Lí zu-pere

Lí m̀ɛni-ŋuŋ-ŋai ma

ZƐŊ-LƐƐI 20

ŊULEI 7 Ziova, Kukponoi Kpanaŋ

Ikili Tɔɔ Ziova Ma Ŋaa-nɛnɛ Mɛni Ma

Ikili Tɔɔ Ziova Ma Ŋaa-nɛnɛ Mɛni Ma

“Luwa e kɛ . . . Zisɛ Korai Naŋ Ɣala ma nyii gaa a maloŋ-kaa-Naŋ da ŋaa-nɛnɛ-Ɣalai.”2 KL. 1:3.

MƐNI-ŊUŊ

Mɛni-ŋuŋ-ŋai kwa pɔri maa-kɔrii berei Ziova e Zuu-ŋai kɛ kɔ-soŋ-laa sui ŋaa nɛnɛ lai su.

1. Lono e pilaŋ berei ma kɛ-ɣeniɛ e kɛ la Zuu-ŋai mɛni ma nyii-ŋai kɛ kɔ-sɔŋ-laai sui.

 ZUU-ŊAI di Ziova woo pili a koraŋ tamaa. Nyiŋi e gɛ Ziova e nɛɛ naa Babelɔŋ-ɓela di dilɔii-ŋuŋ su kara, di li a dia kɔ-soŋ-laa su. Kɛ-ɣɛniɛ kɛ pere e kɛ leŋ naa dimɛni ma? (2 Kɔ. 36:​15, 16, 20, 21) Tɔ̃ya ma, Babelɔŋ-ɓela di nɛɛ naa a gɛɛ gɔ-soŋ-ŋai di pɔri mɛni-ŋa taŋa kɛi dikpɔɔ yee ma. (Zl. 29:​4-7) Kɛɛ, kɛ-ɣeniɛ kɛi fe kɛ ni a mɛni loŋ dimɛni ma kpɛni fei bere fei dikɛ ŋwɛlii dikɛ-ɣeniɛi e kɛ la. Dikili-ŋa-siai e kɛ leŋ e pilaŋ mɛnii ma dikɛ tɛɛi zui? Kwaa mɛnii kaa gɔ-soŋ-ɓelai tɔnɔ e moi. E mo nyɛɛi: “Ku kɛɛ seeni nya-lee ŋai kɔlɛ Babelɔŋ lɔii sui, ku wɔlɔ tãi Zãiyɔŋ mɛni kili e too la kukili-ŋai.” (Ŋu. 137:1) Zuu-ŋai dikɛ ŋaa-nɛnɛ wɛlii, kɛɛ gbɛɛ ɓe kɛ pai ŋaa-nɛnɛ tɛɛi dipɔi?

2-3. (a) Le ɓe Ziova e gɛ Zuu-ŋai mɛni ma nyii-ŋai kɛ kɔ-soŋ-laa sui? (b) Le ɓe kwa pai maa-kɔrii zɛŋ-lɛɛi ŋi su?

2 Ziova kaa a ‘ŋaa-nɛnɛ Ɣala.’ (2 Kl. 1:3) E ŋɔnuai wɛlini, nyaŋ nii a kɛ a nɛ̃ɛ a gɛɛ e diai kelee da lɛɣɛ a nyaai ŋaa nɛnɛ. Ziova e kɛ a gɔlɔŋɔɔ a gɛɛ gɔ-soŋ-ŋai taŋa dikɛ pai diyee seei ŋɔkula-maa-kɛi mu, di pa polu bɔ. (Az. 59:20) Mɛni ma e worɛ-woo tɛɛ ŋɔlono-kɛ-nuui Azaya pɔ Zuu-ŋai mɛni ma, koraŋ ŋɔŋdɔ tɔnɔ (100) di lɛɛ pai lii kɔ-soŋ-laa su. Nyaŋ ŋorɛ-wooi ŋi kaa Azaya kɔlɔi su. Gɔlɔi ŋi e kɛ pai kpɔŋ maa tɛɛi leŋ dipɔ? Azaya e mo nyɛɛi: “Kuɣalai a moi nyɛɛi, ‘Ka ŋanuai ŋaa nɛnɛ. Ka diŋaa-nɛnɛ!’” (Az. 40:1) Tɔ̃ya ma, Ziova e Zuu-ŋai kɛ kɔ-soŋ-laa sui ŋaa nɛnɛ Azaya kɔlɔi su.

