu ŵaŵajendaga nawo paulendowo ŵajombwece Lusulo lwa Filate kwawulaga ca kummwela kwa cilambo cele Yehofa ŵamsalile Abulamu kuti cacimpa. (Eks. 12:40-43) Palisiku lyeleli, cilanga caŵatesile Yehofa ni Abulamu catandite kamula masengo.

19. Ana cilanga caŵatesile Yehofa kwa Abulamu capwatikagapo yatuli, soni ana yeleyi komboleka kuti yamkumbwisye cici Abulamu?

¹⁹ Abulamu yalumo ni ŵandu ŵaŵajendaga nawo ŵala ŵajesile kwawula ca kummwela kwa cilamboco, kaneko ŵatemi kaje ciŵandika yitela  yekulungwa ya ku Mole, ciŵandika ku Sekemu. Ali pamaloga Yehofa ŵaŵecetesoni ni Abulamu. Mu cilanga caŵatesile Mlungu pandaŵiji, ŵakolasile yakuti mbeju ja Abulamu ni jacijitama m’cilambomo. Ana Abulamu ŵakumbucile ulocesi wele Yehofa ŵawusasile mu Edeni, wakwamba ya “mbeju,” jajicakulupusya ŵandu lisiku line? (Gen. 3:15; 12:7) Komboleka kuti ŵakumbucile. Soni mwine jwalakwe ŵatandite kupikanicisya kuti ŵakwete nawo mbali mu lisosa lyekulungwa lya Yehofa.

20. Ana Abulamu ŵalosisye catuli kuti ŵayamicilaga upile waŵampele Yehofa?

²⁰ Abulamu ŵayamicile mnope upile waŵampele Yehofa. Jwalakwe ŵajendaga m’cilambomo mwakusamala ligongo ŵandu ŵa Cikanani ŵaliji ciŵela m’cilambomo. Candanda Abulamu ali ayice m’cilambomo ŵataŵile kaje malo gakupelecela mbopesi kwa Yehofa ciŵandika ni yitela yekulungwa ya ku Mole, soni kaneko ŵajile kukutaŵa maloga ciŵandika ku Beteli. Jwalakwe ŵakolasile lina lya Yehofa, mwangakayicila, ŵaganicisyaga ya mbeju jakwe ja msogolo yayikulosya kuti ŵam’yamicilaga Mlungu jwakwe ni mtima wosope. Kombolekasoni kuti ŵalalicilaga ŵandu ŵaŵandikene nawo ku Kanani. (Aŵalanje Genesis. 12:7, 8.) Nambope, pasogolo pakwe Abulamu ŵasimene ni yindu yakulinga cikulupi mnope. Jwalakwe nganaganicisyaga ya yindu yambone yaŵayilesile kumangwawo ku Uli. Nambo nganisyo syakwe syosope syaliji pa yindu yamsogolo. Pa Ahebeli. 11:10 pakusati pakwamba ya Abulamu: “Jwalakwe ŵaliji mkwembeceya msinda wakola yilimbilimbi yisyesyene. Msinda wele mkutaŵa soni mkupanganya jakwe ali Mlungu.”

21. Ana yatukumanyilila pakwamba ya Ucimwene wa Mlungu yikulekangana catuli ni yaŵayimanyi Abulamu, soni tukusosekwa kusimicisya kutenda cici?

²¹ Mwakulekengana ni Abulamu, ŵatukutumicila Yehofa moŵa agano tukumanyilila yejinji yakwamba msinda wakuwanicisyawu. Tukusamanyilila kuti msinda welewu ukwimila Ucimwene wa Mlungu. Tukumanyilila kuti Ucimwenewu ukulamulila kwinani soni pacakangakaŵapa cumasye yakutendekwa ya m’cilambo cakusakalaci. Soni apano tukumanyilila kuti Mbeju ja Abulamu jaŵajijembeceyaga ŵandu kwandaŵi jelewu, jili Yesu Klistu jwakulamulila mu Ucimwenewu. Uciŵa upile kwa m’weji kumlola Abulamu alisoni cijumi, soni ali apikanicisye cenene lisosa lya Mlungu lyele nganalipikanicisyaga cenene pandaŵijo. Ana akusaka kuyiwona yilanga yosope ya Yehofa yili mkwanilicikwa? M’yoyo akusosekwa kwendelecela kutenda yaŵatendega Abulamu. Aŵe ŵakulijima yindu yine, ŵakupikanila, soni ayamicileje upile wa undumetume wapele Yehofa. Patukulosya cikulupi cetu mpela muŵatendele Abulamu, jwali “mtati jwa ŵandu wosope ŵakwete cikulupi”, nikuti caciŵasoni mpela mtati jwetu.