3 Yɛɛ Zuu-ŋai kɛ kɔ-soŋ-laa sui, kua maŋ kwa ŋwɛli a ŋaa-nɛnɛ a tãi taŋa. Zɛŋ-lɛɛi ŋi su, kwa pai lonoi e pilaŋ pere sii saaɓa ma nyii Ziova e Zuu-ŋai kɛ kɔ-soŋ-laa sui ŋaa nɛnɛ lai. (1) E gono tee a gɛɛ e kɛ pai di su mɛni lɛɛi, (2) e kili-kɛ-zu tɛɛ dipɔ, da (3) e kpɔŋ maa tɛɛ dipɔ a gɛɛ dilii fe sɛlɛŋ a ŋanaa. Kwa pai ŋɔnɔ mɛni maa-kɔrii e pilaŋ berei ma Ziova a kuŋaa nɛnɛ la saa a bere sii tɔnɔi ti.

ZIOVA A KU SU MƐNI LƐƐ A ŊƐI-MALOŊ-KAA PERE

4. Ziova e nɛ leŋ a gɛɛ gaa a ŋɛi-maloŋ-kaa Ɣala? (Azaya 55:7)

4 Ziova ‘kaa a ŋɛi-maloŋ-kaa Naŋ.’ (2 Kl. 1:3) E dua-pere lɛlɛɛi ŋi lɛ gɛɛ aa gono tee a gɛɛ e kɛ pai gɔ-soŋ-ŋai nyii-ŋai pai dilii penei su mɛni lɛɛi. (Azaya 55:7 lono.) E mo nyɛɛi: “Ŋa pai iŋɛi maloŋ kaai ŋawɛli kɛ-maa kpanaŋ sarai, wɔlɔ-wɔlɔ da wɔlɔ-wɔlɔ.” (Az. 54:8) Ziova e kɛ pai ŋɔŋɛi-maloŋ-kaai lɛi leŋ? Berei maŋ Zuu-ŋai dikɛ pai mɔ̃lɛi la ditua-pere-nyɔŋ-ŋai mɛni mai, kɛɛ Ziova e gono tee a gɛɛ dife kɛ ni pai lɛɛi Babelɔŋ wɔlɔ-wɔlɔ da wɔlɔ-wɔlɔ. Dikɛ pai kɛi nɔ kɔ-soŋ-laa su tãi kpua mɛni ma. (Az. 40:2) Tɔ̃ya ma, nyiŋi e Zuu-ŋai nyii-ŋai dilii penei ŋaa nɛnɛ!

5. Le mɛni ɓe maa nɛ̃ɛi ku kuyee see la Ziova ŋɔŋɛi-maloŋ-kaai mu e tɛɛ la Zuu-ŋai dia nyii-ŋai kɛ kɔ-soŋ-laa sui?

5 Le ɓe kwa pɔri maa-kɔrii? Ziova a ŋwɛlii e vɛli-ɓela su mɛni lɛɛ a nii kelee. Saa, kwa pɔri kpiŋ laai la e tɛɛ Zuu-ŋai dia a gɛɛ Ziova a kusɔnyɔŋ su mɛni lɛɛ. Le mɛni ma? Kpɛni fei ku mɛnii kɔlɔŋ Ziova aa gɛ a gɛɛ e kusɔnyɔŋ su mɛni lɛɛ. Koraŋ ŋɔŋdɔ tamaa tɛɛ gɛɛ Azaya aa duɛ-mɛnii ŋi ɓoi, Ziova e ŋɔwɛli-kɛ-maa Loŋ tɛɛ nɔii ma a gɛɛ e saa kusɔnyɔŋ mɛni ma. Ee Zisɛ e saa kusɔnyɔŋ mɛni mai, Ziova a kusɔnyɔŋ ‘kula kua’ kpaa e ku su mɛni lɛɛ a nii kelee. (Dikɛ-mɛni-ŋai 3:19; Az. 1:18; If. 1:7) Tɔ̃ya ma, Ziova kaa a su-mɛni-lɛɛ Ɣala!

6. Le mɛni lɛlɛɛ ɓe kwa pɔri zɔlɔ ɓoi kwa kukili-ŋa sia e pilaŋ Ziova ŋɔŋɛi-maloŋ-kaai ma? (Ya pɔri ŋɔnɔ votooi kaai.)

6 Mɛnii Ziova e mo Zuu-ŋai dia nyii gaa Azaya 55:7 sui, a pɔri ŋɔnɔ kpɔnii kua a kɛ kulii a tooi polu zɔnyɔŋ ku gɛ a bɔlɔi mɛni ma berei maŋ kwaa kulii pene lai. Nyiŋi a pɔri kɛi a tãi titi kwa kɛ tɛɛi la mɛni-kpanaŋ-ŋa su nyii kupɔara-mɛni-maai e pa lai. Kɛɛ a kɛ kwaa kulii pene, nyaŋ kwaa kupolu tɔɔ mɛni-ŋai ti dia, kwa pɔri laai la a gɛɛ Ziova aa ku su mɛni lɛɛ. Nyaŋ Ziova a ku su mɛni lɛɛ, va ŋɔnɔ gili-ŋa sia e pilaŋ kusɔnyɔŋ ma. (Ya pɔri ŋɔnɔ Zɛlemaya 31:34 kaai.) Mɛni ma, a kɛ Ziova fa gili-ŋa sia e pilaŋ zɔnyɔŋ-ŋai ku gɛ a bɔlɔi ma, gɛ ni maa fe nɛ̃ɛ ni kua maŋ kukɛ kukili-ŋa sia a tãi kelee e pilaŋ dia. Mɛnii kwa gɛi lonii mai ɓa mɛni-ŋuŋ Ziova ŋɛi, kɛɛ bɔara-mɛni-maa-ŋai ku gɛ a bɔlɔi fei. (Iz. 33:​14-16) Tãi kpua yee mu, kuŋɛi-maloŋ-kaa Naŋ a pai kuŋuŋ maa ɓoi mɛni-kpanaŋ-ŋai kelee yeei kupɔara-mɛni-maa-ŋai da pa la kupɔi.

Mɛnii kwa gɛi lonii mai ɓa mɛni-ŋuŋ Ziova ŋɛi, kɛɛ bɔara-mɛni-maa-ŋai ku gɛ a bɔlɔi fei (Ŋoo-ɣɛli-kpului 6 kaa)


7. A kɛ kwaa sɔnyɔŋ kɛtɛ kɛ, le ɓe pai kulii kulai a gɛɛ ku mo korai-toli-kpɔŋ laa-tuɛ-ɓelai dia?

7 Le ɓe maa nɛ̃ɛi ku gɛ a kɛ kulii a tooi polu kpɛni fei kwaa sɔnyɔŋ kɛtɛ kɛ, nyaŋ kwa nooi nua dia? Ŋala-kɔlɔi a ku fɔrɔi a gɛɛ ku korai-toli-kpɔŋ laa-tuɛ-ɓelai mare kɛ kpɔŋ maa mɛni ma. (Zĩ. 5:​14, 15) Tɔ̃ya ma, a gɛɛ ku lono nua pɔ e pilaŋ kupɔara-mɛni-maa-ŋai dia fa kɛ a mɛni loŋ. Kɛɛ maa nɛ̃ɛi e lɛɛ kukili-ŋa a gɛɛ Ziova kaa tii kɛi a zinaai ŋi a gɛɛ e kpɔŋ kua, nyaŋ da pai tuai a kua a wɛli-kɛ-maa da ŋɛi-maloŋ-kaa pere yɛɛ Ziova. Nyiŋi a pai kpɔnii kua a gɛɛ ku pɔri lonoi korai-toli-kpɔŋ laa-tuɛ-ɓelai pɔ. Kwaa berei kaa Ziova ŋɔŋɛi-maloŋ-kaai e bɔlɔ tɔnɔ nyii da kɛ ma Arthur a ŋaa nɛnɛ lai. Nii a kaa too polu a ŋanaa zɔnyɔŋ e gɛi mɛni ma. Arthur e mo nyɛɛi: “Ŋa nuu-kaŋ fotoo kaa a koraŋ tɔnɔ. Kɛɛ gɛɛ ŋaa ŋoli tɔɔ lono ta ma nyii kɛ a bilaŋɔɔ kili-ŋa-sia maa waa mai, ŋa ŋasɔnyɔŋ ɓo ŋanɛnii ma e pɛlɛ la korai-toli-kpɔŋ laa-tuɛ-ɓelai dia. Naa polu ma, nii e kɛ naa a naa. Kɛɛ nii a kaa nii too polu e pilaŋ ŋapɔara-mɛni-maa-ŋai dia. Korai-toli-kpɔŋ laa-tuɛ-ɓelai di mo ma a gɛɛ Ziova fe nii bolu tɔɔ ni ma. A ku kula-maa kɛ kpɛni fei e ku wɛlini. Difɔrɔ-wooi e kpɔŋ ma a gɛɛ ŋa ŋgbiŋ kaa yɛɛ berei Ziova a ŋgaa lai.” Lonii ma, Arthur kaa naa a lɔigula panĩa da korai-toli-kpɔŋ laa-tuɛ-ɓelai dikpɔŋ maa-nuu. Gaa a ŋaa-nɛnɛ mɛni a gɛɛ Ziova a ŋɛi-maloŋ-kaa lɛ kua a kɛ kwa kulii pene!

ZIOVA A KILI-KƐ-ZU TƐƐ KUPƆ

8. (a) Kili-kɛ-zu kɛɛ leŋ ɓe Ziova e dɛɛ gɔ-soŋ-ŋai pɔ? (b) Yɛɛ berei gaa la Azaya 40:​29-31 sui, le ɓe kili-kɛ-zu e gɛ Zuu-ŋai mɛni ma nyii-ŋai dilii penei?

8 E kɛ yɛɛ nya ɓe kili-kɛ-zu fe kɛ ni Zuu-ŋai yeei a gɛɛ da pai lii polu dipɔ-taai. Le mɛni ma? Kpɛni fei Babelɔŋ-ɓela difa kaa wɔlɔ dikɔ-soŋ-ŋai ŋuŋ maa ɓo. (Az. 14:17) Kɛɛ Ziova e kili-kɛ-zu tɛɛ ŋɔnuai pɔ. E gono tee a gɛɛ a pai ŋɔnuai ŋuŋ ma ɓoi, nyaŋ sɛŋ ta fe pai gberai nyiti kɛi. (Az. 44:26; 55:12) Babelɔŋ-ɓela dikɛ Ziova ŋɛi yɛɛ muluŋ-kpolo. (Az. 40:15) Ya muluŋ fɛɛ, gbolo a tɛɛ. Bere nɔ ɓe ve kɛ ni a gbanaŋɔɔ la a gɛɛ Ziova e ŋɔnuai ŋuŋ maa ɓo Babelɔŋ. Le ɓe gili-kɛ-zui ŋi e kɛ pa gɛi a gɔ-soŋ-ŋai? E kɛ pai diŋaa nɛnɛi. Kɛlɛ mɛnii e kɛ pai gɛi kelee fe ti. Azaya e mo nyɛɛi: “Diai da dikili tɔɔ Yawɛɛ ma kpɔŋ-maa mɛni mai, diwala-wala laai su a pai kpananii.” (Azaya 40:​29-31 lono.) Tɔ̃ya ma, kili-kɛ-zu a pai dikponoi kpanani; nyaŋ da pai kɛi yɛɛ “da kɛ kuɛ kooŋ polu.”

9. Le mɛni ɓe Zuu-ŋai da pɔri kɛ laai la a Ziova ŋɔkono-tee-ŋai?

9 Ziova e ŋɔnɔ nɛ a zu ponoɔ gɔ-soŋ-ŋai dia a gɛɛ ŋɔkono-tee-ŋai ŋaa-see a pai kɛi. A pere sii kɛɛ leŋ? Ikili-ŋa sia e pilaŋ duɛ-mɛni-ŋai dia nyii di gaa ŋaa-see e kɛ ditãi mai. Dikɛ a gɔlɔŋɔɔ a gɛɛ Asiria-ŋai di Eezuɛ nuu-suu puui yee mɛi ɣale di li a dia kɔ-soŋ-laa su. (Az. 8:4) Di berei kaa Babelɔŋ-ɓela di Zerusalɛŋ su kara la, di li a naa-ɓela kɔ-soŋ-laa su Babelɔŋ. (Az. 39:​5-7) Dikɛ ɣele ma tãi Babelɔŋ Kaloŋ e Galoŋ Zɛdikaya ŋɛi pu la, e li a nyaa Babelɔŋ. (Zl. 39:7; Iz. 12:​12, 13) Mɛnii kelee Ziova e mo naa-tuɛi, ŋaa-see e kɛ. (Az. 42:9; 46:10) Gono-tee-ŋai ŋi kelee ŋaa-see kɛɛ e dilaa-lai su kpanaŋ a gɛɛ Ziova a pai ŋɔkono-teei ŋaa-see kɛi, e diŋuŋ maa ɓo!

10. Le ɓe pai kpɔnii kua a gɛɛ kili-kɛ-zu e kɛ kuyeei a ŋele-ŋai gbɛɛ-ŋa tãi ŋi?

10 Le ɓe kwa pɔri maa-kɔrii? Kulii a kɛ a doɔɔ polu, kukili-kɛ-zui tinaa-tuɛ-pere mɛni mai a kukponoi kpanaŋ. Kɛ-ɣeniɛ kɛi kpanaŋɔɔi lonii ma, nyaŋ Ɣala kpɔara-ɓela wala-wala da tɔɔ kua. Kɛlɛ kulii fe too polu a ŋanaa. Ziova aa gono tee a gɛɛ kwa pai kɛi ɣele ma wɔlɔ-wɔlɔ da wɔlɔ-wɔlɔ Paredai ɓɛi kuŋuŋ maa a pai kɛi a moɔɔ naa, kukɛ ɓo lii-see su. Maa nɛ̃ɛi kuŋɛi e kɛ nɔ gili-kɛ-zui ti ma. A wala kɛ ti, kukili-kɛ-zui a pai kɛi nɔ yɛɛ nuu ɓe gbiŋ kaai mɛlɛmɛlɛ ta su nyii ŋa liɓɛɛi. Kwa pɔri mɛlɛmɛlɛ ti ŋa kɔɔi leŋ kpaa kwa pɔri kukili-kɛ-zui su kpanani leŋ? Kwa pɔri nyiŋi kɛi a tãi siɣeɛ a tãi kelee a gɛɛ ku kukili-ŋa sia e pilaŋ berei ma kɛ-ɣeniɛ a pai kɛi la a nɛlɛɛ ŋeniɛ ninai su tinaa-tuɛ-pere. Kwa pɔri sɛŋ-lɛɛ-ŋa lonoi kukɔlɔ-ŋai su, ku vilo-ŋa su kaa, ku ŋɔnɔ kuwoli tɔɔ wule-ŋa dia nyii bilaŋɔi kukili-kɛ-zui ma. Nyaŋ kwa pɔri ŋɔnɔ Ziova fɛlii kono-tee-ŋa mɛni ma nyii kuŋɛi kaa perei ŋaa-see kɛ mɛni mai.

11. Le ɓe aa kpɔŋ sisɛ ta ma nyii kɔlɛi a gbanaŋɔɔ a gɛɛ e ŋɔnɔ kponoi kpanaŋ sɔlɔ ɓo?

11 Kwaa sisɛ ta ŋɔmɛni-kɔɔŋ-maai kaa nyii da kɛ ma Joy. Ŋɔkili-kɛ-zui aa ŋaa nɛnɛ, aa gbonoi kpanaŋ berei maŋ gaa tɛɛi la kɔlɔ-fela mɛni kpanaŋɔɔ sui. Joy e mo nyɛɛi: “Nii a too polu a ŋanaa, ŋa Ziova fɛli, ŋa nii su mɛni kelee ɓo ma; nyaŋ ŋa kɛ a naa la a gɛɛ a ŋoo ŋa kaa ma. Nyaŋ tãi tamaa, Ziova a ‘wala-walalaa su kɛtɛ tɛɛ mbɔ.’” (2 Kl. 4:7) Joy a ŋɔnɔ gili-ŋa sia, e gbɔɔi kaa ŋeniɛ ninai su ɓɛi ‘kɔlɔ-fela fe pai wɔlɔ nuu ta sonii naai.’ (Az. 33:​24, NWT) Kua maŋ kwa kulii su mɛni kelee ɓo Ziova ma, ku kuŋɛi kɛ kukili-kɛ-zui ma, a pai wala-walalaa tɛɛi kupɔ a gɛɛ ku tɔɔ a gbanaŋɔɔ kumɛni-kpɔlu-ŋai su.

12. Le mɛni ɓe kwa pɔri laai la a Ziova ŋɔkono-tee-ŋai? (Ya pɔri ŋɔnɔ votooi kaai.)

12 Yɛɛ berei nɔ Ziova e gɛ la a gɔ-soŋ-ŋai nyii-ŋai kɛ Babelɔŋ, aa ŋɔnɔ mɛni-ŋuŋ tamaa lɛ kua nyii a kpɔŋ kua a gɛɛ ku laa la a gɛɛ ŋɔkono-tee-ŋai ŋaa-see a pai kɛi. Ikili-ŋa sia e pilaŋ duɛ-mɛni-ŋai dia nyii-ŋai kwa diŋaa-see kaai kɛi. Gɔɔŋ-maa ɓa, kwa Anglo-American World Power kaa ‘mela tɔnɔ wala-wala, gbeli fii kpɛɛ.’ (Da. 2:​42, 43) Kwa tuŋ-ŋa mɛni e pilaŋ ‘lɔii kpɛ̃liŋɔɔ ma kwaa tamaa ma,’ nyaŋ kwa ŋɔnɔ duŋ lɛlɛɛ ɓoi ‘nɔii gwaa kelee.’ (Mf. 24:​7, 14) Duɛ-mɛni-ŋai ŋi da dakpɛni-ŋa da kulaa-lai su kpanaŋ Ziova ŋɔkono-tee-ŋai su nyii-ŋai diŋaa-see fe nii kɛ nii.

Duɛ-mɛni-ŋai nyii-ŋai diŋaa-see kaa saa kɛi a kpɔŋ kua a gɛɛ ku laa a Ziova ŋɔkono-tee-ŋai (Ŋoo-ɣɛli-kpului 12 kaa)


ZIOVA A KPƆN KUA A GƐƐ KULII FE SƐLƐŊ A ŊANAA

13. (a) Mɛni-kpanaŋ-ŋa kɛɛ leŋ ɓe Zuu-ŋai dikɛ pai tɛɛi zu a diŋuŋ-maa-ɓo tãi? (b) Yɛɛ berei gaa la Azaya 41:​10-13 sui, Ziova e Zuu-ŋai kɛ kɔ-soŋ-laa sui ŋaa nɛnɛ leŋ?

13 Berei maŋ Ziova e kili-kɛ-zu lɛlɛɛ tɛɛ la Zuu-ŋai kɛ kɔ-soŋ-laa sui pɔi, kɛlɛ e kɛ a gɔlɔŋɔɔ a gɛɛ dikɛ pa tɛɛi mɛni-kpanaŋ-ŋa su a diŋuŋ-maa-ɓo tãi. Ziova e mo naa-tuɛ a gɛɛ kaloŋ wala-wala ta e kɛ pai pɛlɛi nɔii-ŋuŋ-ŋai kɛ Babelɔŋ kɔlɛ mai dia e diyee mɛi ɣale, gɛ ni e pɛlɛ Babelɔŋ ma. (Az. 41:​2-5) I laai la maa nɛ̃ɛi kɛ Zuu-ŋa di yao? Ziova e ŋɔnuai ŋaa nɛnɛ naa-tuɛ mɛni-ŋai ŋi di lɛɛ pai kɛi. E mo dia nyɛɛi: “Ŋgaa kakɔlɛ, ka fe yao! Nyãa ɓa Kaɣalai, sɛŋ da fe pai ka maa yao!” (Azaya 41:​10-13 lono.) Ziova wooi “nyãa ɓa Kaɣalai” sukulai ɓa le? Ve kɛ ni moi Zuu-ŋai dia a gɛɛ di vɛli, kpɛni fei dikɛ a nyiŋi kɔlɔŋɔɔ. Kɛlɛ e kɛ moi dia a gɛɛ a pai nii kpɔŋ maa tɛɛi dipɔ.—Ŋu. 118:6.

14. Pere sii takpɛni-ŋa kɛɛ leŋ ɓe Ziova e ŋɔnɔ kpɔŋ maa tɛɛ la Zuu-ŋai pɔ a gɛɛ dife yao?

14 Ziova e ŋɔnɔ kpɔŋ maa tɛɛ Zuu-ŋai kɛ kɔ-soŋ-laa sui pɔ a gɛɛ dife yao. E lono dipɔ e pilaŋ ŋɔwala-wala-laa su kɛtɛi ma da ŋɔtarei. E mo dia a gɛɛ di diŋɛi tɛ ŋelei su di bɛmɛlɛŋ-kao-ŋai kaa. E ŋɔnɔ mo dia a gɛɛ ve bɛmɛlɛŋ-kao-ŋai kpɛtɛ ti nɔ, kɛlɛ e di kelee dilaa kɔlɔŋ tɛitɛi. (Az. 40:​25-28) A kɛ Ziova e bɛmɛlɛŋ-kao-ŋai kelee laa kɔlɔŋ tɛitɛi, gɛ ni kwa pɔri laai la a gɛɛ e vɛli-ɓela kelee laa kɔlɔŋ tɛitɛi. Tɔ̃ya ma, maa fe nɛ̃ɛ ni kɛ Zuu-ŋai kɛ kɔ-soŋ laa sui lii e sɛlɛŋ a ŋanaa.

15. Ɣala e Zuu-ŋai lii su kpɛtɛ leŋ mɛni-ŋai kɛ dituɛi mɛni ma?

15 Ziova e ŋɔnɔ lono ŋɔnuai pɔ e pilaŋ mɛnii ma maa nɛ̃ɛi kɛ di gɛ a gɛɛ di ŋuŋ-maa ɓo sɔlɔ ɓo. Azaya kɔlɔi kɔɔ pilani, Ɣala e mo ŋɔnuai dia nyɛɛi: “Ka lɔ kapɛrɛ-ŋai mu ka na-tɛ. Ka kaloo a da-loŋ e lɛɛ la zu Ɣala lii ŋa e yeŋ.” (Az. 26:20) Tãi ta Zuu-ŋai di sia a nia-wooi ŋi a tãi Galoŋ Sarɔ e kɔ pɛlɛ la Babelɔŋ mai. Gurii mɛni-pɔlɔ pɔ̃yɛ-nuu tɔnɔ e mo a gɛɛ tãi Galoŋ Sarɔ e li la Babelɔŋ, “e mo ŋɔsoyai-ŋai dia a gɛɛ di diai kelee kɛ bana mai paa.” Ikili-ŋa sia e pilaŋ berei ma Babelɔŋ-ɓela di yao lai! Kɛlɛ tãi ta Zuu-ŋai kɛ kɔ-soŋ-laa sui di pɔri ɓaloi kpɛni fei di sia a Ziova ŋɔlia woo-ŋai.

16. Le mɛni ɓe kulii fe sɛlɛŋ la a ŋanaa tinaa-tuɛ-pere mɛni mai? (Ya pɔri ŋɔnɔ votooi kaai.)

16 Le ɓe kwa pɔri maa-kɔrii? Tãi kpua yee mu, kwa pai tɛɛi mɛni-kpɔlu kɛtɛ su nyii ve ta wɔlɔ kɛ ni a bɔlɔi. Tãi ti ma, ŋeniɛi su-ɓela kili-ŋa a pai kɛi a buɔɔ, dikɛ yao. Kɛɛ kuai a Ziova ŋɔnuai kufe pai yaoi kpɛni fei, ku gɔlɔŋ a gɛɛ Ziova kaa a Kuɣalai. Kwa pai kuŋɛi tɛi ɣelei, ku kuŋuŋ mu siɣe kpɛni fei, ‘kuŋuŋ ma ɓo tãi aa lɛɣɛ.’ (Luu 21:28) Tãi kpiŋ nɔii-ŋuŋ-ŋai da pai pɛlɛi la kuai, kwa pai nii kukili tɔɔi Ziova ma. Ziova a pai tii kɛi a ŋala-taa kela-ŋai a gɛɛ e kumaa kɔ̃ɔ, e ŋɔnɔ lia-woo-ŋa tɛɛ kupɔ nyii pai kuŋuŋ maa ɓoi. Pere sii kɛɛ leŋ ɓe a pai nia-woo-ŋai ŋi tɛɛi la kupɔi? Kufe gɔlɔŋ. Kɛɛ tãi ta kwa pai nia-woo-ŋai ŋi sɔlɔ ɓoi kukorai-toli-kpɔŋ-ŋai su. Mɛni ma, tãi ta kukorai-toli-kpɔŋ-ŋai da pai kɛi yɛɛ ‘kupɛrɛ-ŋai’ ɓɛi kwa pai ku looi naai. Kwa pɔri kukpiŋ kpɛtɛi leŋ mɛni-ŋai pai kɛi mɛni ma? Maa nɛ̃ɛi ku lɛɣɛ a kubɔlɔ da sisɛ-ŋai lonii ma, kukɛ a ku kpɛtɛɛ a gɛɛ ku sia a nia-woo-ŋai gbɔŋ-gie-mai a dɛɛi, ku laa la a gɛɛ Ziova kaa gbɔŋ-gie-mai teniŋ tɔɔi.—Ib. 10:​24, 25; 13:17.

Kwa kukili-ŋa sia e pilaŋ Ziova ŋɔwala-walalaai ma da berei a ŋwɛlii e kuŋuŋ ma ɓo lai, a pai kpɔnii kua a gɛɛ kulii fe sɛlɛŋ a ŋanaa a mɛni-kpɔlu kɛtɛ tãi (Ŋoo-ɣɛli-kpului 16 kaa) b


17. Ya pɔri ikili tɔɔi leŋ Ziova ma ŋaa-nɛnɛ mɛni ma?

17 Berei maŋ kɛ-ɣeniɛ e kɛ a gbanaŋɔɔ la Zuu-ŋai dia kɔ-soŋ-laa sui, Ziova e nii diŋaa nɛnɛ, nyaŋ a pai mɛni tɔnɔi ti kɛi kuɛ. Mɛni ma, a nɛ̃ɛ maŋ ikɛ-ɣeniɛi maa e faleŋ tinaa-tuɛ-pere, kanaŋ ikili tɔɔi Ziova ma ŋaa-nɛnɛ mɛni ma. Laa la a gɛɛ Ziova kaa a ŋɛi-maloŋ-kaa Ɣala, nyaŋ gbaaŋɔɔi imɛni ma. Ikili-kɛ-zui soŋ a gbanaŋɔɔ a tãi kelee. Mɛni ma, e lɛɛ ikili-ŋa a gɛɛ ee Ziova kaa a Iɣalai, maa fe nɛ̃ɛ ni I yao sɛŋ kelee ta ma.

ŊULEI 3 Our Strength, Our Hope, Our Confidence

a Di naa-ŋai taŋa maa faleŋ.

b MƐNII VOTOOI A NƐI: Bɔlɔ da sisɛ-ŋai dikaa dikie ma. Di laai la a gɛɛ wala-walalaa kaa Ziova yeei, nyaŋ a pɔri ŋɔnuai ŋuŋ maa ɓoi ɓɛi kelee dikaa naai.